A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
amatzako (V-gip). Ref.: Etxba Eib; Elexp Berg. Madre adoptiva. "Amatzakuak azi eban bere odolekua baldin
balitz bezela" Etxba Eib. Cf. aitatzako. Ez, Matxin, ez aiz erori, --esan zion bat-batean zorrotz bere
amatzakoak--. Etxde AlosT 25. Amatzakoaren kiñu ezkutua ulertuz. Ib. 30.
1 amatzar (Lar). (Aum. de ama). "Madrona" Lar. Ez da bat ere obea neskatx arin apainduz, orien lagun
konsejariz, amatzar apain-zariz, mutill ekusle zikiñez [...] Jangoikoak eragiñen duen zam andia. Mb IArg I 202.
Arako amatzar ero gaztetan gaizki eziak, ta arin ta lasai oituak, bere alaba zoroari aisa lajatzen dio festetan ta
erromerietan ibiltzen. Cb Eg III 360s.
2 amatzar (msLond ap. A). Matriz. v. amasabel, emasabel.
amatze. Acción de hacerse madre (ref. a la concepción). Emazteak ez izanikan ere, gizon eriak eman
dezoke, amatzearen hastapenetik beretik, bere odoletik barna, emazteak datorren haurrari helduko duen izurria.
JE Med 132.
amauma. v. amaraun.
amau(n). v. amaraun.
amautxi. v. amabitxi.
amaxa. "Amaxa, madre política. Con el artículo hace amaxea" Totor Arr.
amaxarri. "(Sal), piedrecillas (son cinco) con que juegan las niñas" A. Cf. amastarrika.
amaxatun. "Simiente de boj. Hoy día la llaman los niños amastines" Arzdi PlantR 449. Cf. VocNav s.v.
amachatum.
amaxe (V ap. A; Añ (V)). 1. Abuela. v. amaxo. Orko etxandera urre-biozdun / gibelmin gabe orixe / det
lurgaineko ondasun bakar / ni maite nauen amaxe. A EEs 1912, 74.
2. Suegra. "Amaginarreba" (V-oroz) A. Arejita Iker-21 (2008), 88n.
amaxei. v. hamasei.
amaxo. Dim. de amaso. Cf. aitaxo. v. amaxe. Haur batek badituzkela bere amaren eritasunak edo
estakuruak, bai eta bere amaxorenak. Elsb Fram 155. Arpegi pollit ori, amaxo zertako, / ez duzu amak bezain
legun eta goxo? Zby in FIr 156 (que transcribe amatxo). Erdi-erdian dagola jarririk amaxo, etxeko-andere
zaharra! HU Aurp 218. Piarrexek ezarriak dauzka amaxoren lunetak. EskLAlm 1910, 30 (ap. DRA). Haurrak
oro orduan, Amaxoren gana, / Lerro lerro doatza. Barb Sup 186. Boketa-latsera edo baxera garbitzera zoakela
erranen zuen gure Amaxo zenak --Jainkoak bere lorian duela! Ib. VII. Sekulan erraitekotz, gaur behar dugu
erran gure amaxori ikasi lehenagoko othoitz pollita. Ib. 121. Ama zenarekin igaiten nintzen bada, noizean behin,
aitaxo eta amaxoren ganat. JE Ber 9. Nola mirakulu ehortzi dukete han gazteek amaxoren mintzaia? Ib. 37.
Gero amaxok sartuz / lihozko xakuan, / Pausuan jartzen nintzan / kutxaren xokoan. Etcham 221. Testamentak
erranik badakigu hor direla ehortziak San Frantsesen aitaxo eta amaxo. Ardoy SFran 42.
amazale. Apegado a su madre. I nere poz bakarra, oraiñ artean añ ona, añ leiala, añ errukitsua, añ ama
zalea, añ... [...] Paula, ik eznaun maite! Ag G 271.
amazale. v. amatzaile.
hamazazpi (gral.; Mic 10r , Deen II 228c (hamar zazpei), Urt II 385, Ht VocGr, Lar, VocBN, Gèze, Dv,
H (+ amazazpi V, G)), emezazpi (V-gip, G-azp; PMuj). Ref.: Bon-Ond 154; A; Lrq; ContR 515 y 523; Echaide
Nav 362; Elexp Berg.
I (Numeral). Diecisiete. (El verbo tiende claramente a concordar en pl.; v. hamabi). "Ama zazpi, diecisiete"
(Tabla de numerales del s. XVI). FLV 2008, 296. "Diez y siete" Lar.
Tr. La única forma documentada es (h)amazazpi. En DFrec hay 35 ejs. de (h)amazazpi.
Bigarren urtheko hamazazpi [kapitülü] lehenak. Bp I 155. Iosepek hamazazpi urtheren adiña zuela. Urt Gen
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1239