A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
eta oroimenaren aberaski aundietan, auetaz itz, besteak gordez, besteak ateraz. Or Aitork 297.
aberaskillo (V-gip ap. Elexp Berg; G-azp). "Ricachuelo. Errixan bazeren iru edo lau aberaskillo, nai zeben
guztia eitten zebenak" Elexp Berg. v. aberaxkila.
aberaskintxa. Neol. creado por Arana Goiri en 1893, de aberats 'rico' y el suf. -kintxa. Riqueza, bienes.
Bijaldu eutsen Jaun ixanguari emen beian daguan aurkezpena, zeñek denpora aretako bizkaitarren zerdentasuna
ta aberaskintxeak eta bixitxa bera baño geiago euron Errija onesten ebela darakuskuzan. AG 163.
aberaskiro (Lar, H). "Ricamente, preciosamente, [...] aberatskiro, manoro" Lar. v. 1 aberaski.
aberaskitegi. Lugar de riqueza. Orrako lur, eurite osteetan, ur gorriskea darioenok sarri izan oi-dozak uste
bako aberaskitegi. Alt EEs 1917, 43.
aberaskitza. Riqueza. v. aberastasun. Gorputzari gaixo daukan kontu egin da zaintzen dakian gizon
osasuntsua, aberaskitzarik aundiñan gordetzallea da. EEs 1928, 97.
aberaskizun. Riqueza. Biotz larri ikarak ta [...] ardura samiñak / ezin baiditu ken aberaskizunak. Zait
Gold 213. Menbekoak agintaritzan, beartsuak aberaskizunetan [...] datzala zoriona uste dabe. Ibarg Geroko 8.
Gizartearenak, ez bakarrik lurrak eta aberaskizun gaiak ta ondasun-erroak; gizartearenak, gauza guztiak izan
bear dabe. Erkiag BatB 173. Norbaitek erritarren aberaskizunen gain, gizonak berak arrapatuz ioputzara
ekarten dituenean. Zait Plat 136.
aberasko. Bastante rico, acomodado (?). Sinheste gabe izateko, behar da bederen ezpata gerrian, bizar
zama bat sudur pean, yaka maite, aberasko, bederen izan hiritako zamalzain. Hb Egia 148.
aberaskume. Descendiente de rico. Langilleak estaduaren jabe egingo dira ta aberaskume guztiai
buztarria ezarriko dautse. Eguzk GizAuz 64. --Eskaleak bezalatsu bizi bearko genuke, mixeri gorrian. --Bai; zu
ere aberaskume izaki. Danok berdiñak zerate. Etxde JJ 75s.
aberasle. v. aberatsaile.
aberasmendu. Enriquecimiento. De Gaullen aldekoek aitortzen dute, dirua salbatuz Debrek aberastu balin
badu ere Frantzia, halere langile tipiek ez dutela oraino senditu aberasmendu horren ondoriorik. Herr 17-5-
1962 (ap. DRA).
aberastasun (V, G, AN-gip, L, BN-arb; Lar, Añ, Lecl, H, VocB, Bera), aberatstasun (SP), aberastarzun (L,
BN, S; H), aberatstarzun (Gèze), abrastasun (AN, Ae, Sal, S, R), abrastarzun (Sal, R), abrestasun (Lar). Ref.:
A y Lh (aberastarzun); Etxba Eib; Gte Erd 23 y 217.
1. (Sing.). Riqueza, abundancia de bienes; condición de rico. "La cualidad de ser rico, riqueza. Sería un
barbarismo zure aberastasunak en vez de zure aberaskiyak" Bera. "Aberastasun aundia zaukan (G-azp, AN-gip,
BN-arb)" Gte Erd 23. "Diru gutxiko familia (AN-gip, B), [...] aberastasun gutitakoak dira (BN-arb)" Ib. 217.
Tr. Documentado al Norte desde Leiçarraga y al Sur desde el s. XVIII. En DFrec hay 37 ejs. de aberastasun.
Mammona, dirua, abrastasuna. Lç Decl Mm 4r. [Iainko handia] zeure aberatstasun eta handigoa konsidera
zazu eta halaber ene gabetasun eta ezteustasuna. EZ Man II 170. Huna non eriak edireiten duen osasuna [...],
pobreak aberatstasuna. Harb 218. Eta alegriantza haur eztu ez egiten, eta ez emaiten aberatstasunak, ez
munduko ohoreak, ez seme alabadun izaiteak. Ax 439s (V 287). Esku laxoak eta alferrak, probetasun dakharke,
baiña bortitzak eta trabaillariak aberatstasun biltzen du. Ib. 43 (V 26). Zure bihotzean ezarri nahi nituzke
aberatstasuna eta pobrezia bata berzearekin. SP Phil 268. Jaun handiak du orduan / kobratuko ontasuna, /
odolezko herioan / galdu aberastasuna. Gç 65. [Grazia] gabe gizonaren iakintasuna eta antzea, aberastasuna
eta edertasuna [...] eztire deus zure begietan. Ch III 55 4. Egiazko ohorea eta aberatstasuna berthutean eta
Jainkoari yarraikitzean datzala. Lg I 222. Idalgiaren erretean eroritzen dire jende andiak, abrastasunarenean
abariziosoak, eta fama edo estimazioarenean eroak (AN-erro, s. XVIII). ETZ 59. Aberatstarzün
güzien gilz bakhoitza. Egiat in MEIG I 231. Zer loria, zenbat edertasun, zer aberastasun, zer gozo daukazun
beraz zure baithan! Dh 171. Lanegitetik eta zurra izatetik datoz aberastasuna eta ongi izatea. It Dial 27 (Ur, Dv
aberastasuna, Ip aberatstarzüna). Obe diat nik askoz / pobreza pakean, / ez aberastasuna / ikaren artean. It Fab
38. Bertuterik gabeko / Aberastasuna / Iñoiz ez da egizko / Zoriontasuna. Moc Damu 37. Noizdik duk pekatu
aberatsa izatea, aberastasuna ekarri bada [...] izardiarekin irabaziya? Apaol 46. Pobretasunetik
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
131