A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
- AMARAUN-TXORI. "Ameraun txori, treparriscos (Tichodroma muraria)" Iz ArOñ (tbn. s.v. paeta-txoixa).
Etim. Se diría que amarau(n), etc., es el nombre de la 'tela (ehun) de araña'.
amaraundu, amaundu. Volverse como una telaraña. Zarra duk euskera, ala duk, aspaldikoa duk; bañon
ez duk zartu, ez zimeldu, ez igartu, ez amaundu. Or LEItz 31.
1 amarazi (Lar), amerazo (Lar). "Enamorar" Lar. "Amartelar, enamorar" Ib.
2 amarazi. 1. Hacer avivar (el fuego). Cf. 3 amatu. Berehala lastoz estaltzen dituzte guziak eta badoatzi
zonbeit egur idor belha [sic ¿por bilha?] suaren ama-arazteko. Prop 1883, 251.
2. amaarazi. Cf. 3 amatu (2). Aldiz zerendako iraul barnegi? Ez dute hortako, hemengo hormek lurra
hobeki amaaraziko neguan, zeren azal inguru hura baizik ez dute hunkitzen. GAlm 1937, 85 (ap. DRA, que
traduce "fecundar, fertilizar").
amarazitzaile. "Enamorador, [...] amarazitzallea" Lar.
amarazkin. "Filtro, hechizo amatorio, amarazkiña" Lar.
amarazkor. "Enamoradizo" Lar.
amarazle (Lar), amerazle (Lar). "Amartelado" Lar.
amarazte. "Enamoramiento" Lar.
amarbelar. "Aeschynomene, belhargórria, ahalkebelhárra, amarbelhárra" Urt I 352.
hamardun (Lar). Décima. Cf. Lar Gram 382: "[...] zortziko, y mejor zortzidun amarko, y mejor amardun, que
significan cosa de ocho, y de diez, cosa que se compone de ocho y diez, y es lo que cuadra a las octavas y
décimas. Por esta misma razón laudun a la quarteta, bostdun a la quintilla, amalaudun al soneto, &c.". v.
hamarkun. Emen ez hitzai, baizik hitzakin esan edo adierazo nai degunari oartu bear gatzaizka [...].
Gañerakoa erraz da; baita amardunetan ere. Lar Gram 392. Amardun. Lar Gram 389 y 393 (tít.).
amarenganatu. 1. Dirigir (algo) hacia la madre. Esku bat luza bere Erriaruntz, / bestea Amarenganatu.
SMitx Aranz 159.
2. Llegar hasta la madre. Titia kendu ala, askotxok, amarenganatzea eragozten die antxumeai. Ibiñ Virgil
102.
amareun. v. amaraun.
hamargarai. "Amárgaraian amarretaku eitera faten zian gizonoiyék ta..." Iz Als.
hamargarren (Lcc, SP, Ht VocGr 350, Lar, Añ (s.v. quinquagésimo), Lecl, Arch VocGr (s.v. detxima), Dv, H),
hamargerren (Gèze), amargarnen. 1. Décimo. "Dixième" SP.
Tr. La forma casi general es (h)amargarren. Hay -gerren en textos suletinos y mixanos y -garnen en
roncaleses. En DFrec hay 8 ejs. de (h)amargarren.
Amargarrena, Mansedunbrea. Bet 16. Nola aditzen duzu hamargarren artikulua? Mat 72. Amargarren
kapituloa. Ber Trat 121v. Martien amar gar[r]en egunean. Mic 14v. Amargarrena, eztagigula deseadu laguneen
gauzarik. Cap 9. Eta hamargarren illhabeteko lehen egunean mendi puntak agertu izan ziren. Urt Gen 8, 5 (Dv
hamargarren). Zazpigarren eta amargarren mandamentuan. OA 163. Aprillen amargarren egunean. Urqz 60.
Hamar-garren lekzionea. CatLav 147 (V 76). Zoin da sinbolako hamargarren artikülia? CatLan 56 (95
hamargerren). Zerura igo zanetik amargarren egunean. AA I 609. Amargarrena, bizibagára, bizigaitzéla
orrendáko. LE Ong 40r. Bederatzi eta amargarren agindubak zer eskatuten deuskubeen. fB Ic II 238. Aita Santu
Erromako Leon amargarrenak. Añ EL 2 229 (v. tbn. EL 1 33). Amargarren ipuiña. Zav Fab RIEV 1907, 530.
Hamar gerren urthia nian xangrireki / aitak enündilakoz eskola erazi. Etch 176. Amargarren bertso au / da
azkenekoa. Echag 261. Amargaren illean / sartu ziranean, / mendien puntak ziran / agertu airean. It Fab 226.
Amar garna: Yoren aziendara nor gaurendako desea ezagula. CatSal2 25 (CatB 15, CatLlo 7, CatBus 6, CatAe
8 amargarrena, CatLuz 5 hamargarren; v. tbn. CatSal 47, CatJauf 85 (h)amargarren, CatR 47 amargarnen,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1221