A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aberritasun santuaren kontra burrukatzea da; guzurrezko aberritasuna da. EgutAr 4-11-1960 (ap. DRA).
aberri-zale. v. abertzale.
abersario (Urt I 260), adbersario. "Adversarius, kontra partea, abersarioa" Urt I 260. Suaren furia
adbersarioak iretsiren dituen bat. Lç He 10, 27 (He Jainkoaren etsaiak; v. tbn. Lç Decl a) 8v adbersarioa).
abersidade, -tate. v. abertsitate.
abertentzia, adbertentzia, albertenzia. Advertencia. v. abertimendu.
Tr. La forma adberten(t)zia se documenta en Ochoa de Arín, Elizalde, Lizarraga de Elcano, Zuzaeta (68 -
tenziya), Guerrico, f. Bartolomé, Udarregi y Xenpelar, abertentzi(a) en Arrantz y Txirrita, y alberten(t)zia en
Mendigacha y Noe.
Familiako guraso guziai egiten zate adbertenzia. OA pról. Aurrendako adbertenzia bat. El 20. Bigarren
adbertenzia: ez egitea deus banidádes. LE Prog 106. Erriyetako Parroko jaunak / jarririk adbertentziyak, /
limosnak bildu, berak egiten / biar diran dilijentziyak. Ud 138. Ene jein ona, albertenzia bat biardaud egin. Mdg
128. Abertentzi txiki bat / izan ezkeroztik, / kanpuan korrituta / eztu egiñ festik. Arrantz 130.
Advertencia, conocimiento, conciencia. Dudatu ote deban adbertenziarekin Fedeko Misterioren batean.
OA 146. [Itz ariñ batzuek] egiten diranak oarmen edo adbertenziaren faltaz. Gco II 40. Kristinaubak,
ezauberiagaz ta adbertenzijagaz egiten daben guztia, zuzendu biar deutsa Jaungoikuaren ondriari. fB Ic I 30.
- ABERTENTZIAN JARRI, IPINI. Advertir. v. abertitu. Pensatu zuen ango Padria / adbertentzian jartzia /
nola nai zuen Santo Domingok / zeukan jantziya artzia. Xe 371. Txakur baten kontuak / esatera garbi, / aditzen
emateko / mundu guztiari, / iñor albertentzian / al baledi jarri. Noe 107. Abertentziyan ipiñi dute / Irungo
erretoria, / bitarteko bat bialdurikan / izugarri dotoria. Tx B I 34. Gazte denborak aldegin ziran, / allegatu zait
zartzia, / argatik nai det ez dakitenak / abertentziyan jartzia. Tx B II 152.
abertigarri. "Admonendus, abisatzekoa, abertitzekoa, [...] abertigarria" Urt I 206.
abertimendu (SP, Urt I 206), adbertimendu, abertimentu (Chaho), adbertimentu. Advertencia, aviso. v.
abertentzia. Batbederak iakiteko eta maiz irakurtzeko duen Adbertimendua. Lç Adv * 8r. Ezen gauza iustoa
estimatzen dut, [...] adbertimenduz zuen iratzartzea. Lç 2 Petr 1, 13 (He ene abenikoez, TB abisamenduz). Dio
ezin abertimentu izan duela Espainiako armada parte unetarat urbiltzen dela. (c. 1597). FLV 1993, 458.
Irakurzailleari abertimendua. Harb u) 4v. Hau da abertimenduen abertimendua. SP Phil 15 (He 14 hori da nik
eman ahal diezakezudan abertimendurik inportantena). Gero ondoren datorren adbertimentuak, eta ezaguerak
edo notiziak. OA 141. Kastidadearen kontra pensamentuak adbertimentuarekin konsentitzen dituen persona
asko. Ib. 158. Adbertimenturik bage egiten dan gauzan. Ib. 140. Emanen diozka kontseiluak eta abertimenduak.
JesBih 419. Balia gaiten abertimendu on hetaz. Jaur 129.
v. tbn. Tt Onsa 58. Adbertimendu: EZ Man II 90.
abertirazi. Hacer advertir. Priorak bestalde abertiraziko dütü haitatiak, egünaz zointan hartüko beitira.
Mercy 21.
abertitu (BN-ciz-arb, S ap. Gte Erd 2; SP, Urt I 204, VocBN, Gèze), adbertitu.
Tr. En la tradición septentrional se documenta la forma abertitu (junto a adbertitu en Leiçarraga), y adbertitu
(-du) en la mayoría de los meridionales (aber- en ZBulda, P. Errota, Txirrita y Erkiaga).
1. (Aux. trans.). Advertir (a alguien de, de que). Cf. abertentzia.
Tr. Documentado principalmente en autores orientales. En textos occidentales se encuentra en BBizk, ZBulda,
Ochoa de Arín, Pello Errota, Udarregi y Txirrita (cf. infra Astarloa y Erkiaga para la 2.ª acepción y ABERTITU
ERAGIN en Guerrico). Los autores orientales lo emplean con auxiliar trans. bipersonal (con complemento en
instr.); en textos occidentales, en los pocos ejs. no ambiguos, se encuentra con aux. trans. tripersonal (bipersonal
en BBizk). En el s. XX se documenta sólo en Txirrita y Mattin.
Eta ametsetan dibinoki adbertiturik retira zedin Galileako bazterretarát. Lç Mt 2, 22 (He lotan abisu izanik,
Dv lotan mezu izanik, Ur izanik gaztigatua ametsetan zatzala, Echn amets batean abisatua izanik, Hual
abisatruk ametstan, Ol ametsetan aolkatua, IBk ametsetan albiste harturik, IBe ametsetan oharra harturik). Hek
alde hunetako egiteko guziéz abertituren zaituztéz. Lç Col 4, 9. Eta ala adbertitzen eta aseguratzen dut, dagola
[...] (Leiza, 1626). ASJU 1978-79, 237. Baña aingeruak zituen / ixillik abertitu, / herrira behar zutela / berze
bidez bihurtu. EZ Noel 68. Abertitzen gaituela, / Daramagun arrutak, / Errateko prest garela, / Hobirako
Konpletak. Arg DevB 149. Nathan profetak abertituz geroz Dabid bere faltez, ezagutzen du bekhatorea dela. Gç
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
154