A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(s. XX). Artaldez ere aberats ginen. StPierre 23. Beharrik da bethidanik kantariz aberats izan Eskual Herria.
Ox 203. Oligoa emaiten duten hazien ondarkinak dira turtoak, mineralkiz eta guziz azotaz aberats direnak.
Gatxitegi Laborantza 146. Ur jator, arraiz aberatsa ta / ziaro garbiya beti. EA OlBe 104. Gipuzkoan Oñati degu
piñu-sallik aundienak dituana eta mendiz eta baso-oianez aberatsena dana. F. Labayen in Munita 8. Kolono
dirdaitsura eldu zera, arrotz ori! Zaldiz aberats ta errialde ontako abaro altsuena! 'A esta región de excelentes
corceles'. Zait Sof 125. Asmo bixkorrez aberatsago baitzan ondasunez baiño. Or Aitork 40. Ez-eukiaren laguna
zara, / baña zoriz aberatsa. BEnb NereA 96. Pake osoa dute, iruzur gabeko bizimodua, ondasun ugariz aberats.
Ibiñ Virgil 91. Zeiñen aberats artaldez, zeiñen ugari esne txuriz. Ib. 34. Zelaiak belarrez gozo ta aberats. NEtx
LBB 95. Diru guttirekin bizi naiz / bañan gogoz aberatsa. Mattin 121. Zer jana oso gutxi da emen, / lanez bai
aberatsena. Uzt Sas 248. Oihantsu zitazken bazterrak [...] iraztortz eta otegiz aberatsago ezinez eta ogi eta arto
landaz. Ardoy SFran 32s. [Eleberria] azalez aberatsa, aberatsegia, aukeran, izanik, are aberatsagoa da mamiz.
MIH 47.
v. tbn. Inza Azalp 129. JE Ber 49. Etcham 119. Aitzol in Ldi UO 6. Akes Ipiñ 7.
(Con sintagma con suf. -etan). [Eskuara] arraia da, eta errefinetan aberatsa. ES 191. Berak mundurako
pobreak baña Jainkoarekiko birtuteetan txit aberatsak ziran. Cb Eg II 178. Miragarria da Jaungoikoa bere
gauzetan eta aberatsa gizonak salbatzeko gaietan. Arr GB 110. Aberatsak ziran Klaratxoren gurasuak lurreko
ondasunetan. Baña ama txit aberatsa birtutian. Bv AsL 90. Diruz pobrea dalarik, modu berean bertuteetan txit
aberatsa da ta. Moc Damu 12. Gaztain arteko pagoa duzu / aberatsa muxarretan. "Abundante en marmotas". Or
Eus 79. Ta lenengoa antzu ta urri bada bururapenetan, aberats eta oparo da bigarrena. Txill Let 74s. Baserria
lur eta larretan aberatsa ta zabala baitzan oso. Etxde JJ 8. Ez neban sinistuko baserritar batek jakin leijala
ainbeste izen, ta euskeria zala ain aberatsa bere berbeetan. Mg PAb 87. [Mendi au] da txit aberatsa bere
arrobietan. Zab Gabon 85. Ango erreka koskorrak dira / amorraitan aberatsak. Uzt Sas 287. Aberats gara
historiolaritzan. MEIG IX 90.
- ABERATS-ABERATS. a) (Persona) muy rica. v. ABERATS HANDI. Ogei errealeko bategatik egongo
litzake edozein, beintzat aberats aberatsa ez balitz, egun guzian gezurrik esan gabe. Mg CC 233. Jakitun andija
bere ez. Aberats aberatsak bere ez. fB Ic III 297. Aberats aberatsen ondasuna, gizonik argienen jakitura [...]
bear zituzkean. Ag G 243.
b) Muy rico. Alabaña, euskerak, guna, mamia, aberats-aberatsa dauka. Etxde AlosT 8.
- ABERATSA ERE ABERATSA. Muy rico. --Aberatsa zara zu, beraz? --Aberatsa be aberatsa, bai
abelgorritan, bai ardittan, bai etxaguntzetan eta batta edozetan be. Otx 75.
- ABERATS HANDI (-aundi V-gip ap. Elexp Berg). (Persona) muy rica. "Aberats aundi, aberats aundixak. Oso
aberatsak. Gitxi telefonuak..., partikularrian gitxi, orretxek aberats aundixok, bestek ezeukan, e" Elexp Berg. v.
ABERATS-ABERATS, ABERATS OKITU, ABERATS PORROKATU, ABERATS PUXANT. Munduko
Errege ta aberats andi asko. Cb Eg III 346. Eta huna gure gizonak, fortuna eginik, aberats handi beren herrirat
itzuliak. Barb Leg 132. Aberats aundia bada bat, au da, santu aundia baldin bada. Inza Azalp 104. Aberats
andija iñoz izaten banaz [...]. Kk Ab II 125. Aberats andi, aberats okitu egin ziran. Eguzk GizAuz 24. Alboan
eguan aberats aundi baten palazioa. And AUzta 61. v. tbn. HU Zez 73.
Hau ezagutu dute [...] errege ta enperadore andiak, bai ta beste bazter guzietako aberats andi txiki guziak
ere. Mb IArg I 63.
- ABERATSAREN ABERATSEZ. De tan rico, de tanta riqueza. Erromantiko purrukatu hark bazuen bere
garaiko olerkari gutxik adinako etorri eta hitz aberastasuna; baita, aldizka, aberatsaren aberatsez, hitz ozenen
eta irudi distiatsuen osinean murgiltzeko isuria ere. MEIG III 58.
- ABERATS-HAUR. Niño bien. v. aberaskume. Nola geienak aberats aurrak ziran, illunabarrean asi ziran
marruaz ojuka: Ai ama! Ai aita! PArt in Bil 172.
- ABERATS BERRI. Nuevo rico. Aberats berriak gutiesten du eskuara, hori erran gabe doa. Zub 66.
Eibarko aberas barri bat, Paristik osteria ein ondoren, lagunartian kontatzen ziarduan, an ikusitako aurrerapen
azkarrak. SM Zirik 22 (60 aberats barri).
- ABERATS BEZALA, GISA. "Abundander, gaindiz, abundánki, frankóki [...] aberaski, aberats gisa, aberats
bezala, zabalki" Urt I 64.
- ABERATS BIZI. Llevar una vida acomodada. Aide bat zuen: au ere Ana bere emaztearekin aberats bizi
zana. Cb Eg III 379. Gobernatuko degu alaba / ez bizi arren aberets [...] salda ona ta pastel goxuak / emango
dizkagu berez. Tx B II 136. Eta bere amarekin eta bi anaiekin, aberats bizi izan zen, Jainkoak daki zonbat luzaz.
Barb Leg 65. Nai aberatsago edo beintzat erazago bizi dana, nai estuago ta ez-eukiago dabillena. In Akes Ipiñ
3. Txiro izan da aberats bizi / ez da erreza izaten. BEnb NereA 148.
- ABERATS EGIN. Hacer(se) rico, enriquecer(se). Konseilatzen zaitut eni erosteaz suaz frogatua izan den
urrhetik, aberats egin zaitentzat. TB Apoc 3, 18 (He aberasteko). Aberats egin zaite, zure funts propiotik miseria
eta erromesia phuruba baizen ez zarela aithorturik. Mih 31. Nahi zitut egun / Aberats egin. Ehun / Lus hoiek
hart zatzu. Arch Fab 229. Len probre ziradenak aberats egiñik / Arriskuan buruak ipiñi gaberik. AB AmaE 286.
Guztiyak aberats egiten diran egunian, guztiyak txiro. Alz Burr 41. Langilleen lepotik polito bizi dira. Aberats
egin diranak be eztira gitxi. Eguzk GizAuz 108. v. tbn. Otx 77.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
139