A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
gera eta gure elburua, gure aberri aundiya, zabala eta sakona, Donokia da. Ayerb EEs 1912, 177. Bere aberri
Euzkadi onetara etorralako. Kk Ab I 107. Aberrijak edo naziñuak osasuntsutu ta gogortu. Ib. 20. Gure aberrian
ikusi degun bezelatsu. "En nuestra patria". Zink Crit 47. Aberri baten samiñez / urduri dabil errija. Laux AB 52.
Ordutik ona, --zenbat laño--, / Naparruan ezta aberririk. Ib. 100. Euskeraz idazten dot Aberrijaren izkuntza
dalako. Laux BBa 142. Onelakoekin aberria gaizkatuko diagu. Lab EEguna 83. Abenda bakotxak dau / bere
Aberrija. Enb 206. Euzko-Aberri au itxartu dau / Sabinen erijotziak. Ib. 40. Erroma... Uzkurtzaren / Aberri
bakarra. Ib. 206. Alemanak zearo yabetu ziran txeketarren aberriaz. Ldi IL 162s. Ta Argi-aberrian ikus âlnezake
/ lauso-eziñezko adiaren yabe. Ldi UO 58. Tamalez, Aberria atzerri biurtu zaizu... Goen Y 1934, 184.
Kaisalderripean zeuden gaiñerontzeko aberri askatuekin ere, gudaldiko morrontzara beartu ziran. Ib. 192.
Aberria azkatzen dugunean garaitza-burestuna illobi gaiñean yarriko diogu. Ib. 424. Lur zabal guztia baño
beste aberririk ez eukan gizona. Eguzk GizAuz 67. Goiko / urdiña nunbait ire aberri. EA OlBe 105. Aberriaren
oroia [...] azterkatzen jardun degu. JMB ELG 9. Nere aberritik egotzi naute nere seme berberak. Zait Sof 123.
Euskeraren eriotza aberriaren elizkizunen bezpera litzakela. JAIraz Bizia 8. Aberriko lurreri begira, mutuk
zeuden. Ib. 38. Bera breiztar gudari gaztea zen, azken gerra hontan bere aberria askatzeko borrokan ibilia. Mde
Pr 289. Iñor ez dela aske? Edonor, sendi, buruzagi, aberri, ezkontide edo ahaide bati loturik dela? Ib. 150.
Ierusalen ene aberri, Ierusalen ene Ama. Or Aitork 356. Aberriarengatik irriskuari behatu gabe. Zerb Azk 109.
Irten zaitez zure lurraldetik, zure aberritik. Ol Gen 12, 1 (Ker aberri). Mirenek bear nau; nere aberriak bear
nau; nereak bear naute. Txill Let 139. Bizia aberriari eskeñi dioten euskotar guzieri. Ugalde Iltz 3. Nere senide,
adiskide, aberri, giza-familia osoaren interesak. Vill Jaink 88. Arbola bakoitzak bere aberria du izan ere. Ibiñ
Virgil 84s. Aberriko muga ta soro atsegiñak utzi bear izan ditugu. Ib. 31. Seigarrenez, ai ene! / kate latzetan, oi
aberri, zu! "¡Oh cara patria!". Gazt MusIx 101. Goian dago portua / atseden ta aberri. Gand Elorri 56. Bainan
gaur, / Jainkoaren erdeinatu, / aberriaren infernu, / ta neure etsai. / Bapo nago. Azurm HitzB 50. Orain SAko
izaroak bere xarma ia dena galdu du. [...] Mutilen aberri askatua zela zioten. Lasa Poem 117. Damaren izena,
aberria, kalidadea. "Patria". Berron Kijote 148. Politika bidetan ziotela behar zela baitezpada aberri bat eman
XXXko populuari. Herr 7-7-1977, 2. Herriak eta gizonak. Paleztindarren aberria. Ib. 2.
v. tbn. Eusk 1919-20 (I), 39. Otx 45. Y 1935, 146. SMitx Aranz 235. BEnb NereA 101.
Aberriak [= 'las naciones'] be txirotu egin dira, nastea ta matxiñadea edonon sortu da. Eguzk GizAuz 142.
(Como primer miembro de comp.). "Aberri-oiturak, costumbres patrias" BeraLzM. Aberri-pizkundiaren
langille argiyenetakua dan euzkotar lekaide batek. EEs 1916, 221. Gorau egixuz beti zeure aberri-elia, aberriekandu
onak eta aberri-ixakera osua. Kk Ab I 86. Zorun-euzkia dizdiz... Aberri-ortzian! Enb 210. Euzko-aberri
azkatasuna / Lenbailen lortu gurarik. Ib. 42. Aberri-berbizkundia. Ib. 138. Aberri oiuba. Ib. 64. Sabin gurgarri, /
aberri-seme gurena! Ib. 42. Gora Euzko-Gaztedi, aberri-sustarra! Ib. 127. Sabin, aberri-ziñopa. Ib. 45. Aberrizoriona
lortu. Ib. 50. Sabinen oldozmenak, aberri-gauzetan, / jakingarri diranak, aldi guztietan. Ib. 146. Ez
aberri mugaz barrendik, [...] baizik [...] lurbira osoan. "En el recinto del patrio hogar". Y 1933, 6. Aberri lege ta
Yainkoari eskeñitako ziña. Zait Sof 171. Ots! Iri osoa! Eup! Aberri yaunok! Ib. 132 (14 aberri-lur). Ekaitzak
eraman beza nire aberri-mugaz araindi. Ib. 62. Semeak [...] aita zapuztuz, aberri-nagusi izan naiago zuten. Ib.
118. Ogei etxe aien ondorean zer ikusten zuten ba? [...] Aberria, ta batez ere aberri usaia. JAIraz Bizia 38 (40
aberri kutsua). Hil zorian zituzten beren aberri hizkerak gaizkatzeko. Mde Pr 281. Aberri-iainkoak [...]
etzaiozutela eragotzi gazte orri [...]. Ibiñ Virgil 79. Erromatar azkarrak ere, aberri-iskilluz iantzita. Ib. 101.
- ABERRI AMA. Madre patria. Aberri amaren negarra. "Los sollozos de la madre patria". Laux AB 30.
Erruki, ene Yainkoa, erruki! ene aberri amari zerbait ekarki bazatoz tximista itzaletan! 'A la tierra nutricia'. Zait
Sof 147.
- ABERRI-EGUN. Día de la Patria (Vasca). Itxartu eta jagi zaitez, euzkelduna [...] zuaz ospatzen Aberri-
Eguna, / Aberri-Eguna. Enb 55s. Gaur Aberri Eguna ez deia egiten?... / Ba, bainan gaurkoa, / Lehengoa bezala
ez da, ez izaiten. Iratz 30. 1965-VII-14'a da gaur, eta [...] Frantzian aberri eguna dalako gaur. Alzola Atalak 88.
- ABERRI-MIN. Nostalgia de patria, ansia de patria. Geienak, aberri-miñak ukituta, aldegiñak dira, or
beeruntz. Ldi IL 23. Ez aberri-miñez bakarrik, baita ere bere Berte [...] ezkutatu zitzaiolako. Goen Y 1934, 90.
Aberri-miñez kantari. "Cantando sus canciones doloridas con ansias de patria". Laux AB 52.
aberrikatu (BeraLzM). Neol. creado por AG en 1896, de aberri 'patria' y el suf. para crear verbos "exclusivos" -
katu. "Expatriarse" BeraLzM.
aberrike. Sin patria. Ire aita au erorrek egotzi ta aberrike utzi ukan. 'Y le convertiste en desterrado'. Zait
Sof 144.
aberriratu (BeraLzM). Repatriar(se). Alderdi buruok, beren atzerri-aldia beteta, aberriratu ziranean [...].
Urkia EEs 1928, 22.
aberritasun. Patriotismo. v. abertzaletasun. Norberaren erria bakarrik ikustea, itsu egotea da;
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
153