A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
jabe zen. Mde HaurB 22. Ongi naia ta pakea dauzkan erria, erri aberatsa da. Munita 154. Bere aldare urreztatu
eta hirur galeria aberatsekin. Zerb Azk 13 (v. tbn. 79). Etxahunia, Malta ibarreko baserririk aberatsena. Etxde
JJ 62. Izadia aberatsa da. Ari eskubeteka dario bizia. Vill Jaink 50. Zure euskera ain da aberats, / apain,
txukun, dotorea. Basarri 50. Mahi luze bat erdian, urrutiko herrietako zur gorri aberats batezkoa. Osk Kurl 126.
Europako naziorik aberatsena. And AUzta 63. Emen, ganadurik aberatsena ardia da. Ib. 85. Miseria gorrian
zenaz geroz Parise aberats horren erdian. JEtchep 114. Munduko zirkarik ederrena, aberatsena... Ib. 41.
Erreboluzioak judikatzaleari ematen dion soldata ezpaita aberatsegia. Arti Tobera 273. Zure oitura eder, /
garbi, aberatsak. BEnb NereA 135. Sasiolatik dator / ibai aberatsa. NEtx LBB 363. Jainkoaren ganik ukanak
zituen indar aberats guziekin. "Forces riches". Ardoy SFran 282 (v. tbn. 283). Portuges itsas untzi alde bat,
gauza aberatsenez brokatuak. Ib. 179. Itsasoz itsaso, zonbat urarte aberatseri buruz. Ib. 183. Sendimendu on
aberats hori / nehoiz ez ditaike higa! Xa EzinB 123. Oraiko meza aberatsago / ainitz iduri zait eni. Xa in Mattin
117. Urre-kolorezko Tajo aberatsaren edaritan. "Siempre rico y dorado Tajo". Berron Kijote 199. Adimen
aberatsa behar gizonak horren antzeko burutapen bat izateko! MIH 203. Irudimen aberatsegiaren jabe. Ib. 211.
Hitz ugariak, aberatsak, adiera bereziz josiak behar ditugu. Ib. 78. Hizkera jatorra du, bizia, aberatsa. MEIG II
55. Hiztun aberats eta erraz [...] ageri zaigu beti. MEIG III 68. Villasantek bildu duen argitasun bilduma
aberatsa. Ib. 65. Euskal literaturaz berri aberats bezain zehatzak biltzeko. MEIG VI 62. Azterketa horietarik
ondorio aberats askiak atera. MEIG VII 111. Literatura aberats baten jabe izatea. Ib. 132. Uzta aberatsa utzi
zigun. MEIG VIII 93.
v. tbn. Hm 52. Lard 505. Zab Gabon 29. A Ardi 37. ArgiDL 130. Ox 174. Etcham 131. Otx 122. Enb 99. Zub 57.
Erkiag BatB 170. MAtx Gazt 13. Abrats: Mdg 138.
[Eskerrak errendatzen derazkitzut] isuri zenduen odol preziatua gatik eta orduan zuk egin zenduen ordenua
gatik; [...] orduko ordenu aberats hura gatik. Harb 307s. Arimak ahal dukeien faborerik handiena eta
konsolamendurik aberatsena dela deabruaren paperetarik libratzea. Ib. 196.
Abundante. [Absalonen] ilede aberats eta ederra adarretan kurubilkatu zen. Zerb IxtS 56.
(Ref. a la tierra, campos, bosques...). Rico, fértil. Penze aberats zabal hautan / belhar onez asetzera. Gç
206. Landa eder, zabal eta aberats hetara. ES 193. Jaioterriko mendi gozo aberats garbietan. Izt C 39. Ejiptotik
ateratzera, gero bazter andi aberats batera eramateko. Lard 66. Lurra aberatsa eta ugaria ote zan. Ib. 90.
Iragan dituzu zelhai aberatsak, mendi gogor, itsaso, mortuak. Dv Lab I. Zoletako lurra berenez aberatsena da,
zeren urek gain-beheiti ekhartzen baitiote lur ona eta belhar ondakinak. Ib. 101. Zerren zakustan jardin bat
legez / Añ aberats ta loratsu. AB AmaE 51. Asko mendi aberats, zelhai gizen asko. Arb Igand 27. An dauke
[zuen lorea] gauza on, eder, maitegarria legez baratza aberats baten erdian iarririk. Ag AL 137. Ordokia zabal
eta aberats jausten da Rhin delako ur handiari buruz. StPierre 26. Eskual-herriko mendi nasaiak! Aberats,
garbi, gozoak! Ox 29. Eremu zelai eta idorretan, ura dutenezkioz, lurrak aberatsagoak eta gizenagoak dira. Zub
117. Ibar eder eta aberats artako [...]. FIr 177. Ekain-ondarrean haizeño batek ogi-buruak perekatzen dituen
bezala, gure alor aberatsetan barna. Lf Murtuts 12. Tropikoan bañan lur aberatsagorik ez da iñun izango,
belarra dala, sasia dala, zugaitzak nunai. JAIraz Bizia 11. Pazka leku aski aberatsa. Zerb Azk 33. Zuaitzetako
lurra xamurragoa, gozoagoa ta aberatsagoa dala mendi soil eta gorrietakoa baño. Munita 16. Oñati mendiak
berez ez dira oso aberatsak: azpigarri gutxi dute ta txillar asko. Ib. 76. Nekazaritzak lur naro-aberats eta
ongarrituak eskatzen ditu. Ib. 139. Bertako basoak guztiz aberatsak ixen dire. Akes Ipiñ 23. Mendi aberatsa
dala; / orko beruna ta espatua / eta gaiñera metala. Uzt Sas 168. An mendi aberatsak daude: batetik pagadi
ederrak eta bestetik larre ona. Ib. 348. Malkar eta elkor itxurako lur aberatsak. MEIG III 50. v. tbn. Etxde
AlosT 8.
3. (Con complemento en instr.). Rico en, abudante en. Tr. Documentado al Norte en autores de todas las
épocas. Al Sur se encuentra en Iztueta, Arrese Beitia y autores del s. XX.
Ungi egin dezaten, obra onez abrats diraden. "Qu'ils soient riches en bonnes œuvres". Lç 1 Tim 6, 18 (Dv
eginkari onez aberats egin; He egin daitezen aberats obra onetan, TB izan diten aberats obra onetan). Arraza
biziatuan, gaixtoan [...] ontasun oroz desprobedituan, gaixtakeriaz abratsean eta abondantean. Lç Dedic * 8v.
Beti zare puxant eta aberats moianez. EZ Man II 11. Buru ederreko adatsa / laxurik baderatza, / badaitso
gerrirano / urh' izpiz aberatsa. O Po 38. Izanaz aberats zarelarik, etzarela afekzionez aberats. SP Phil 268. Eta
ohorez betheta aberats hiltzekoz behardiala nehork bizi mundu huntan aberats bertatez eta bertatia poseditu
tribaillez. Tt Onsa 11. Probe ziren munduko ontasunez, baiñan aberats graziaz eta berthutez. Ch I 18, 3. Jauna,
zure elhesta llabür hunek badizü bere beithan untsatarzün hanitx [...] eta ekhoitzpenez aberats [düzü]. Mst III
23, 2 (Ip ekhoizpenez aberats). Phixtako olhaltia sorhoz aberats da. 'Le pâturage [...] est riche en herbage'. Etch
616. Amezketako mugape guztia da iturriz aberatsa. Izt C 79. Ibai au baino amorraiz aberatsagorik, ez da
billatuko Gipuzkoan andiago ez danik. Ib. 107. Kokotsa bizarrez aberats, [...] zigarro bat beti musuan. Hb Egia
29. [Maria] golkoz aberats eta lerden gerria, / Erne begia. Elzb Po 190. Aritz, pago, gaztañaz, / jantzirik basuak,
/ Arto, baba ta gariz, aberats soruak. AB AmaE 284. Aberats bai hastetik aberez / Ibar eta mendietan, / Gero
burdin, zilhar eta urhez / Lur barnetako mietan. Zby RIEV 1909, 398. Baziren Hazparnen koplari eta ditxolari
[...] anitz; batzu jaun, bertzeak deus gabe, bainan omore onez eta [...] ateraldiz oro bardin aberats. HU Aurp
162s. Badakit herri bat, aipamenez aberatsa, izaitez ere aspaldian aberats behar litakena. HU Zez 68.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
138