A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
zara. Ax 161 (V 108). Probeak aberatsten eta aberatsak probetzen baititu [Iainkoak]. Ib. 224 (V 149). --
Zetarako ordenadu eban Iaungoikuak ain Sakramentu altua? --Gu onreetako, aberastuteko eta obligeetako. Cap
65 (El 77 abrasteko). Konseillu emaiten derautzut urre suztaturik erosteaz ene ganik, laster aberats zaitezintzat.
SP Imit III 32, 2. Uhalde, nola aiz horla aberastu kolpe batez? Traidore izatez. O Pr 450. Aberastea gatik
gezurraz eta tronperiaz baliatzea. CatLav 172 (V 88). Munduan diraden eskola guziak andizkatzen dira San
Agustiñ-en izenaz, eta aberazten eta edertzen oi-dabiltza ainbeste urteren epean aren argiarekiñ. Lar SAgust 9.
[Jangoikoak] ez gaitu aberastu nai geldirik gaudela ta geren buruak guk aren ondasunak arzeko prestatu bage.
Mb IArg I 91. Abrastu nai direnak erortzen dire lakioan (207). 'Los que quieren enriquecerse caen en el lazo'.
LE-Ir.
(s. XIX). Pobre umiliatuak / Ditu aberastuko, / Aberats urgulutsuak / Dutenaz gabetuko. Monho 152. Etzan
lapurretako bidez aberastu. Mg CC 116. Ezteutsut itxiko urteten nire arimeko ostaturik, arik eta ni zoriondu,
aberastu, ta osatu artean. Añ EL 1 165. Ardoa adiskide duana ez da aberastuko. AA III 375. Zerukotzat
aberastera hain guti entseiatzen bainaiz! Dh 120. Pekatuen zorrak erraz emen pagatuko ditugu eta zerurako txit
aberastuko gera. Gco II 20. Kodizijotso, edo laster aberastu gura daben batek. fB Ic I 30 (II 267 aberatstu).
Aberastu gura dirianak jausi oi dira tentazinoe andijetan. Astar II 174. Emakume jakitunak etxia eregiten dau,
edo etxia aberastuten dau. Ib. 129. Agur, o zu graziaz bethea; aberats zazu ene errumeskeria zure bethetasun eta
nasaitasunetik. MarIl 126s (94 aberastu). Ez ahal da nehore / Europan gizonik, / Oriek bezain aisa / Aberastu
denik. Bordel 184. Bi ofiziok iñor / ez du aberastu. It Fab 109. Itsasuri daraio saltoka Urhandi, / Aberasten
duena erdian Laphurdi. Hb Esk 93. Etxeko andrearekin egin zuen eskontzak aberastu zuen. Hb Egia 78. Balaan
diruzalea aberasteagatik edozein gauza egingo zuena zan. Lard 102. Lerra edo pinoak aberasten du Kaskoinia.
Dv Lab 320. Ehortziko duzun belharra airetik aberastu da gehienik. Ib. 146. Kontuz ibilli arren / eta juiziyuan, /
iñor aberasten ez / da ofiziyuan. Bil 151. Gizon bat oso aberastiari emana, diru-pillak begia zorrozten ziona. Bv
AsL 45. Paul II gerrenak hasi zian Eliza hura eta Jüles II gerrenak ürhentü. Hamasei Aita Saintük aberastü die,
eta elizako tresor spiritüalez haborok dohaintü. Ip Hil 139. Pattin aberasteak / hola badu jaundu, / Nola
gerthatzen zaio / ez baita gizondu? Zby RIEV 1909, 226 (v. tbn. 109).
(s. XX). Albisteak ere bazituan [...]. Aberastuta bizi omen ziran, seme bat zuten. Ag G 206. Aberasteatik ote
zabiltza / lapurtzen pobre danari? JanEd II 135. Ezagutu dugu, Ama Birjiñak gorputzak bezela animak ere
sendatzen eta aberasten dizkizutela. Goñi 103. Ameriketan aberasteko / eztira basta bi ordu. Tx B II 40. Akaso
oiek usteko zuten / jokotik aberastia. EusJok 122 (v. tbn. II 146). Ameriketarat yuanik zalu aberastekotan. Zub
49. Anartean ahur-bethez aberats dadila beraz ahal badu, Donostiako sendalaria. JE Ber 88 (85 aberastu).
[Sozialistak] gizon bakotxa kapustu ta gizartea aberastu nai ei-dabe. Eguzk GizAuz 8. Obro du abratsak
pobretan denean ezik pobreak abrasten denean (R). A EY III 219. Arbola fruitudunek herria aberastuko dute. Lf
Murtuts 2. Bainan deusek ez du Frantzia hala aberastu nola Beneditanoen sartzeak. Zerb IxtS 101. [Euskera]
landu ta aberastu. Etxde AlosT 9. Zura lanean asi zan, iankitarrak kaobarekin aberastuko zala esan ziotenean.
JAIraz Bizia 75. Euskeraz itzegin eta eskribi dezagun beraz: eta Euskera mutildu ta aberastuko da. NEtx Nola 4.
Zuaitzak ongarritu egiten du ta aberastu bera dagoen lurra. Munita 16. Zorionak berai gure basoak zuaiztu ta
aberasteko ta edertzeko ainbeste saiatu diralako. F. Labayen in Munita 7. Hauzo horiek berek aberastu ahal
izan dute euskal-hiztegia. Mde Pr 217 (v. tbn. HaurB 7). Euskaltzaindia euskararen zaintzeko, laguntzeko eta
aberasteko egina da. Zerb Azk 27. Baña egi aundi au / sekula ez aiztu: / lanaz bakarrik iñor / ez dala aberastu.
BEnb NereA 124. Etxia ustu ta tabernia aberastu. SM Zirik 120. Bere experientzia aberastu ta joritu nairik.
Erkiag BatB 81 (v. tbn. 148). Zer da? Zapeta ziratzetik aberastu? Larz Iru 130 (Lek aberastu al da zapata
garbitzen?). Ba... orduko, bear bada, aberastuko naiz loteriekin. Izeta DirG 64. Laster aberasteko bidea ikusten
nuen hor. JEtchep 73. Lagun urkoaren izerdiz aberasten dakiena. Zait Plat 5. Noizean-beinka, ugoldeak lurazala
urratuta, ura zikin ioaten da; lokatza kokatuz, ordea, alorra, aberastu egiten da. Ib. 38. Gizonak, ematean,
bere burua aberastu egiten duela. Vill Jaink 83. Ama izateko dituzun doaiak landu, aberastu ta ezitzea. Matx
Gazt 30. Zuen bihotz urria aberats zazue. Arti MaldanB 223. Aberasteko ainbeste diru / ez gendun irabaziko.
Uzt Sas 174. Zer laneko karra ere / etzinuen ekarri! / Artegian egin duzu / zonbait-zonbait lan berri, / zonbat
gisaz aberastu / den zurekin Baigorri! Xa EzinB 31. [Montserraten] San Benoaten Ordenak argitu eta aberastu
mendi kasko hartan, belaunikatu zen. Ardoy SFran 98 (v. tbn. 206). Hizkuntza aberasteko eta hornitzeko. MIH
85. Gure sentimena aberastuaz [...] eta izaera sendotuaz. MEIG I 109.
v. tbn. Ch III 59, 3. Ub 57. VMg 76. Etch 127 (-ü). Jaur 149. Arch Fab 177. Izt C 70. Gy 195 (45 aberatstu). Arr
GB 33. Aran SIgn 105. PE 151. Zab Gabon 66. Xe 291. Azc PB 195. Apaol 103. Alz STFer 141. AzpPr 97.
Arrantz 26. Elsb Fram 169. Itz Azald 108. Echta Jos 345. Urruz Zer 100. Barb Sup 31. A Ardi 40. Inza Azalp
104. Enb 163. Ldi IL 73. Or Eus 418. ABar Goi 29. TAg Uzt 239. Lek EunD 16. And AUzta 138. Mattin 126.
Etxba Ibilt 472. Berron Kijote 93. Abrastu: SermAN 6v. Aberaztu: Kk Ab I 78. Abeastu: GaztAlm 1934, 55 (ap.
DRA).
Arren ene adimendua argi dezan, memorioa aberats, borondatea erregela eta bihotza goberna. Harb 467.
Bainan zer zori-ona den / berriz herrirat heltzia! / Harek aberastu deraut / handizki bihotz guzia: / Hemen nahi
dut iragan / prestuki ene bizia. Etcham 47. Mendiak lurra du mami. [...] Lur ori zuaitzak eutsiko dio. Bere
orriaz, ostroz, ongarrituaz, euri-erasoari gogor egiñaz, itzala aberastu egiten du. Munita 136.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
134