A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
abesperen. "Abesperen (-beiren), voz bajo" BeraLzM. Nik abots-zoli (tenor) abestuko yoat; ik barriz
abesperena (bajo). EEs 1926, 150.
abestaldi, abesaldi. Sesión de canto, concierto. Abestaldi batean aditu ziyon Inglaterran Iparragirreri
Españiko soldadu-nagusi goieneko batek. Pagoaga Itzald II 134. Ta udaberrian kuku zoliak / non egin bere abesaldiak?
Garbiz EEs 1929, 184. Gaur egun zoragarriya, / lengo ixillaren ordez nik orain / abestaldi bereziya. EA
OlBe 89. Bigarren abes-aldian, eresia bakarrik asi bedi itzik gabe. NEtx LBB 383. En DFrec hay un ej. de
abestaldi.
abesteli (BeraLzM), abestele. Coro. Irugarren ataleko abestele (coro) edo artzai guzien abestiak. Garit
Usand 32. Gaintasun aundikua da baita ere bigarren ataleko azken-abestele edo guzien abestia, talde-biyak
abestutzen dutena. Ib. 61. Gizonaren aurrean Pheburen abesteli guztia nola zutitu zan. "Chorus adsurrexit
omnis". Ibiñ Virgil 49.
abesti (Bera, BeraLzM, Ort Voc (V-ger)). Neol. creado por Arana Goiri en 1896, de abes y -ti (AG 976). 1.
Canto, canción. v. kanta, ARTZAIN-ABESTI, ELIZ-ABESTI, GABON-ABESTI, HIL-ABESTI, SEHASKA-
ABESTI. Tr. Sg. NeolAG su utilización en la prensa nacionalista fue muy discreta. Con el tiempo fué
haciéndose más frecuente y Azkue dice en 1927 que el término estaba muy extendido. No se documenta en
autores como D. Aguirre ni en textos de Orixe anteriores a la guerra civil. Al Norte se encuentra sólo en
Iratzeder, en Larre y en un texto de Herria. Lo emplea tbn. Zubiri. En DFrec hay 90 ejs.
Artzañen abestija. AG 2418. Goiz-Abestija. Ib. 2405. Josuren Bijotzari Abestija. Ib. 2407. Entzungo dogu
Arteagako elexari opaldutako abesti eresintsu ta ereskitxuba. Baserr 1897 n.º 5 (ap. NeolAG). Meza-ostian,
gustiok bat-batera ekingo deutsagu [..] San Iñazioren abesti edo kantari. El Correo Vasco 1899 n.º 47 (ap.
NeolAG). Ta zabaltzen dabe zikingerija euren abesti txar ta loiakin. Patria 1903 n.º 4 (ap. NeolAG). Bizkaian
egoala uste eban, abesti orrek entzuten ebazanean. Echta Jos 311. Magnificat deritxon abestia poz andiz esanda.
EdestJ 51. Abesti eder bat abestu ondoren. EEs 1918, 84. Ederki egiña da bigarren ataleko Sultan-ozte abestia.
Garit Usand 60. Orain arteko abesti au euzkeraz dago. Kk Ab I 60. Jaunartze egunerako abestiak ikasi. ArgiDL
128. Agate deunaren abestiak. Aulestin abestuak. Enb 90. [Mojen] abestiak poztutzen naute. Alz Ram 50.
Baztango "Oinazez" abestiaren parekoa da, eta bere histura eztia bihotz zolaraino sartzen da. Zub 58. Abesti
otsa bijotzak dantzu / zeure itzalezko txakijan. Laux BBa 48. Gaste orreik goruntz duaz / abesti eta ikurriñez.
Laux AB 53. Donostiarrak nagusi gera, dantzan, abestietan, estropadetan. Lab EEguna 83. Aintzakotzak ar
dezan erriak berea; uste izan eztezan iñorenak baño arloteagoak bere abestiak diranik. Ldi IL 127. Erriabestietako
zenbait gordinkeri. Ib. 51. Abesti ta izate, edesti, lege ta oiturak. "Cantos y tradiciones". Y 1933, 4.
Zoratu ginduzten beren algara, dantza, abesti ta jolasekin. ABar Goi 15. Kanta zaarrak, ganbara-zokotan,
ezpaiñetan erdel abestiak yaun ta yabe. Jaukol Y 1935, 331. Hunaraino pestaren azantzak [...] / Ez dut abestirik,
ez oihurik entzuten. Iratz 30. Loragaz gañezka zegoan lurra, / eta abestiz nere biotza. Zait Gold 171. Aroetako
abesti bereiziak. Or MB 1356. Negar egiten dakizulako / miña abesti biur zaizu! SMitx Aranz 197. Abesti hau
amaitua da --irrikiaren orru otsana / ahoan hil zait. Mde Pr 308. Zuk orain arte abesti lizunak zenitun gogoko,
orain eliz-abestiak dituzu. MAtx Gazt 89. Kanta ditzagun Gabon gabeko abesti zoragarriak. Basarri 65.
Izadiaren maite-abestia. Erkiag Arran 193. Pozkariozko abestirik ederrenean goresten du Maitearen irudi
zangarra. Onaind in Gazt MusIx 154. Emen datozkitzu gerora sortu ditudan abesti berriak. NEtx LBB 8. Gazteabestiak.
Ib. 323. Anpion Dirkarrak [...] kanta oi zitun abestiak kantatzen ditut. Ibiñ Virgil 34. Eginak diren
abestiek berek nahikoa erakusten digute. Larre in Xa Odol 14. Zepairengandik etzan paltako / bertsua edo
abestia. Uzt Sas 150. Libertate abestia. Kaiola zolan xoria dago etsirik begia. Herr 24-2-1977, 3. Hamar lan
ikustera ematen ditu berak bakarrik egindako erakusketan. Hamar horien artean "Abesti Gogorra II ta IIIª".
MEIG IX 144 (en colab. con NEtx).
v. tbn. Muj PAm 10. Lek EunD 51. EA OlBe 29. Etxde JJ 11. Erkiag Arran 149. Lasa Poem 85.
2. Canto (del pájaro); (menos frec.) canto (del agua, del viento). v. TXORI-ABESTI. Geruago ta abesti
larrijago, aulago eukon [urretxindorrak]. Altuna 37. Txorijan abestijak eta lora usañak. Enb 32. Txori politen
abesti leunenak. Laux BBa 46. Txoriaren kabi ta abestiak. Ldi IL 125. [Txoriño kalakariak] izadiaren
bikaintasuna beren abesti legunez goresten. Etxde JJ 10. Egunsentiko txori-abesti / zoragarri ta pakia. BEnb
NereA 100. Birigarro ta zozoaren abestia. Ib. 55. Uraren abesti / mamorra, gauari / igesi ezinka. Gand Elorri
69. Itsasotik etorren aizea, irribarrez joan zan basoko pago artean, bere abesti melodiaren billa. Azurm in Gand
Elorri 117.
(Con egin). Txorijak zugatzetan jarri ta abesti samurrak egitten ebezan. Altuna 43. Urretxindorrak
arantzea barrurago sartu ta abesti polittaguak egitten ebazan. Ib. 37.
- ABESTI-ZALE. Aficionado al canto, a la canción. Argiñak, eunleak, zurgiñak, yazkigiñak, abesti-zaleak,
etxeko-andreak. Ldi IL 127. Dali sendagin eta abestizale! 'O dios, a quien se le dirigen agudos gritos, Delios,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
159