A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
lohilla. EZ Eliç XXIV. Abendoak hogoi eta hameka egun ditu. Harb u) 3v. Afrikan jausi dira / Illargiak puntuan /
Espanian ekusita / eguzkia abenduan (1658). ConTAV 5.1.5, 91. Urteko Illen erdiak izen bana, besteak biña, ta
iruna dute [...]. 12. Abendua, Lotazilla. Cb EBO 47s. Hartan abentiak üda hozten ta negiak kharrustatzen. Egiat
189. Iragan abendoko / Bai eta lehenago / Erakutsi zuen plana / Inposaren arrolena. Monho 52. Azarua.
Abentia. UskLiB 10. Milla zortzi eun berrogei ta laugarren urteko abenduan ill zan Vitoriako Urian. Izt C 506.
Abenduan zan martiri ori, / illak laugarren eguna. Xe 339. Abenduko gau ekatx andiko baten. AB AmaE 362.
Gure Azaroa Abenduan, / goiz bear ta beranduan. Muj PAm 62. Petirisantsek zion / gizon behar bati / Abendoa
hastean / letra bat igorri. Etcham 145. Jantzi ori ona da / denbora beruan, / baño ez Illbeltzian / eta Abenduan.
Tx B II 108. Abenduko eulia baiño lotsabageago (V-ger). "Más desvergonzado que la mosca de diciembre". A
EY III 277. Abenduko "razionamentua" erri guztiari udalak ordaintzen dio. Munita 125. Abendua izanarren,
epelgiro ederra egiten zun. Etxde JJ 33. Abendoko egun batez. JEtchep 31. Abenduko egun batean zen;
atsaldeko seiak, eta izarrak ageri ziran zeruan. Izeta DirG 19. Abendua baiño leen asi ta udabarrirarte. Erkiag
BatB 35. Caracasen, 1965gko Abenduan. Ibiñ Virgil 26. Abenduko eguna, argitu orduko illuna (AN-ulz). Inza
NaEsZarr 1097 (tbn. 1715 (AN-5vill)). Abendu txuri, ez ardi ta ez axuri (AN-ulz). Ib. 1098 (en ZMoso 63
abendu zuri). Ollagorretarako / zakurrak badira, [...] beren nagusiakin / juanda mendira, / Azaro Abendutan /
ibilli oi dira. Uzt Sas 114.
(Expresando fechas). Saran egina Abendoaren lehenean. Ax in Mat XVIII. Isatsun egina Abendoaren bortz
garren egunean. P. de Guillantena ib. XX. Abendoaren hogoi eta laurgarrenean izanen da illhargi berria. EZ
Eliç XXXI. Egin da Atarratzen abentian hamargerrenian urthe kontatzen denaren 1657. In Tt Onsa 7. Haren
konzepzioniaz, zoin baita Abentüko zortzigarren egünian. Bp II 91. Donijoanen egina, abendoaren laurean, [...].
ES 147. Abenduba amabi / artuak zuritzia / mutil neskatillentzat / ondo alegria. DurPl 71. Gabonez edo
Abendubaren ogeta bostgarrenian. CrIc 22. Cesar Augustoren agintearen berrogeigarreneko abenduaren
ogeitabostgarren egunean. Lard 366. Abenduaren aurrenian 1868yan. Bil 68. Abenduaren ogei ta laua da. Zab
Gabon 25. 1884 abenduan 28. HerVal 148. Eta abentiaren 8n. Ip Hil 18. Vidankoze 1903ko abentiuaren 18na.
Mdg 131. 1907ko Abendoaren hemeretzian egina. JE Bur 113. Abenduaren seigarrenetik zazpigarrenera
gaubean. Or SCruz 120. Abenduaren ogei ta bata / Santo Tomasen eguna. Tx B II 144. Abenduen ogeta
amakagarrenean Colombiara alde egin. Akes Ipiñ 9. 1959garren urteko abenduaren seigarren eguna da.
Basarri 91. Ogetalaugarrena / degu Abenduan, / deseo genduena / logradu genduan. Balad 199. Leku
ezezagunean, Abenduko 14an iltzen. Gazt MusIx 144. Iñuzente egunian, Abenduan 28garrena. Etxba Ibilt 470.
1552-eko abendoaren hirua zitaken, goizaldea... Ardoy SFran 265. Iazko abenduaren 18an. MEIG III 51 (v. tbn.
en contexto similar abendoaren en Arg DevB III, CatLav 49 (V 32), Lg II 112, JesBih 389, Jaur 388, CatLuz 31,
Laph 229, Jnn SBi 168, Elsb Fram 107, Lap II, Ox 196; abenduaren en CartAnd 386, Ud 144, Alz STFer 109,
Ag Kr 83, Urruz Zer 108, EusJok 21, EA OlBe 106, MAtx Gazt 18, BEnb NereA 98, Salav 9, Alzola Atalak
115).
(Como primer miembro de compuestos). Illunagorik da maiz Abendu-eguna. Or Eus 356. Bere erraietan
poz bat darama: / Abendu-amets gozoa! SMitx Aranz 24.
(Sal, R), abentu (Sal, R). Ref.: A (abendu, abentu); ContR 523 y 529. Noviembre. "Abendu. [...] En Sal y R es
también noviembre" A. Cf. azkenabendu, lehenabendu.
2. (Lar, Añ), abendo (SP, Urt I 256, Arch VocGr, H), abentu (Gèze), adbendu, adbentu. Adviento. "L'avent"
SP. "Adventus" Urt I 256. "Abendoko, [...] qui est de l'Avent" Dv. Abendoaren lehenbiziko Igandetik
Trofaniaraiño. Mat 11 (Harb e) 6v abendoaren lehen igandetik). Nor bere tenporako, arbia abendoko. "Para (el)
adviento". RIs 64 (abendurako en el ms. C; cf. SMuj: Arbi errea abendurako, gauza guztia bere denborako).
Hirur debozionezko denboren kontu dire, Karta denborak, Abendoa eta Garizuma. EZ Eliç XXXVII. Eta San
Andre egunetik eguberri egunerainoko abendo guziak barurtuko dituzte osoki. Harb 427. Jesus-Kristo gure
Salbatzaille Jaunaren besta-buruak. Abendoa. Gç 94. --Noiz dira debetü ezteiak? --Adbentü lehen igantetik [...].
Bp I 112. --Zer deitzen düzü abentia? --Tenpora zointan eliza orhitzen baita Jesus Jaun ügürükiaren mündü
hontara jitiaz. Bp II 14. --Elizako urthea noiz hasten da? --Abendoaren lehen igandean. CatLav 358 (V 173).
Trinitatetik abendoraino Himnoa. Brtc 51. Defendiatzen dü eztei egitia [...] abendoko lehen igandetik. CatLan
106. Abenduaren bigarren igandeko irakur-aldia. Mb IArg I 69. Jesu-Kristoren abendu, edo etorrerak dira bi.
AA III 465. Abentüko lehen Igantetik Khanderallü-artino. UskLiB 212. Abendoko laur Igandeak. JesBih 402.
Abendoko himnoa. Ib. 480. Abenduan gaude, penitentzia egin bear degu. Urruz Urz 24. Abenduko lenengo
domeka-aurreguneko arratsaldetik. KIkV 111. Abenduko "razionamentua" erri guztiari udalak ordaintzen dio.
Munita 125. Abendua ere bazoaien eta Eguberriak urbiltzen. Izeta DirG 63.
v. tbn. Ber Trat 123r. CrIc 170. ArgiDL 157. Abendo: Hm 177. Abentü: Ip Hil 247. UNLilia 23. Adbendu: Itz
Azald 115.
- ABENDUAK EGIN. "Abendoak egitea, faire des dévotions en temps d'avent" H.
- ABENDU HANDI. "(Sal, R) [...] Abentu andia, len-abentua, noviembre" A. v. lehenabendu.
- ABENDU-ARBI (G-azp ap. A, s.v. arbi). Nabito. v. arbitxu.
- ABENDU-HIL. Mes de diciembre. v. ABENDUKO HIL. Milla bosteun da ogeita amasei-garren urteko
abendu-illean. Aran SIgn 88.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
127