14.05.2013 Views

A-Amazur - Euskaltzaindia

A-Amazur - Euskaltzaindia

A-Amazur - Euskaltzaindia

SHOW MORE
SHOW LESS

Create successful ePaper yourself

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur<br />

Mariarekiko ahaikotasuna. "L'alliance éternelle de Iesus avec Marie". SP POB 66.<br />

ahaikotu. v. 1 ahaikatu.<br />

ahailtatu. "Ahailtatü (S-saug), bâiller (de faim)" Lh (s.v. aha). "Ahalltatü (S)" Ib. (s.v. aha).<br />

ahaire (L, BN, S; SP (que cita a EZ), Gèze, H), ahaide (S). Ref.: Lh (ahaire, ahaide). 1. Melodía, aire. Harriet<br />

atribuye "ahaire musikazkoa egizue" a Etcheberri de Ziburu , y lo que en realidad hay en éste es musikazko [...]<br />

aheria. v. 1 aire (3). Ez musika xorienik udan kanpo ferdeak, / zeña garaitzen eztuen ene ahaire dulzeak. EZ<br />

Man I 16. Pasione sakratua / nahi nuke kantatu; / ahairea Zuk zerorrek, / Jesus, irakats dazu. EZ Noel 92.<br />

Ebanjelista saindua, / zuk, othoi, zeureenak, / ene ahotik entzun tzatzu / ahaire orenenak. Ib. 148. Adizazu, othoi<br />

ene / ahaire kantarena. EZ Eliç 357. Ahaire zahar huntan bi berset berririk, / alagrantziareki khantatü nahi tit.<br />

Etch 684. Ahaide delezius huntan bi berset gei tit khantatü. Ib. 234. Argitara emaiten dütügü hamabi Noel,<br />

ahaire ederrenak dütienetarik. UNLilia 2. Eta orai harzara Üskaldün batek ahaire zaharrekin arra mulda<br />

erazirik. Ib. 1. Bilhatü ahal izan diren Noelak oro bere ahairekin. Ib. 2. Ahaire berrian. Xikito 11. Euskal-ahaire<br />

zaharrak euskaldunagoak bide ziren. MIH 154.<br />

Canción. Bekhatü hartara duatzan ahairen emaitez edo haier behatzez. UskLi 249 (ap. DRA).<br />

ahaide (S ap. Gte Erd). Entonación (en el habla), acento. "Santa Grazin ahaide berezia die (S), [...] beste<br />

ahaide bat die (S)" Gte Erd 287 (junto a doñu, ereta, etc., de otras zonas).<br />

2. "Élévation de voix en général. Nigarrezko ahairiak (Imit (S) 1737 [se refiere seguramente a la trad. de<br />

Maister], Lf), les lamentations" Lh (s.v. aha-).<br />

Etim. De aha- (< aho) + aire 'aire'. No es "extensión" de aire que, con el valor de 'aire' no conoce una variante<br />

ahaire.<br />

aak. v. haiek.<br />

ahakal (aa- Lar). "Anhélito" Lar.<br />

ahakalatu. v. ahakaldu.<br />

ahakaldu (H; aa- Lar H), ahakalatu (Aizk (L)). Respirar. "Anhelar, respirar con dificultad, nekez aakaldu"<br />

Lar.<br />

ahakalkor (aa- Lar). "Anhelante" Lar.<br />

ahakan (L, BN, S sg. Lh; SP, H (que citan a EZ)). Disputando. Iesus semea, tenpluan doktorekin ahakan<br />

aurkitua. EZ Man II 176.<br />

Etim. Parece un claro derivado de aha- + -ka, formación adverbial.<br />

ahakar (L? ap. A, que cita a Ax; H, que cita a He), akar (Sal ap. A; Aq 733 (AN), H (G, AN); a)kar R ap. A). <br />

Reprimenda; reproche. AxN explica liskar eta beltzuri (422) por akar eta muker. v. aharra. Tr. Hasta el s. XX<br />

sólo se documenta en textos labortanos y alto-navarros. En el s. XX tbn. lo emplean autores guipuzcoanos y<br />

vizcaínos, y el roncalés Mendigacha. Se encuentra tbn. en una adivinanza recogida por Garralda. En DFrec hay<br />

dos ejs. de akar. Bekhatuen eritasunetik sendatzeko borondatearekin egiten diren liskarrak, ahakarrak,<br />

mehatxuak, eta eranzuteak ere. Ax 277 (V 185). Jainkoaren kontra erasi dituzten ahakar guziez. "De omnibus<br />

duris". He Iudae 15 (Lç, IBe hitz gogor, Dv ahapaldi gaixto, Ol gordinkeri). Akar ta izkuntza gaistoetan zaude<br />

ixilik (108). 'Cuando te reprenden y dicen malas palabras, estate callando'. LE-Ir. Bere eretxi ta asmuak ezetariko<br />

akar edo agirakarik merezi eztaben mallaraño eratsi ta gazatuko balitu. Eguzk GizAuz 83. "Gorrotogarriro ilko<br />

al aiz! ta beko yainkoek negar oiek iñoiz itzurtzerik ez al dizkitzue emango!" Onelako akarrez larderiatzen nau.<br />

Zait Sof 19. Aitaren akarrari ez entzun egiñaz. Etxde AlosT 63. Esker gaiztotzat salatuz Usoak bein baño<br />

geiagotan egin zizkion akarrak (errita). Ib. 98. Hamletek, ordea, akarra akar ordain ematen dio. Amez Hamlet<br />

12. Zer zentzun eta zentzunondo gero! Akar ori, ori, duk emakumekeri. SMitx Unam 5. Doatsu, beraz, egi utsez<br />

pozten dana, guziak Beregandik egi duten Aren akarrik gabe. Or Aitork 273. Ez dakit akar ta asarreok zegaitik<br />

agertzen dituzun iñoren aurrean. Erkiag BatB 180. Goratzarrearen naiz akarraren deadar latza biziagotuz. Zait<br />

Plat 124.<br />

(SP, H), ankar (Sc, R ap. A). Riña, disputa. "Querelle, dispute" SP. "A)nkar (Sc, R), riña" A. Leku<br />

egongiuarengatik, ankartu zren bi emazte [...]; kalako gisan izazen ankarra. Mdg 125 (tal vez la grafía quiera<br />

representar a)kar-). Ez du akarrik, ez oiurik aterako. 'Non contendet, neque clamabit'. Ol Mt 12, 19 (Dv<br />

Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten<br />

mende.<br />

13

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!