A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
sanador!' Zait Sof 61.
abestidu. "Abestiu, consentir en el interior o conciencia, pero siempre en forma negativa. Barruk ez dosta
abestiuten, no me consiente el interior o la conciencia" Etxabu Ond 111.
abestikera. v. abeskera.
abestiño. Dim. de abesti. Eta Andre Mariaren Abestiño abetako (urtealdiari egokitzen zaiona) abestutzen
da. ArgiDL 155.
abestoki. Coro (lugar de la iglesia). [Eleizatxoaren] atzean abestokia organo edo eleizereskin txiki batekin.
JBDei 1919, 235.
abestruz. "Avestruz, abestruza" Lcc.
abestu (Bera, BeraLzM), abesau. Neols. creados por Arana Goiri; abestu de abes y -tu (AG 976), y abesau de
abes y -au (AG 976). Cantar. "Abesau, cantar determinado canto; abestu, entonar" AG 976. "Entonar. Abestu
gora Euzkadi! entonad o cantad: ¡Viva Euzkadi!" Bera.
Tr. Según NeolAG, Arana Goiri empleó más abesau (que pudo ser, de alguna manera la variante vizcaína) que
abestu, pero con el tiempo el término que se generaliza es abestu con el significado de 'cantar' (hay abesau sólo
en Echeita). Azkue, que al igual que D. Aguirre nunca la emplea, dice en 1927 que abestu está muy extendido.
No se documenta en textos de Orixe anteriores a la guerra civil. En la tradición septentrional sólo se encuentra en
Larre. En DFrec hay 63 ejs. de abestu.
Abesetan edo kantetan da jarrattuten dan au letxerik. AG 2401n. Orrillako Abestija abesau dabela. Baserr
1897, n.º 5 (ap. NeolAG). Euzkereaz bai-daukoz itz ederrak saludetako eta abestu edo kantetako be bai. El
Correo Vasco 1899, n.º 50 (ap. NeolAG). Abestu gora Euzkadi! / Aintza ta aintza / Bere Goiko Jaun onari. AG
2413. Entzun eske au / Ta zeure eskarra / Abestukogu / Ludijan. Ib. 2411. Jaupea abesten dabe bertako
abeslarijak. Patria 1904, n.º 29 (ap. NeolAG). Abestu egijezala [...] ereserki alaiak. JEL 1908, 174 (ap. NeolAG).
Kanta edo abesau ebezan urrengo doazan koplak. Echta Jos 353. Mundakan da Bermeon [...] abesauten zan,
umeari lo eragitteko. Ib. 29. Iztueta dantzariyaren ikasliak [...] abestu ta dantzatzen zituzten zortzikuak. LzM
EEs 1912, 117. Euskeraz emen abestu (kantatu) zuten. EEs 1917, 75. Galtzen da eizari bat baso-tartean ta
abestutzen du atsekabez bere bakartasuna. Garit Usand 17. Donostiko abeslari-bazkunekoak, abestu zituzten
itzaldian aitatzen diran eresiak. Itzald II 3. Elizan kantuz edo abestuz Eliz-otoitza jartzeko lan asko egin zuten.
Inza Azalp 121. Eresi ederrak abestu zituan. Muj PAm 11. Zeruko Amari / Oleskijak abestu neutsozan ugari.
Enb 52. Kaleik-kale urteten eben errondan, yoten eta abestuten. Kk Ab II 178 (I 62 abesten). Bera ere dantzari
ta abestuaz. Alz Txib 90. Abestu daigun zelaian / soin orren lilli-usaña. Laux AB 18. Ardoz ez, moskorti,
ederrez, / abesten dabez kanta loiak. Ib. 94. Ames dagit, [...] ileta / abesten didatela / berreun mila lorek. Ldi BB
10. Ori kittarrea jo ta abestutia letxe dozu! Otx 74. Gero organistak bakarrik. Berak jo ta berak abestu. ABar
Goi 17. Eresi ederrena / abestu zenuan. Zait Gold 19. Tarteka, erruz, bidean abestu oi ziran Pasio-kantak.
SMitx Aranz 117. Onela abestu zun bere il-kanta. Etxde AlosT 95. Deadarka abestutze. JAIraz Bizia 71. Sar
nadin nere gelan Zuri maite-leloak abesten. Or Aitork 356. Irurak Nazimentu-aurrean jarrita abes bezate len
Anek abestutako abestia bera. NEtx Antz 94. Ederki abestu zuten bi bozetara Gabon eguneko kanta polit au.
Izeta DirG 99. Anaitasun bikañean abesten zuten bertso ederrik. Garm EskL I 142. Euskaraz abestu nahi duen
batek, nahi ta nahi-ez kantatzen du bere herria. Larre in Xa Odol 15. Juan ziran gure bertso-denborak, / geiago
ez det abestuko. Uzt Sas 138.
v. tbn. ArgiDL 155. Jaukol Biozk 5. Aitzol Y 1934, 245. Lab EEguna 100. Y 1935, 146. Osk Kurl 193. Azurm
HitzB 30.
Cantar, decir las excelencias de algo. [Txomin Agirrek] mendi tontorrean bizi dan artzaiaren izatea
abesten digu. Lh Itzald II 117.
Cantar (ref. a los pájaros). Bide-batez, txorijai abesten entzun gura neutsen. Altuna 63. Paradisuban egazti
onek beti abesten (kantetan) iñardungo dau. Ib. 27. --Ona emen benetako mattalarija --urretxinddorrak esan
eban. --Neuk abestu (kantau) ta berak jasan (sufridu) biar dau. Ib. 32. Gaztelar txori nausijak / Abestu dausku
eskubiderik / Eztaula kuku nagijak. Enb 58.
abestuarazi, abestuerazi. Hacer cantar. Iru aldiz abestu-arazi zioten oiu ta amai-gabeko txaloketaz. Garit
Usand 62. Berriz ta berriz abestu erazi zioten [...] zortziko maitea. Pagoaga Itzald II 135.
abestxo, abestxu. Dim. de abes (2). Ara txoriak abestxuetan: / Dana dago pozgarria. G. Rentería Ezale
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
160