A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
hamarnaka. 1. "Dix par dix" Dv (s.v. hamarka). Onzako urreak bostnaka, amarnaka eta ogeinaka ere
ifinten. Izt C 254. Tovar, azken urteotako --hamarnaka hartzen ditut hauek-- borroketan, [...] zubigile izan
genuen beste zenbaitzuekin. MEIG VIII 84.
Iar-araz ezatzue sailka, berrogoi eta hamarnaka. HeH Lc 9, 14 (Ir YKBiz 210 berrogei-ta-amarnaka).
2. Sistema decimal. Cf. hogeinaka (2). [Zenbaketa arauan] gaztelarren amarnaka orren eta gure ogeiñaka
onen naste bat besterik ezta [prantzera]. EG 1958, 201.
hamarnazka. "(S), par séries de dix" Lh.
1 amarra (V, G, AN, L, BN, R; SP, Urt, Lar, Lecl, H (V, G, L)). Ref.: A; Totor Arr (medi-amarra). Amarra;
atadura, ligadura. "Lien, garrot" SP. "Colligatio" Urt V 340. "Attache, attachement" Lecl. "Lien, corde, attache"
H. "Deslotzea, amarrak, lothurak, lokharriak khentzea, askatzea". HeH Voc. "Medi-amarra, cuerda para atar las
medias (no se emplea para expresar 'liga')" Totor Arr. Amarrarik, egiazki , / Dakiguna, lekhuko, /
Nihon eztaiteke aurki, / Haiñ erreski hausteko. Arg DevB 160. Muillatu ondoan emanen duzu amarra bat
blanxadirat unzia eramatekotz kaiaren trebeserat. INav 130. Ioan nahi baduzu fundamenerat edo dela amarra
gabez edo berze fazoinez. Ib. 134. Zure karga eztuzu arindu, aitzitik amarra hersiago batez loturik zaude zure
eginbideari itxekitzeko. SP Imit IV 5, 2. Iratxeki nazazu zurekin amorioaren ezin urratuzko amarraz. SP Imit III
23, 6. Ezkontzako amarra sakratuaren korapilloa. SP Phil 393 (He 397 lokharri). Bañan trabatu izan zuen /
Bidean horma gogorrak, / Urean ziran holatx pillez / Eginik gathe amarrak. Gç 107. Zeiñak nahi bailuke libro
izan gorputzaren amarretarik eta bekhatuaren gatibotasunetik. Ch I 22, 2. Ez du lan batentzat amarra edo
afekzione gehiago beste batentzat baiño. He Gudu 71. Ez dut ene bekhatuentzat gehigo amarrarik nahi izan.
ExIzp (ap. H). Nere pekatuen soka ta amarra nastu oiek askatu ta autsi itzatzu. Cb Eg II 29. Amarra, katea edo
grillu pisua. Cb Eg (ap. H). Amarra bortitza du ebatsi diruak; / Aitak ez bihurtzea, probetxu premuak. Hb Esk
47. Elizaren hitzek badute Yainkoaren amarra: zer amarra dute gizonen ohore edo konzientzia direlakoek? Hb
Egia 129. Gorakoek nahi dituzte amarrak azpikoentzat, senharrek emaztentzat. Ib. 122. Yainkorik ezbalitz,
gaizkiak ez luke maiz amarrarik. Ib. 26. Amarra lepotik, / grilluak orpotik. Xe 296. Laster burdiña-amarrak / oi
eutseen bernetan. Azc PB 49. Ebakirik amarrak abiatu naiz nora ez nakiela. Uste gabeko batean, ikusi det
arrokatik ia putzuratuan zagoala nexka txiki bat. Ill Testim 27.
v. tbn. A BeinB 65.
2 amarra (G-azp-bet ap. A; Lar, Añ, H, FauMar 134 (que cita a Lar)). Cangrejo (Cancer pagurus).
"Écrevisse, cancre" H (s.v. amorro). v. amarratz, karramarro. Karramarroa, txangurrua, amarra,
amarratza. 'Cangrejo'. Izt C 205 (en una lista de peces). Karramarro edo amarra, itsaspe arritsuetan bizi oi da.
FauMar 134.
amarradura (SP, H). Atadura, ligadura. "Enchaînement (pris au propre)" H. Baiñan maiz edo zenbait
amarradura gordek edo zenbait kanpoko obietek garamatza. Ch I 14, 2. Gu bagine gure alderakotz osoki hillak
eta munduko amarraduretarik libratuak. Ib. 11, 3 (SP korapillatuak ezpagine, Ip ezpagünü trabarik). Askotan
baliatzen da burasoen bihotz gogortasunaz edo intresaren alderako heien amarradura sobranizkoaz [...] oraino
finkiago erakhartzekotz umeak zeruko bide dohatsurat. Lg I 223.
amarrain. v. amuarrain.
amarrarazi. "Colligare, [...] amarrarazi" Urt V 341.
amarrate. 1. "Pulpo común (Octopus vulgaris), [...] amarrate, olagarrua" FauMar 125.
2. "Cangrejo (Cancer pagurus), [...] kamarroa, txangurrua, amarrate" FauMar 134. v. 2 amarra.
amarratsu. v. amarrutsu.
amarratu (gral. (no S); SP, Mic 5v (-adu), Urt V 340, Ht VocGr 435, Lar, Añ, Mg Nom, Arch VocGr, VocBN,
Dv, H). Ref.: A; Holmer ApuntV; EAEL 128. Amarrar, sujetar; atar(se). "Lier, garroter" SP. "Colligare" Urt V
340. "Trousser" Ht VocGr 435. "Amarrar" Lar y Añ. "Amarrer, terme de marine, assurer un navire, en l'attachant
par un câble au bord de l'eau, à un poteau qui s'y trouve" VocBN. "Amarratzea, lotzea, estekatzea" HeH Voc.
"Lier, attacher" Arch VocGr y H. v. lotu, estekatu.
Tr. Documentado sobre todo en la tradición septentrional, donde compite, en desventaja, con estekatu.
Prácticamente desaparece a mediados del s. XIX. Al Sur hay algunos ejs. aislados de finales del s. XIX y
principios del XX.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1224