A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(ya antes, en 1843: v. J. Juaristi La tradicion romántica, Iruña 1986, pág. 33) de donde pasa al libreto vasco de la
ópera de J. Guridi de igual título. De aquí los dos valores de 'dama legendaria' y 'reina'. Amagoi baten antzera /
oparo beti / Tolosaren urbillean / Uzturre-mendi. EA Txindor 5. Ariz-pe ortan / Amagoi ona / itunki dago...,
negarrez. EA EEs 1925, 203.
3. Reina. Sabako amagoia, Salomonen aipua entzunda, igarkizunez aztertzeko arengana etorri zan. Ol 3
Reg 10, 1 (Ker erregiña).
amagre. "Rouge d'Angleterre" SP.
amagreztatu. "Sapatak amagreztatzea, rougir les souliers" SP.
amagusi, amagutxi. v. amabitxi.
amai (Vc ap. A; Añ (V), Izt 51r, Dv (V, que cita a Ur), H (V)). Fin, final, término. "Fin, término" Añ.
"Conclusión" Ib. "Fin. Amairik eza (Vc), la eternidad" A. v. amaiera, bukaera.
Tr. Documentado sobre todo en la tradición vizcaína. En el s. XX tbn. lo emplean autores guipuzcoanos y
alto-navarros. En DFrec hay 8 ejs.
Zerren eztaben asierarik ta ez amairik. CatElg 13v. Dantziaren despeidaan edo amaijan askotan edo
geijeenian, mutila dua dantzan erabili daben neskiagaz [...]. fB Olg 70. Gizonak asieria bauka, beste kriaturaak
legez, baña amairik ezdauka. fB Ic I 15. Arimiaren amairik eza. Ib. 34. Baina, esan legi, oi danez, zeure umiak
gaiski aziagaz, zeuretzat ta zeure umeentzat amai nagargarri bat prestau dozula. Ib. app. 29. Geure mundu
onetako amaija edo erijotzia gogoratuten deuskubenak. fB Ic III 261. Historijaren amaija. JJMg BasEsc 277.
Euren amai edo erijotza zori galdukuan. Astar II 189. Eta nok daki zelakua izango dan dongaro esan eta enzuten
dabeenen amaija? Ib. 194. Jangoiko bat ezin geiagoan andia, miragarria, amai azken bagea. Añ GGero 381.
Nok daki ill au izango ete dan zure bizitzako guenengua ta amaija? Ur MarIl 8. Au guk ezaguturik / Maijatza
guztija / Autu dogu zuretzat / Asi ta amaija. Ib. 125. Ni naz alfa ta omega, asieria ta amaija, diño Jaun
Jaungoikuak. Ur (V) Apoc 1, 8 (G asiera eta bukaera). Gau lenean zeiñ amaian, / Eurak nai daben garaian. AB
AmaE 368. Eta gizonak sortuagaz bat abietan da, / Nai eta nai ez bere azken ta amairantza. Ib. 175.
(s. XX). Aurpegiz enituen ezagutzen, urdailez ederki ezagutu ditugu: aien jan-edanak etzuen amairik. A Ardi
45s. Ezerezetik asiera ta / Ezerezian amaia. Enb 204. Txori-abesak, barriz, eztauke amairik, / Or dabiltz pozen
pozaz zoratu biarrik. Ib. 132. Siniskitz edo Kredoaren amaia. KIkV 43 (KIkG 28 azkenaldea). Eta itandu
neutson itsuaren amaia zertzelada guztiekaz. Or Tormes 123. Amaia. Ib. 123 (empleado para indicar el final de
la obra; v. tbn. Alz Ram 138, Lab EEguna 117, Otx 183, Eguzk GizAuz 192, TAg Uzt 316, Zait Sof 155 y Erkiag
BatB 204). Lenengo laukiaren amaia. Alz Ram 38 (v. tbn. 61). Eta gaur zuk egin erazo dozun bigurrikerijak baleukian
amai onik ez ixatia. Otx 29. Igita-aldia munduaren amaia (azkena) da, ta igitariak Aingeruak dira. Ir
YKBiz 181. Beren biziaren amaia dakustenean. Zait Sof 178. Amaia laster!... Egi au maita / bagendu, egiz
aiskide, / gure artean jazar-biderik / egundaño ez litzake. EA OlBe 99. Bizitza... Sukarra, lenbizi... Ta, azkenik,
amaia... Eritasunaren aldiak... Txill Let 129. Ezin pentsatu baitezakegu / zein den izanen amaia. Arti MaldanB
221. Amairik edukiko eztuen joko baten. Arti Ipuin 28. Amaian aurkitu dauan izenak. Erkiag BatB 200. Ez gaude
ez amaiaren asieran, baiñan bai biurgune aundi baten aitzinean. Vill Jaink 11. artueta-k -e-a du amaian. MEIG
V 84.
v. tbn. CatBus 13. Muj EEs 1916, 298. Kk Ab II 169. Gand Elorri 66. BEnb NereA 234. Lasa Poem 57. Berron
Kijote 126.
Abots bakar bat, amai-ele latzak esaten zituena; baina hain ilunki! Mde Pr 142.
Conclusión. San Carlos Millango Obispo andijak [...] liburu oso bat eskribidu eban dantza naastekuen
kontra emeretzi kapituluagaz, ta amairu konklusinoe edo amaigaz. fB Olg 83s. Ara emen zerbait argituta,
asieraan imini neban amaija edo konklusinoia. Ib. 103.
- AMAI(A) EMAN. Dar fin. Presto nintzan ene buruari amai txar ematera. Etxde JJ 51. Eta Leblancen
aginduz goizeko lanari eman zioten amaia. Izeta DirG 67. Eguerdi eguerdian eman zioten amaia. Ib. 96. Bere
edestiari amaia eman zionean. Mde Pr 121. Joku ergel horri amaiaren emaitekotz. Ib. 164. Xalupek bere
bilaketa alferrari amaia eman ziotenean. Mde HaurB 108.
Etim. Es muy dudoso, en contra de lo que se dice, que amaitu, verbo, sea un derivado de amai. Todo indica,
por el contrario, que éste es deverbal.
amaiarazi, amaierazi. Hacer terminar. Biotzaren eralle da oitura, berritasuna amai-erazten duelako, ta
onekin sentimena agortu. Txill Let 119s.
amaiarreba. v. amaginarreba.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1191