A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aberatstasunerat phasatzen direnak bezala. Elsb Fram 66.
(s. XX). Gaurko aberats guztiak beti aberats izan dirala uste aldozu? [...]. Aberastasun guztien iturburuak
beartsu ta urriak izan dira beti. Ag Kr 162. Utsa [da] Oñatiko aundikien aberastasuna, nere anaiarenaren
ondorako. Ag G 257. --Gizon zatarragorik. --Eta aberatsagorik. Aberastasunak dana edertzen du, Paula. Ib.
172. Aberastasunaren oe biguñean etziten dira. A Ardi 73. Agertuko da Jauna bere aundittasun, edertasun,
aberastasun, eta maittagarritasun guztian. Inza Azalp 138. Euzkadi lurraldiak aberastasuna, / ta gogo-osasuna,
/ lortu daintzat. Enb 56. Egonez alfer, / Ebatsiz bertzer / Badukek aberastasun. Ox 40. Adierazi ziguten [...]
Xixilirentzat diru ondotxo utziya izan biar zubela, ta, [...]. Erri guziyan zabaldu zan Xixiliren aberastasuna. Alz
Txib 84. Mende ontako aberatsei esaiezu ez dutela urgoitu bear, ez eta aberastasunetik entzindu ere. Ol 1 Tim 6,
17. Aberastasuna ez da aski, gizonaren ontzeko. JE Ber 85. Eta badoa bizitzerat haren aberastasunari iduri
zitzaikon heineko hiri batetarat. Zub 66. --Aberastasuna. --Askotan kaltegarria. Bear ez diran maitasunak eta
griñak errazten ditulako. ABar Goi 26. Lan orren ordain izango ditugu edertasuna, aberastasuna ta osasuna. F.
Labayen in Munita 10. Atera kontua nolako aberastasuna zegon gure Gipuzkoa [...] ontan. Ib. 6. [Ezkontza
horrek] aberastasuna eta gizarteko leku gaillen bat ekarriko dizkit. Mde Pr 182. Garai batean iñork ez zun asko
usteko aberastasun ura guztia doixtarrek torpedo batez ondatu bear zutela. JAIraz Bizia 15 (ref. a un puerto
comercial). Ipiñeburuk bere basoetan aberastasun andie eukela. Akes Ipiñ 24. Badu ark indar, galera bat
aberastasun biurtzeko. Ondarrak ere arentzat onurakor dira. Vill Jaink 50 (v. tbn. 177). Gipuzku ontan
aberastasun / pixkat somatzen dute-ta / Ijito sallak ikusten dira / bide guziak beteta. Basarri 113. Barruko poza
eta bakea, or dau aberastasuna. BEnb NereA 218. Eskeko ez, baiña aberastasunik be ez eban ezagutu. Alzola
Atalak 87. Ango mendietan badago aberastasun ederra. Uzt Sas 351. Garbitasunak gutxi axola diola
hizkuntzari; aberastasunak, biguntasunak [...] berriz, asko. MIH 254. v. tbn. Lard 210. Hb Esk 69. Otx 126. Zait
Plat 23. Xa Odol 85.
(Hablando de riquezas naturales). Gipuzkoako Probinzia dala mendietako aberatstasunaz doaindua. Izt C
75. Goizetik arratsera lurrari aberastasuna atera naian dabillen baserritarrak. Etxeg in Muj PAm 29. Errez
billatuko dute [olerkari ta bertsolariak] gai egokia zuaitzaren aberastasun eta ondasunetan. Munita 33.
Orduan gindezke gai eskuararen aberastasuna negurtzeko, eta aren barneko erraietan barna ilunpetan ez
ibiltzeko. FIr 165. Amaika izkera yantzik berentzat nai luteken mami-mamiko aberastasun yator bait-du au gure
euskerak. Markiegi in Ldi IL 13. Bere [euskeraren] aberastasuna eskaztuz doiala esango genduke. SM Zirik 30.
Gure izkuntzak nabarmen dauka / bere aberastasuna! Uzt LEG II 180.
Bien, riqueza. Abrastasun handiago estimaturik Kristen iniuriá, ezen ez Ejipten ziraden thesaurak. Lç He
11, 26 (He aberatstasun handiago bat). Zeren zu zara ene esperanza [...] ene argia, [...] ene aberatstasuna, ene
konsolamendua. Mat 264. Munduan ardiets ahal dezaken aberastasunik eta ohorerik handiena baita
jakintasuna. ES 176. Ezta aberastasun ta apaingarri ederragorik santutasuna baño. Bv AsL 90. Au da egiaz
zeruan ta lurrian dan aberastasunik baliotsuena. Ib. 82. Ur ta legorreko aberastasun aundiak ez ote du gizona
beste jaberik? Inza Azalp 32. Aita zenak hiltzen / utzi orroipena / Goxoki sartua dut / bihotzean barna. [...] Gutik
uste luketen / aberastasuna. Etcham 70. Abereak ziran orduko sendien aberastasuna. JMB ELG 67. Beor bat,
beor zar bat zan bere aberastasun guztia. Bilbao IpuiB 115. Etxeko ogia, sendiaren poza, umien atsegiña, erri
osoaren alaibide ta aberastasuna, orra zer dan arrantzalearen arloa. Erkiag Arran 116. Amabost seme-alaba
eder / aita-amaren inguruan, / aberastasun aundiagorik / ezer bai al da munduan? Basarri 117. Ama, zu zira ene
aberastasuna, / ene naigaben ezeztatzen dakizuna. Xa Odol 298. v. tbn. Azc PB 338. Alz Ram 32.
Riqueza, abundancia (de). Liburu xaharretan xerkatu gira zoin zitazkeen [Itsasuko] gereziketa eta fruituaberastasun
horren ithurburuak. Lf Murtuts 1.
2. (Urt I 65), aberastarzun, abrastasun, aberatstasun, abratstarzun. (Pl.). Riquezas, bienes. "Abundare
divitiis, [...] aberastasunez [...] gaindiegitea" Urt I 65. v. 2 aberaski, ogasun, ondasun. Tr. Documentado
tanto al Norte como al Sur desde los primeros textos. En la tradición septentrional antigua es frecuente el empleo
de aberats-, que tbn. se encuentra en algunos ejs. de Iztueta y Beovide.
Mahain saindu hunetan bere abrastasun eta thesaur guziak desplegatzen baititu. Lç Ins B 4v. Ezin zerbitza
ditzakezue Iainkoa eta abrastasunak. Lç Mt 6, 24. Mende huntako antsiak eta aberatstasunen engañioak ithotzen
dute haren baithan hitz hura. He Mt 13, 22 (Dv, Ur, Or, Ol, IBk aberastasun, TB aberatstasun, Hual
abratstarzun, Ip aberatstarzün, SalabBN aberastarzun; Samper ontarzun, Echn ondasun, Leon ontasun).
Munduko aberatstasunen neurri gabeko gutizia. Mat 169. Ez kargurik, ez ohorerik, ez aberatstasunik eta ez
munduko bertze gauzarik. Ax 507 (V 327). --Norzuk dira borondatezko pobreak? --Onrarik eta aberastasunik ez
ezer aetarik gura eztabeenak. Cap 83 (Iraz 47, CatBurg 45, Cb CatV 63, Añ CatAN 66, CatLuz 29, CatLlo 86,
CatBus 39, Itz Azald 195 aberastasun, El 92 abrastasun, CatSal 71, CatR 71 abrastarzun, CatAe 70 abrastasun,
Legaz 53 aberastasunarik [sic]). Sensuen atsegiñ ilhunak, / O aberastasun eskasak! Gç 103. Denbora duzunean
biltzatzu ezin hillezko aberatstasunak. SP Imit I 23, 8. Indietako aberastasun guztiak iragaiten eta xitzen tu
jakintasunak. ES 176. Baina esku borthitzak, eta trabailariak aberastasunak biltzen tu. Ib. 183s. Errhokeria [da]
aberastasun galkhorren ondoan ibiltzea. Ch I 1, 4. Adio erraiten zien aberastarzüner, kargier, uhurer. Mst I 18,
3 (III 21, 1 aberatstarzün). Printze haren aberatstasunak ezin erranezkoak ziren. Lg I 328. Ontzi handiak
gizonez ta aberatstarzünez bethiak. Egiat 195. Etzituen alabaña gogotik utzi lurreko aberastasunak ta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
132