A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
amaika ikasliak eta itzegin zien era onetan: [...]. Bv AsL 70. Jesus hameka Apostoluekin. Lap 241 (V 108).
Hameka metra lüze eta laur metra eta erdi largo. Ip Hil 137s.
(s. XX). Nere emazte zanek, amaika arrua pixatzen zitun. Alz Bern 58. Amar eskuak (sakeak), atzeak amaika,
jaunak. A Ardi 139. Amaika urte gaur dira bete. Enb 34. Bere lagun ziran amaika ikasle onak. Inza Azalp 75.
Orai hameka urthe. Barb Sup VI. Nahi bezala egin dut tratua, diozt: hameka pezetetan. JE Ber 48. Zortziko
aundia edo amaika puntuko bat. Lab EEguna 100. Alabari, amaika urtetara eltzean, gurasoek lur-baxtar bat
ematen zioten lioa ereiteko. Or Eus 101n. Amaika arroako arri kuadrua / ez da jasotzen erreza. EusJok 61.
Hamaika urteko haur eme bat. Mde HaurB 59. Amaika seme-alaba izan zituen: sei seme ta bost alaba. Uzt Sas
336. Hameka urte inguruan utzi nituen alde bat eskolako alkiak. Xa Odol 27. Amika barako atorran ez sartu; iru
t'erdikoa naikoa duzu (AN-larr). Inza NaEsZarr 309. Hamaika nobela bidali dituzte sariketara --hamaika esan
nahi dut, hamar eta bat gehiago--. MEIG II 49.
v. tbn. AB AmaE 240. Ir YKBiz 540. Kk Ab II 48. Tx B 194. Balad 144 (249 hameka). JAIraz Bizia 44. Etxde JJ
217. Akes Ipiñ 13. Bilbao IpuiB 99. Or in Gazt MusIx 34. Erkiag BatB 19. MAtx Gazt 45. Alzola Atalak 49.
Berron Kijote 210. Hameka: Harb 48. EZ Eliç XXVIII. Hb Esk 59. Lf Murtuts 46. Zerb IxtS 29. JEtchep 58.
Ardoy SFran 146.
Eta Dotor Sainduek dioten eredura, hirur hogoi eta hameka hitzkuntza hetan nahasia gelditu zen. ES 390.
Uholdea iragan zenetik ehun eta hogoi eta hameka urthe iragan ziren ondoan. Ib. 389. Laugarren estaziñoa.
Urrengora dagoz irurogeta amaka pausu. Añ EL 1 187. Ogeita amaika urtean eremuan eta bakardadean
biziturik. AA III 506. Eun da iru izan zirian Friasko zubijan birrindu zitubanak; irurogeta bat Descargan [...]
irureun eta amaeka Pozan... Astar II IX. Kunplitü nütianin hogita hamekak / emaztik egin zeitan, jaunareki
bastart. Etch 182. Ogeita amaiken artean. Arr May 13. Bost milla zortzireun eta amaika erreal. Urruz Urz 18.
San Makariok bazuelarik jadanik larogoi eta hameka urthe [...]. Jnn SBi 67. Ill zan larogei ta amaika urterekiñ.
Urruz Zer 13. Guardagoa utzi zuelarik Beskoitzen, berrogoi-ta hameka urthe zituen Oxaldek. Ox 193.
2. (V, G, AN, L), hameka (AN-5vill). Ref.: A; Etxba Eib; Elexp Berg; Get Erd 196, 221. (Con valor
indeterminado). Muchos. (Usado siempre con decl. indet.: en esta acepción el vb. concuerda tanto en pl. como,
quizá algo más frecuentemente, en sing). "Cuántos" A. "Adv. de cantidad en sentido indefinido. No pocos...
Amaika gizon galduta badira surra baño arutzago ikusten ez dabelako" Etxba Eib. "Gixajo aura be amaika lan
einddakua zan ba" Elexp Berg. "Ameka aldiz erran nion (AN-5vill), [...] amaika aldiz esan nion (V-gip, G-azp,
AN-gip), amaika bider esan nion (G-azp)" Gte Erd 221. v. hamaikatxo, bost.
Tr. Documentado desde mediados del s. XIX en textos de autores meridionales, incrementándose
notablemente su uso en el s. XX. Al Norte sólo lo emplean Zerbitzari y Xalbador.
Ikusirik Josue-ren garaipen miragarriak eta amaika Errege beren lagunak illak, izutu zitezkean; baña etzuten
etsitzen. Lard 117. Amaika ziento karga / iñork bazituan, / kargako errialean / eun dukat zijuan. JanEd I 17. A.
Larramendik eskribatutako amaika gauza eder. Aran SIgn 202. Beok beñepin gure bizkar amaika far egiten
dute. Sor Bar 98. Amaika modutara bizi da mundu ontan jendia. Ib. 82. Amaika alegiñ egin zaio bere denboran,
baño gelditu zan goiko abe zar ori baño eskola geiago bage. Apaol 48. Amaika alper ogia jaten / badago emen
lurrian. Urruz Urz 43 (v. tbn. 15). Neska-zarrari zarraren zarrez / illia zaio urdindu / ezkondu nai ta beti
bakarrik / amaika negar egin du. Ib. 45. Amaika aldiz esaten dedan gauza: zurraren poltsak bi zulo. Moc Damu
7. Sufritu du amaika / gose eta gale. Noe 61. Seme bat nai zuban / nere emaztiak, / amaika lan alperrik / egin du
tristiak! Ud 33. Amaika agura / beste mundura / daroaz katarro zarrak. Azc PB 291.
(s. XX). Amaika zaagi-azal egongo dira ark baño ardo gutxiago barruan iduki dutenak. Urruz Zer 82. Amaika
arrañ eder jandakoa da Arranondoko Deizalea! Ag Kr 39 (v. tbn. AL 38). Amaika arto erre zenduan ezkondu
orduko, goiko kaleko laban! Echta Jos 72. Amaika zaparrada jausi da ordutik ona. Kk Ab I 62. Amaika bider
entzun dira Pernandoren gertaera oek. Muj PAm 20. Guda onek amaika naigabe ta alegetasun olerkariari iritxi
dizka. Aitzol in Laux BBa VI. Amaika aldiz lurpera gizonek gizonak... Ldi BB 100. Edertasun yaiogorik darioten
bertso-mordoak ba-ditu amaika "Biotz-begietan". Aitzol in Ldi UO 8. Zure itsaso berberaren orroak lo-autsia
bainazu, neguz, amaika bider. Ldi IL 87. Baziran an ere amaika neskatx apain. Ib. 67. Amaika lan
bearrezkoagoak ba-dizkiagu. Lab EEguna 84. Amaika gezur sortu dute liberalak gertakari ontaz. Or SCruz 81.
Jendiak bazebilkik / amaika armoni, / bañan ez dek neretzat / gerrarik komeni. Tx B 81. Beren denboran pasatu
dute / amaika otz eta bero. Zepai ib. 230. Amaika amaren seme sartu da / itsasuaren azpiyan! Tx B II 48.
Amaika gona dauzka / bolante ta fiñak, / ederki plantxatuta / izeba Joakiñak (G). A EY IV 382. Bere denboran
amaika saio / egin dio arri ari. EusJok 62. Ta amaika lan egiña nak, ta amaika burruka geroztik ere bai
langilleakin. ABar Goi 23. Amaika amaren seme on askok / an izango dau ostatu / an izango dau ostatu eta /
sarri kaliza goratu. Canc. pop. in SMitx Aranz 116. Amaika berriketa egin zuten. JAIraz Bizia. 62. Guri ez
otsegiña amaika bider damutuko zaiek. Etxde AlosT 75 (v. tbn. JJ 98). Hameka eliza ttipiagorik bada Euskal
Herrian. Zerb Azk 43. Hameka aments gozo eginik badut zure ohantzean! Xa Odol 103. Hameka giristinok lur
hunen gainean / gerla egiten dugu zure izenean. Ib. 250. Amaika bertso kantatu degu / andik onera bitarte. Uzt
Sas 173. Denbora ortan amaika buelta / emango zuan aiziak. Ib. 128. Beste hamaika gai ere aipatu ditugu. MIH
157. Hamaika zerbitzu on egin duena. MEIG V 32.
v. tbn. Xe 214. AB AmaE 353. A BeinB 64. AzpPr 97. Alz Bern 51. ArgiDL 96. Mok 13. Enb 166. Jaukol Biozk
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1194