A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
bakoitzeko herritarren ondasun soil. MEIG VIII 117.
aberaskarri. Lur asko ta aberaskarriak dauzka. "Fertile". Amez Hamlet 169.
aberasgia. "(S), place de bon rapport" Lh.
aberasgoa, aberatsgua. (Pl.). Bienes, riquezas. --Nontik heldü da baitan hainberze Ezkonza malhüros? --
Zeren ordinariozki ezpaitute aberatsguak eta bere satisfakzione propia bezik xerkatzen. CatLan 160.
aberaska. "(L; Hb), crêche, auge" Lh.
aberaska. v. abaraska.
aberaskai. v. aberasgai.
aberaskarri. v. aberasgarri.
aberaskeria, aberatskeria (V-gip ap. Etxba Eib). "Aberatskerixia, alarde de rico. Aberatskerixak batu zetsen
ondamendixa, alardes de rico le trajeron la ruina" Etxba Eib.
aberasketa. Riqueza. Eta asti dabillen / Lekua, bai, naro / Ariko da ematen / Asko edo gutxi / Aberasketak
eta / Zoriona beti. M.A. Iñarra Ezale 1898, 34a.
1 aberaski (G, L, BN, S; Urt I 64, Dv, H), aberatski (SP, Lar )). Ref.: A; Lh. Ricamente;
profusamente. "Richement" SP. "Abundanter dare, aberaski ematea" Urt I 64. "Ricamente, preciosamente" Lar.
Gorputza besti dadilla / Aberatski guzia, / Arima ibill dadilla, / Ordean billuzia. / Daiten aberatskiena, / Izan
arren soinean, / Alabaiñan lehen zena, / Da bere izatean. Arg DevB 53. Ala aberatski besti, / Baita zure gustura,
/ Gogoz billuzia bethi, / Dabillana ardura. Ib. 48. Salomon handia [...] ez dela izan lili horiek bezain aberaski
jauntzia. Arb Bok 156. Noiz ere ohartzen baikira [...], serora-komentu handi bati. Aberaski egina da. JE Ber 55.
Bat-batez, eun txoriek / eztarriak eten, / ta aberaski zabala / bitxiz yantzi zuten... "Enjoyando espléndidamente el
espacio". Ldi BB 60. Baziran an ere amaika neskatx apain, erregerenean ikusi oi-diranak bezin aberaski
yantziak. Ldi IL 67. Zuen utsuneak berriz, nere Yainkoak aberaski bete bitza Yesu Kistoren aintzarako. Ol Phil 4,
19. Aldare aintzina aphezez eta lorez aberatski aphaindua. Herr 3-4-1958 (ap. DRA).
2 aberaski (Bera, BeraLzM). Neol. creado por Arriandiaga, de aberats + gi. Riqueza, bienes. "Sería un
barbarismo zure aberastasunak en vez de zure aberaskiyak" Bera (s.v. aberastasun). Cf. Arriand JEL 1908, 244
(ap NeolAG, s.v. aberaskintxa): "Al vertir al Euzkera el primer capítulo de la Imitación de Cristo [EEs 1908,
73s.] traduje riqueza por aberaski, porque el sufijo -gi es material, y se trata de cosas materiales cuando
hablamos de las riquezas objetivas. Las voces divitix y riqueza erdéricas, abstractas en un principio, pasaron
luego a concretas y objetivas: no debemos consentir que tal suceda con aberastasun que es verdaderamente
riqueza, pero no riquezas, pues incurriríamos a la vez en los monstruosos vicios de barbarismo y solecismo". v.
aberastasun (2), ontasun. Tr. Documentado exclusivamente en autores meridionales del s. XX.
Beraz, uskerija da aberaski uskorrak billa ibildyia ta euratzaz itxarotia. Arriand EEs 1908, 73 (Ol ogasun).
Donokiko aberaskijak irabazi dagidazala egizu, arren. Eleiz GDBidea 14. Gora egin nai degu jakindurian,
azkartasunean, aberaskietan. Ayerb EEs 1914, 39. Elexak bere aberaskijak. F. Sardá Garbitokiko Arimaen Illa
(Bilbao, 1915), 83. Lortu eukean bazter eder orreen eta beste aberaski ugarioen jaube izatea? Alt EEs 1917, 45.
Aberatsen aberaskiak, lasaitasunak, atsegintasunak. EEs 1918, 158. Aberaskien jabe eztiranak ere. JBDei 1919,
358 (233 y 292 aberazki). Luikiko aberaskietzaz [...] esaten zaigun guziari. "Riqueza del país". Zink Crit 72.
Aberatzen iñartzi / etzaitez ixan ba, / aberaskija lagun / txarra dozu, txarra! Kk Ab II 85. Gaurko Grezitar
izkerearen gramatikiak eztau aintxiñakoen itz-agerkun eta beste era askotako aberaskirik. Alt Eusk 1920-21 (I),
20. Bertakoak erbestetzen, aien aberaskiai atzaparra gañean yartzen, izkuntza zapaltzen, eta abar. Ldi IL 163.
Txiroen aberaski dan eguzki argia. Goen Y 1934, 180. Lurreko aberaskiak, zerua irabazteko, geienez,
eragozpenak dirala. Eguzk GizAuz 12. Ogasun eta aberaskiak. Ib. 87. Ta estaduaren aberaskiak batez be
langilleen lanetik datozalako. Ib. 165. Beste aberaskiak / ludian barrena, / pitxi onen aldean / utsaren urrena.
Zait Gold 79. Aberaskiari dagokionez [...]. "Divitiae". Or Aitork 293. Olerkariak, [...] margozten dizkigu bi
Maitaleen [...] ar-emate auek, itz-joko pitxi ta aberaskiz gaiñezka. Gazt MusIx 155.
"Bienes, riqueza, propiedad" BeraLzM. --Zenbat uztarri ditu Basaka-bordak, aita, dio Bikendik. --Sei,
erantzun zion saskigilleak, eta Crauen den aberaskirik aundiena duk. 'C'est là un domaine des plus forts de la
Crau'. Or Mi 4. Andik sartu naiz nere oroimenaren zizkuetan, zabaldi aundi ta, arrigarriro gauzaz beteetan; [...]
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
130