A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
amaibako. v. AMAIGABEKO.
amaidin (G-goi-bet; Lar DVC 155 y 165), amaidi (AN-gip-5vill), amaindin (G). Ref.: A (amaidi, amaindin); EI
352. Madrina. Cf. apaidin. Preziso bear dira apaidiña ta amaidia? Lariz 122. Zertara obligatzen dira
apaidiña ta amaidia? Ib. 122.
Etim. Schuchardt (Bask 42) propone que amai(n)din procede de madrina + ama, idea más bien descabellada.
amaiera, amaikera. Fin, final, término. v. amai.
Tr. Aparece más tarde y ha sido menos usado que amai. En DFrec hay 8 ejs. de amai y 45 de amaiera.
Gauza guztiak daukee mundu onetan bere amaiera (Donostia, 1879). JFlor. Barruban sartuta, otseñakin
jarririk eguan, amaikerea ikusteko (Mt 26, 58). AG 1471 (Ol, Arriand amaia). A! Olango amaiera doakundez
betea zeiñek emon lekidan! Ag AL 158. Bana-banaka urkatu ziran / Orra euren amaiera. Echta Jos 124.
Ikastaro edo curso'aren amaieran kontuak egingo doguz. Kk Ab I 108. Eta amaieran, oker-oker eginda, arteztu
eziñik geratu zan. Kk Ab II 147. Itzal-bildur naz, itzal erijotza da-ta. / Amaiera bakarrik ete da geruan? Laux
BBa 128. Amaieran mattekor Urtziren irrijak / zabalduten dautsoez zeruko atiak. Ib. 58. Noizaldean
ba-dute asiera ta amaiera, iaiotea, iltea, geitzea ta gutxitzea. Or Aitork 419. Urte onen amaieran. NEtx Nola 21.
Buruzagiak ziran, izan bere, amaierako ezpatalariak. Erkiag Arran 141. Plaentxiatarren umoria barriz
amaierarik bakoa da. SM Zirik 51. Nazkagarri ez egiteko, ugaritsu erabiltzen ditugun, amaieretako xa-rik
geienak [kenduta]. Ib. 7. Udazken amaierako eguntto bat zen. Lasa Poem 117.
- AMAIERA EMAN. Dar fin. v. AMAI(A) EMAN. Amaierea emoten deutset kantuoi bada. AB AmaE 469.
Berak bere eskuz amaierea emon eutson torre areri. Kk Ab II 187s.
- AMAIERA GABEKO. Sin fin. Eldu ziran Afrikara ta sartu ziran amaiera bako oianetan ziar. SM Zirik 86.
- AMAIERAN, AMAITUERAN. Al terminar (...). --Emakumea --esaeban epaizaleak bere arloa amaitueran,
eskutitz biak estalkietan sartuaz-- emen eztaukazu añbesteraño naigabetuteko gauzarik. Ag Kr 159. Aguriak
aparija amaitueran esan eban: [...]. Kk Ab I 26.
amaiezgarri. Interminable. Igaro degu negu illuna / luze amai-ezgarria. Elizdo Ibaiz 27-4-1902, 1.
amaiezin. Interminable. Aintziñeko "peste" amaiezinak bezela dana ondatu bear. EG (3-6) 1959, 151.
(Con -ko, adnom.). Baiña, alaz ta guzi, idazlearen liburu-amaitze ura onesten zuan, amai-eziñeko urruti
ibiliak eskeiñiaz-ta. Berron Kijote 32.
amaigabe, amaibage, amaibaga, amaige. 1. Infinito, sin fin; eterno. v. bukagabe, azkengabe.
Tr. Propiamente vizcaíno, aunque tbn. lo emplean unos pocos autores guipuzcoanos del s. XX. En DFrec hay
2 ejs. de amaigabe y uno de amaigabeko.
Agaiti esaten da: linuaren atsakabiak, amaigabiak. Mg PAb 141. Zeruko zorijontasun amai bageen herederu
egiazkua. JJMg BasEsc 23. Batzubeentzat daukaz geroko sari amai bagaak, besteentzat kastigu betikuak. Ib.
151. Pekatubaren malizija ta zorra dira amaibagaak, izanik Jangoikuaren ontasun, ta amodijo amaibagiaren
kontra. Ib. 35. Munduko bizitza laburrian irabazten doguna izango dogu geroko amaibagaan. Ib. 2. Au da arako
Jangoiko amaibagia. Ib. 29. Zeure erijotzako irabazi amai bagiak gaiti. fB Ic III 279. Zeure ontasun ta erruki
amaibagaan. CatBus 41. Pekatuaren astuntasun amaibagea agertu eta erakustearren. Itz Azald 34. Bere
jakituria amaibageagaz iraun eragiten deutsan guztiari. Ib. 23. Penitenzija berrogei, irurogei edo geijenez
larogei urtekua: atsegiña ta glorija betikua, amaibagia. Ur MarIl 74. Edertasun amaibagia. Ib. 114. Baitaere
izan zala grazien beren gordeleku, gutxi bear zuena izateko amaigabea. Ur BulaG 531 (BulaAl 33
amaibagakoa). Suak artzen ditu geiegizko jardun garratz amaigabean. Ag G 81. Alkar ondoren, negu ta uda, /
amaibagia da orren guda. Enb 192. Orain, gero ta beti, zorun amaigiak / Biotzez dopaltzuz, ba, zeure maitaliak.
Ib. 210. Gaitzen bide amaigabeari lotuki. Zait Sof 17. Ibar ontatik i, maite ori, / amaigabera (sin fin, eterno)
joan aiz. Goiko / urdiña nunbait ire Aberri. EA OlBe 105. Oñaze areik ez dira iñoiz amaituko: amaige dira.
Ibarg Geroko 58. Bihotz euskalduna eta buru erdaldunaren arteko borroka amaigabea. MIH 35.
v. tbn. Amaibaga: Zuzaeta 75. Amaige: J.M. Tolosa EEs 1913, 113.
Jangoiko bat ezin geiagoan andia, miragarria, amai azken bagea. Añ GGero 381.
Irudiz txiro, baña izatez / Aberats amai bagia. Enb 95.
(Precediendo al sust.). Goruntz begiratu ta amai gabe zuhaitz menditik gora ikusten genituan. Osk Kurl 83.
2. (Uso adv.). Sin fin. v. AMAIGABERIK. Jesus maitiari amai baga esker onak emoteko. fB Ic III 306. Noz
arte itxaso baltzak / samurtu amaige? Egieder UrreB 99.
Infinitamente. A! geijago, askozaz geijago, amaibaga geijago. Ur MarIl 16. Jaun bat amaigabe ona. Legaz
12.
- AMAIGABEKO. a) Infinito, sin fin; eterno. Ontasun guztijetan da amai bagakua geure Jaungoikua. fB Ic I
56. Gurarija amai bagakua da. fB Ic II 250. Bere amai bagako ontasunaren eta jakiturijaren emonak. fB Ic III
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1192