A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
noraño jun diran nere txanponak. Eman nituben euneko amarrian eta amarratu ez badizkitet... Sor Gabon 37.
Lenen lenengotik da ezigatx mukerra, / amar illabetegaz jaioa da bera. AB AmaE 273. Hamar urterentzat
desterratua. HU Aurp 91. Hamar urthetan ezari zian komentü batetan eskolatzen. Ip Hil 114.
(s. XX). Arek biak, alkar artuta, amar dukat geiago kendu gura eutsezan Txomiñi. Echta Jos 245. Illabete eta
amar egunian egiña da. Iraola 82. Moxolok amar arroako buzkantza dirudi. Ag G 375. Amar eskuak (sakeak),
atzeak amaika, jaunak. A Ardi 139. Eruan eben Habanara, amar urte inguru ebazala bakarrik. Kk Ab I 84. Ez
bietan, hamar aldiz! Ox 52. To, huna hogei liberako bat; hamar liberako xerri ttiki bat erosiko duk, merkatuan.
Barb Leg 144. Bidian amar gizonek urtengo baleutsie be eleukiela atzerarik egingo. Kk Ab II 165. Andik amar
minutura [...]. Or SCruz 42. Bederatzi amar urte zitularik asi zen eskolan. Or Mi II. Amar kilo pixuan galdu
ditut. Lab EEguna 111. Amar aurren aita naiz ni ta / semiak amar baditu. Tx B II 60. Hamar edo amabi gizon.
Zub 97. Amar toneladako ontzi batean. JAIraz Bizia 74. Laster, zortzi, hamar egunen buruan! Larz Iru 24. Iaz
amar uso hil nituen / tiroan Burdin Gurutzen. Xa EzinB 118. Basarriak ain indartsu egon / dirade orain artian, /
asko gutxitzen ari dirala / juan dan amar urtian. Uzt Sas 253. Amar egunen buruan. MIH 130. Duela hamar
urte. MEIG IV 51.
Ogeta amar edo berrogei mila marabidi. fJZ 99. Ogeta amar urtean. Lazarraga 1196v. Gizonak [...] behar
luke hogoi urthetan izan laster eta arin, hogoi eta hamarretan indar eta sendo. Ax 191 (V 129). Hogei eta
hamar urtheren üngürünia zütükiano. Bp II 35. Eskuarak hirur hogoi eta hamar urthez eztuela mudantzarik
bathere errezibitu. ES 108. Ogei ta amar urtean konfesatu gabe bizi zan. Cb Eg II 196. Bada gure bizia geienaz
ere irurogei ta amar edo larogei urtekoa da. Mb IArg I 320. Hil-arazi zituen bere hirur hogoi eta hamar anaiak,
batez landan. Lg I 216. Zillarezko ogei ta amar dirutan. Ub 86. Judasek saldu zuan Jesus ogei ta amar dirutan.
AA I 424. Balijo dau geijen geijen eun da berrogeta amar dukat. Astar II 168. Joko aldi bakotxian ogeta amar
dukat baino geijago jokatu ezin legiz. fB Olg 29. Urtean eun ta berrogei ta amar dukateko errentarekin. Izt C
452. Il zanean eunda amar urte zituen. Lard 119. Paristik ogeita amar legoara. Aran SIgn 69. Ogei ta amar
dirutan / egiñik tratua, / Judasek saldu zuan / Jaungoiko justua. Xe 354. Gizon bat zen lerdena, luze eta mear,
ogeita amar urteren ingurua nonbait an zukena. FIr 131. Otsailaren lena zan. Larogeita amar lagun zitun Santa
Cruzek oso biozgabetuak. Or SCruz 71. Ehuneko hirurogei eta hamarrek. MIH 184.
Euneko seian, amarrean edo geiagoan. AA II 188.
Ogei ta zortzi urte mutillak / eta laster amarrian, / laster andria artzeko ere / sasoi onen samarrian. Uzt Sas
188.
(En expresiones del tipo hamarre(ta)tik bat, hamarretarik bederatzi...). (Uno, dos, tres...) de cada diez. Cf.
infra HAMARRETIK-BATEKO. Eta arla zerengatik etzuen nai eman amartarik bat kentzen dizkio Jainkoak
bedratziak eta gelditzen da pobre. SermAN 7. Amarretatik bat apaizentzat. Ub 188. Jaunaren grazian jarri
diranetatik amarretatik bik iraungo balue bizitza onean. AA III 425. Amarreti iru bidar ezdiriala etxian
sartuten, pekatu mortala dan gauza ezainen bat irago bagarik. fB Olg 124. Amarrenen izenian aituten da
amarrik bat. Astar II 244. Bada amarrenaren izenak berak diñoan legez, artuten daneti amarrerik bat zor jako
Yaungoikoaren Elexari. Añ EL 2 139 (EL 1 131 amarretarik bat). Dauzkidan penen amarretik bat / ez dizkat
manifestatzen. Xe 268. Ezen zer gerthatzen da hamarretarik bederatzietan? Arb Igand 20. Izaitez hamarretarik
bederatziak, eta guziz langile gaizo edanak beretuak hilen dire adin hortara gabe. HU Zez 206. Hamarretarik
bederatzitan. Ib. 176. Eman zitun makillakoak, baiño esaten duten amarretatik bat ere ez. Or SCruz 10. Jende
publiko danak / ezin kabituan, / amarretatik zortzi / kontra banituan. EusJok 85. Pasadizuen amarretik bat /
alare ez det kontatu. Ib. 42. Kolka txarraren azpian dauden / txito urrikalgarriyak, / amarretatik bost iltzen dira,
/ beste bostak elbarriyak. Tx B I 133. Lekerikak ziraustan: nik amarretik lau... / Onenbeste daukanik Muxikan
ete dau? Enb 93. Amarretik bederatzi aldiz. Vill Jaink 120. Aire tristea dute hamarretik zortzik. Xa Odol 254.
Abereei dagokienez [...], hamarretik bat Jaunari sagaratuko zaio. BiblE Lev 27, 32.
v. tbn. Hamarretik: Etxde JJ 185. Hamarretarik: Zerb Azk 32. Larz Iru 26.
Amarretariko bat negarrez asi zan. EgutAr 16-8-1957 (ap. DRA).
Hogoi libera hamarren! JE Bur 27. Eun amarri, ezetz ireganatu uso ori. NEtx LBB 148.
(Con valor indeterminado de 'muchos'). "Hamar aldiz errana diat (BN-ciz-arb, S)" Gte Erd 221. Hobe da
batekin zoazin parabisura, hamarrekin ifernura baino. Ax 248 (V 167). Ezkonduak [nai luke] ezkongai, /
ezkongaiak senar, / ezagutzen ditut nik / onalako amar. It Fab 164. Hagitzez batik-batean, hobe dela ukhaitea, /
Sos bakhar bat eskuetan, / Ezen ez hamar menturan. Gy 83. Gelditu da tranbia, baña lau atera badira, sartu nai
dute amarrek. Iraola 21. Datorrela bere andria; mingañ kontu oietan, gizonak alako amar badaki. Ib. 96.
(Seguido de errealeko, soseko, pezetako...). "Amar-errialekua, moneda de plata, que valía un escudo o dos
pesetas y cincuenta céntimos. Amar-errialekua emon zetsan eskupera" Etxba Eib. "Amar errialeko, [...] moneda
de diez reales. Gure mutikota bazien oinddio amar errialekuak" Elexp Berg. v. HAMAR ERREALEKO (s.v. 1
erreal), HAMAR LIBERAKO (s.v. libera), HAMAR SOSEKO (s.v. sos). Amar amar-errealeko eta gerriko
eder bat emango nizkizun. Lard 200. Eman omen zioten amar pezetako bat ta bazkari ona. Sor Bar 45. Eman
zion etxeko andreari hamar-soseko xuri bat. Elzb PAd 34. Amar errialeko bat. Itz Azald 8. Bere xerriari
beharrian egiten dio hamar liberakoaren heineko xilo bat [...]. Barb Leg 144. Huna hamar sosekoa, andre! Ib.
143. v. tbn. Hamar soseko: HU Zez 39.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1216