A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
atsegintasunak. Ub 118.
(s. XIX) Hiri handi haietan / hanitx aberastarzün bada. Abraham 712. Zeugan dagoz aberastasun guztiak: On
guztiak Zeugan dituzuz. Añ EL 1 164s. Honra, entzute, ezkontza, aberastasun ta anditasun gustijak. JJMg BasEsc
224. Garau maitagarri onek aberatstasun andiak eman izan diozkala Gipuzkoari. Izt C 154. Aberatstarzüner
ezta behar sobera estekatü. CatS 51. [...] burdinak, zilharrak eta urreak; eta, Jainkoaz eginak izan diren
aberastasun horiek. Lap 4 (V 4). Aberastasun eta erregaloak bear bada nere galerarako izango ziran. Arr GB
105. Espirituko aberastasun aundi ta ugariak berekin dauzkana. Bv AsL 17 (152 aberatstasun). Bide txarretik
ondasun eta aberastasun andi eta ugariyak egin zituzan gizon bat. Itz Azald 108. Euskaldun baten aberastasun,
etxe ta lurrak prankotarren eskuetan gelditzea. Ag AL 138.
(s. XX). Etzala ibilliko aberastasunen billa. Echta Jos 135. Amerikako aberastasunak! A Ardi 40. Bide
okerrez iñoren aberastasunak gura izatea gebentzen dausku amargarren aginduak. KIkV 73. Herri guzian yakin
zuten berria, eta ahoz aho edatu hilak utzi zituen aberastasunak. Zub 62. Baña bizi onetako kezkak eta
aberastasun utsalak. Ir YKBiz 174. Igorri zuen Jerusalemerat hango tenploan ziren aberastasun guziak har
zetzan. Zerb IxtS 75. Aberastasun guziak baiño maiteago zaitut. Etxde JJ 61. Aberastasun egarriz. Erkiag Arran
118. Aintxiñetako bitxia ederrakaz aberastasunez betea dagoan Toledo. Alzola Atalak 72. Ez da euskalduna bere
bihotz barreneko aberastasun guzien salatari berez. Larre in Xa Odol 14. Zer nahi aberastatasun, zur, oihal eta
harri balios. Ardoy SFran 151. [Hizkuntzak] herrietan barrena eta denboretan barrena egin dituen ibilaldietatik
aberastasun ugari jasotzen baitu. MIH 164. Guk, behar bada, aberastasun horiek guztiak pozik emango
genituzke Harri-aroko garbitasunaren truk. Ib. 165.
v. tbn. Brtc 99s. Mih 53 (81 aberatstasun). Mg PAb 215. Gco II 30. Dh 264. Astar II 234. Jaur 116. Ur MarIl 67.
Lard 14. Hb Egia 82. AB AmaE 420. Arb Igand 88. ArgiDL 106. Inza Azalp 19. Alz Ram 32. JE Ber 64. F.
Labayen in Munita 6. Osk Kurl 75. BEnb NereA 124. Aberatstasun: EZ Eliç 209. CatLav 366 (V 176).
Aberastarzun: Tt Arima 17. UskLiB 69. Aberatstarzün: FPrS 12. Ip Hil 13. Casve SGrazi 128. Aberatztarzün:
CatOlo (ed. 1743), 47 (v. tbn. en la misma pág. aberaztarzün). Aberaztasun: Otx 99.
- ABERASTASUNEZKO. (Adnom.). Mundu hunetako arthák eta abrastasunezko enganioak ithotzen duté
hitza. Lç Mt 13, 22. Berez pobrea zalarik, zuen izketan aberastasunezko buru edo zentzoa. PArt in Bil 171.
aberaste. Enriquecimiento. Hürrünian beitie bere sinhestia, / Ustez aisago egin han aberastia. Etch 444.
Bainan orai sor-lekutik / bozkarioz dut kantatzen: / Munduko aberasterik / ez du Jainkoak galdatzen. Etcham 48.
Opa nioke nik [...] milloitxo oiek eskuratzea. Baña beldur naiz aren aberasteak luzetxo ez ote-duan yoko. Ldi IL
73.
aberastegi. "Tesoro, objetos de arte. Begoñan elizako aberastegia erakutsi ziguten" Gketx Loiola.
aberastik. "Cruellement ? [...] (de aberea?)" H, que cita el ej. de Astar. Kenzen deutseez bere ondasunak
lapur batzuk eta itxiten dabe gustiz aberastik, narru gorrijan eta zer jan, zer janzi [...] eztaukala. (Interpr?).
Astar II 34 (podría tratarse de una errata).
aberastto. Dim. de aberats. Diruz balinbad'ere poxi bat pobretto / Omor'onez bederen dago aberastto.
Barb RIEV 1908, 125.
aberastu (gral.; Lcc (-ztu), Urt III 97, Ht VocGr, Lar, Añ, Arch VocGr 207, Gèze 330, H, VocB), aberatstu (SP,
VocBN), abeastu (G-nav), abrastu. Ref.: A; Iz Als (abeastu), ArOñ (aberatz); Etxba Eib; Elexp Berg; Gte Erd
19 y 265.
Enriquecer(se); aumentar la riqueza de algo en una substancia o un elemento de los que la componen. "Rendre
ou devenir riche, [...]. Nork aberatsturik dago? de qui tient-il ses richesses? [...] Aberatstu nahiz, voulant
s'enrichir" SP. "S'enrichir" Ht VocGr. "Prosperar, doatsutu, [...] aberastu" Lar (v. tbn. Añ). "Aitak aberastu du,
son père l'a enrichi" H. "Goizetik gabera aberastu zan; nola ez dakigun gauzia, de la noche a la mañana se
enriqueció, [...]. Zoruen zorakerixak aberasten dittue gordezaliak, las locuras de los insensatos enriquecen a los
ahorradores" Etxba Eib. "Aberastutzia pentsaurik agertu ziran ona, pensando enriquecerse vinieron acá" Ib. v.
aberatsi. Tr. El sust. vbal. aberastze- se documenta en Moguel (CC 193), Arrese Beitia (AmaE 286) y D.
Agirre (G 253). En DFrec hay 36 ejs. de aberastu.
Abrats naiz, eta abrastu naiz, eta eztut deusen beharrik. "Je [...] suis enrichi". Lç Apoc 3, 17 (He ontasunez
gaindi egina). Konseillatzen aut eros dezán eneganik urhe suz phorogatutik, abrats adinzát. Ib. 3, 18 (He
aberasteko; TB aberats egin zaitentzat). Eta zure arimarenzat / Sakramentu santua / Zure jakia izango da / Ogi
konsagratua. // India Orientaleko / Arri preziatua, / Mundu guztia largatu deu / Zerua[k] aberastua. TAV
3.1.21. Momento batez aberastu zen. Volt 198. [Debozino eskuarra] obra debozinozkoetarik trazatua, egileak
berak ere bere baitharik debotki aberatstua eta pontualki egina. Harb a) 1r. Aberatstea ahal daiteken
dohatsutasunik handiena estimatu dut. EZ Eliç 154. Egiten zara Aita Saindu, egiten zara Errege, aberatsten
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
133