A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
amagiar, -giarba, -giarraba, -giarraua, -gi(h)arreba, -ginarra. v. amaginarreba.
amaginarreba (V, G, L, AN, S (en gral. variantes con n palatal); SP, Ht VocGr 271, Lar DVC 155, Añ (-ñ-), Dv,
H (L, BN, S, s.v. ama)), amaginarraba (Urt I 400 (amagiñh-), Añ (V), Izt 113v), amagiarreba (G, R; H; -
harreba Gèze, H (s.v. ama)), amagiarraba (G, R; Lcc, Lar, Añ (G)), amagiarraua (H, s.v. ama), amaginarra,
amaiarreba (AN, L, B, Ae, R), amagiarba (Sal), amiarreba (B; VocB), amainarreba (V-gip), aminarreba
(BN), aminarre, amaierrea (BN), amaindarraba, amamiarreba (AN), ama-arreba (AN-egüés-ilzarb-olza, Ae),
amagiar (G-nav). Ref.: Bon-Ond 139; VocPir 178; A (ama-giharreba, amamiarreba, amiarreba, aminarreba);
ContR 515; Iz To (amaiarreba), UrrAnz (aittaiñarreba, amaiñarreba), ArOñ (amáiñarreba), Als (aitagiarreba,
amagier), Ulz (amaiarréba), R 283 y 401; Ond Bac (ama-giar), Echaide Nav 221; Etxba Eib (amagiarreba);
CEEN 1970, 359; Izeta BHizt2 (amaiarreba); Elexp Berg. Suegra. "Consuegra, ama giarraba" Lcc. "Bellemère"
SP. "Se conoce pero no se usa corrientemente esta voz que ha sido avasallada por un erderismo.
Amagiarreba da emaztian ama senarrantzat edo senarran ama emaztiandako" Etxba Eib. "Aitagiarreba ta
amagiarreba, el suegro y la suegra" Iz Als. "Amagier batzuk, unas suegras. [...] amégiyerrak esan emen zuan" Ib.
Cf. aitaginarreba, aitamaginarreba.
Tr. Documentado en todos los dialectos. Las formas con -n- son propias de los dialectos vizcaíno, labortano y
bajo-navarro; guipuzcoanos, alto-navarros y suletinos emplean las variantes sin -n-. La terminación en -arreba es
la más general; hay -arraba en Beriayn, Cardaberaz, Larregui, Uriarte (G; amagiñarreba en V), Lardizabal,
Brunet (Lc 4, 38), Azkue y Ortuzar (Oroig 89 amañarraba), -arraua en Haraneder, -arra en un texto labortano
recogido en ETZ y -arre (aminarre) en J. Etchepare. Hay además amaindarraba en un ej. de Akordagoitia. En
DFrec hay 2 ejs. de amagiarreba y uno de amaginarreba.
Eta Iesusek Pierrisen etxera ethorririk, ikhus zezan haren ama-ginharreba ohean zetzala eta helgaitzak
zadukala. Lç Mt 8, 14 (He amaginarraua, Dv, HeH, Leon, BiblE amaginarreba, Ur (V), Ker amagiñarreba, Ip,
Hual, Ol amagi(h)arreba, TB amainarreba, Ur (G), Lard 378 amagiarraba, Echn amiarreba, SalabBN aminareba
[sic], Samper amagiarba). [Ethorri naiz] errenaren bere ama-ginharrebaren kontra [ezartera]. Ib. 10, 35.
Nola sartu zenean Simonen etxean, zegolarik aren amagiarraba mineki sendatu zuen. Ber Trat 89rs. Ohoratu
behar dire halaber Aita-giharreba, eta Ama-giharrebak. CatLav 121 (V 66). Ama giarrabak deabruaren
gezurrak ta erraña Santaren birtuteak ondo ezagutu, ta mirabe dollorrak kastigatu zituen. Cb Eg III 375. Ruthek
bildu zituen, aiphatu dugun landan, hirur gaitzeru bihi, eta eraman ziotzan amaginharrabari. Lg I 247.
Echeverri Ziburuko organistaren ama ginarraren baitan (L-côte, 1788). ETZ 168. Ungi da ezkuntia
amaginarrebarik eta khuñatarik eztiena. Arch ms. (ap. DRA). Jaun Doni Petriren amainharreba zagon sukhar
handi batekin. Jaur 130. Bere amagiarrebak esperantza oso galdu ez zezan. Zab Gabon 35. Eztakizu zure
amagiyarreba gau batian oietik erori ta nola joan giñan nere señora eta ni katillu bat porru saldakin? Iraola
133. Ez du beharko (emazteak) hauzoetarat atheratu amañarrebak nahi dukeenean eta harekien baizik. Prop
1911, 38 (ap. DRA). Lekhu hautan ez zaio suhiari zilhegi aminarrebarekin solastatzea. Prop 1912, 138 (ap. DRA,
s.v. xuribeltz). Paper onetan adierazten da nola Eujenio Barelak bere amagiarrebari arrigarrizko eriotza eman
zion. Ag G 185s. Osabak barriz ez bakarrik joan ezagaik, ezpada baita eurenera baño len amaindarrabanera
joatia be eleuskiyoe lobari parkatuko. Akordagoitia EEs 1914, 5. Amaginarraba maite izanarren, nere burua
maiteago nian. A Ardi 20. Simon eta Pedroren amaiarreba sendatu ondoan. Inza Azalp 124. Ikustateño hori,
segur zor diotala ene aminarre on maiteari. JE Ber 33. Udabarriko aizea erranendako baiño
amaginarrebarendako obea (V-gip). A EY III 137. Errañak erran zion amaginarrebari: "Ama, [...]". Zerb IxtS
50. Ez ziren orainokoan ohartu Jakulet hainbertzetaraino atxikia zitzaiola bere ama-ginarreba zenari! Lf
Murtuts 34. Kamiora iritxi zanean amagiarreba bere alabarekin zai zeukan. JAIraz Bizia 118. Amaiarreba ere
lenbizian neskame gaiztoen xuxu-muxuz amaren aurka asarretu zan. Or Aitork 239. Nunbait, goian, beren
logeletan edo egon bide ziran errain-amagiarrebak. Etxde JJ 109s. "Atunketari", "Amagiarreba", "Iostuna" eta
ango beste komediak [...] gotor nabarmentzen ziran. Zait Plat 16. Bere burua hil eta alarguna sei alaba ta
amagiñarreba uzten zituala. Osk Kurl 47. Ene aita eta amaginarrebaren platinazko eztegi eguneko eginak. Xa
Odol 243. Ai neure amaginerreba / muskerrez betia / subeak egingo al dautsu / arratserako ohia (V-arr). Balad
104. Lo daude lasai iloba ttikia eta amagiharreba ezindua. In MEIG IX 61.
v. tbn. Amaginharreba: Tt Arima 46. Amagiarreba: Oteiza Lc 4, 38. Ir YKBiz 285. Uzt Auspoa 22, 114.
Amañarreba: Abeletxe GaziG 15.
amaginarrebasa. "Belle-mère, amagiharrebasa" Gèze.
amago. "(S; Chaho ms.), maternidad" A.
amagoi (Lar, Añ (G), H (s.v. ama)), amagoin (G, AN ap. A, que cita a Añ). 1. "Abuela" Lar y Añ.
2. Dama o hada legendaria. Es el nombre del personaje matriarcal de la novela Amaya de Navarro Villoslada
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1190