A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Gure Iaungoikoa garrotatu eta amarratu zuten. Harb 453. Baiña gaiñerakoan, bata haserre eta bertzea erho
diren bitartean, hain ongi lot, uzkal eta amarra ahal dezakete bata nola bertzea. Ax 301 (V 201). Eztezazula
halaber desira nihor sobera lot dakizun bihotzez, eta zeroni ere etzaitezila amarra nihoren ganako amudioaz. SP
Imit II 8, 4. Ondikozkoa naiz eta nolazpait presondegian amarratua burdinez kargaturik. SP Imit III 21, 4. Eta
han amarratzen dute lau amarretan aitzen gibeletarik. INav 130. Han amarratzen tuzte unziak kaiaren
trebesean. Ib. 134. Bethi ere, ene arima, / Behar duk Jesus segitu, / Behar haiz haren amudioz / Sekulakotz
amarratu. Gç 90. Soldaduek harturik Jesus / Sokez dute amarratu. Ib. 84. Argi alban gidatze dute / Konziliora
lothurik: / Gorphutza eta bi eskuak / Burdiñez amarraturik. Ib. 84. Mahastiari amarratzen ziok bere astoa, eta
mahats ondo exelentari bere asto kumea. Urt Gen 49, 11 (Dv lothuko). Eta hek guziak gathibu dire, eta
amarratuak daduzkate haragiak eta deabruak. Ch III 32, 1. Horra non daramaten ohoin bat bezala amarratua.
Lg II 277. Amarratzen zuen zilizio hura larruzko gerriko batez. Ib. 126. Batasun saindu baten lokarriak
hertsikiago amarratzeko gogoarekin. Mih 62. Zer dolore ez du bihotza amarratzen dioten plazer, ohore, atsegin
eta satisfakzione banoetarik hastantzeko? Brtc 120. Gu ondikozko hobendunak amarratuak gauzkatziten gathe
pisuak. Dh 86. Nork erran nola begi-kolpe horrek amarratzen eta nahasten duen mundutik ilkhitzerat dohan
arima deithoragarria! Ib. 127. Lagun batek atzeman zuen eta haitz bati amarratu. Hb Egia 35. Eta arthikitzen
ditu barnerat gizon gazteak, beso eta oinak amarraturik. Ib. 26. Pertsona asko bizi giñaden / pekatuak erituak, /
obra onetara utzi nai ezik / etsaiak amarratuak, / traba guziak libratu ditu / gizon oen predikuak. PE 28. Andik
etxera ekarri dute [beia] / orgullo aundi batian, / gobernatzeko jarri omen du / amarraturik katian. Ud 67.
Amodiozko besoz sendaro amarraurik. AB AmaE 158. [Balia] sokaz amarratuta / jarririkan zagan, / jendia
arraunian / gogotik asi zan. Arrantz 107.
(s. XX). --Aizak, Kintua; ar zak kalabroti ori eta amarra zak goiko kañoyian. Iraola 102. --Atera itzazu leioko
lora ontziyak eta amarra zaitia ondo oia-zurari, zergatik ni apalera nijua. Ib. 118. Eta orduan deituko dizutet
sokaz amarratu eta eramateko. Ill Testim 13. Erdian eta gañera eskuak atzean amarratuak dituzula joan bear
dezu. Ib. 23. Igandetan xoilki naiz etxetik lerratzen, / Astelehen goizeko lanari paratzen, / Han amarratzen!... /
Familia nasaiki hola dut arthatzen. Ox 167. Sudurra berriz oso luzia / eta begiyaz larriya, / auts-koloreko ubel
batekin / amarratuba gerriya... Tx B II 35.
v. tbn. He Phil 136. Brtc 257. Gy 199. Elsb Fram 137. Balad 232 (141 amarradu). Amarrau: Azc PB 112.
Unir. Nahi dut gora dietzakidatzun munduarekin amarra ahal nazaketen guziak, ontasunak, ohoreak [...].
Mih 117. Hautsi ditutzun Satanekin amarratua zindauzkaten gathe borthitzak. Brtc 257. Taupadaka dagoz bien
biotzak soñu batean, / Amodiozko besoz sendaro amarraurik. AB AmaE 158.
Yosleak, erran dügün bezala que franzes gainen, amarratzen dü hitz bat beste hitz bati. "[Il] sert à lier un mot
à un autre mot". Arch Gram 159.
(Empleado en un juego de palabras). Korrituban jarri nituben eta ainbeste korritu dute, ez dakitala noraño
jun diran nere txanponak. Eman nituben euneko amarrian eta amarratu ez badizkitet... Sor Gabon 37.
amarratxo. "Chordula, lokharritxoa, amarrátxoa, kordeltxoa" Urt V 3.
amarratxuzkin. "(G-azp), cangrejo cerdoso de entre peñas" A.
amarratz (V-ger-ple-och-gip, G-nav; Lcc). Ref.: A; EI 361; Iz ArOñ; EAEL 102; Elexp Berg. 1. Araña.
"Baratxe, baratxe, jauna, amarratzak amarauna, poco a poco, señor, la araña hace la telaraña (FSeg).
Amarratzak egurasa, gaiñean euri-jasa, las arañas de bureo, viene la lluvia luego (FSeg)" A. "Araña. Unos
llaman a la araña de patas largas y cuerpo pequeño, otros a la que se esconde en agujero y otros a cualquier
araña" Iz ArOñ. v. amaraun (2), armiarma.
2. (V-m; Mic 8v, Aq 823, Añ), amorrotx (V-ger). Ref.: A; FLV 1980, 366. Pulpo. "Octopus vulgaris, pulpo
común, pieuvre" Anasagasti "Itsas espezierik garrantzitsuenen Bermeoko terminologia" FLV 1980, 366. v.
olagarro. Nasa edo otar oetan, langosta ezik, misera (abakando), sangurru, olagarro edo amarratz (pulpo),
ta noizipeiñ aingiraren bat edo beste ere artzen zituzten. Elizdo EEs 1926, 7.
3. (G ap. A; Lar, Añ (G), H), amaratz. Cangrejo. "Écrevisse" Lf GAlm 1957, 31. Karramarroa, txangurrua,
amarra, amarratza. 'Cangrejo'. Izt C 205 (en una lista de peces). [Atx tarteetan] daukie gañera euren bizitzea
izkira, amarratz, olagarro ta beste janari mueta gozo askok. Ag Kr 139s. Atxartietako osiñetan arrapaten
ebazan noizbait abrusko, karraspio, lula ta beste arrain txikitxoak; baitta iñoiz amarratzak-be. Echta Jos 34.
"Cigala, maganto (Nephrops norvegicus), langoustine, zigala, amarratza" FauMar 132. Arrain
estalgidunak ditu hazten; hala nola [...] zamarrak, amaratzak (langoustines), kamartzak eta otharrainak. Herr
31-12-1959, 2.
4. "(G-goi), cierta hierba perjudicial" A.
5. "Ocioso (?)" Iz ArOñ.
Etim. Mg PAb 54 sugirió una posible explicación: Zetako emon euskuzan Jangoikoak amar atzak edo
atzamarrak?
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1225