A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
dotrinarik ez ekijeen. fB Ic I app. 15s. Iru errege datoz / neketan bidean / amabi egun eta / amabi gabean. Echag
152. Hamabi urthetan utzi nituen aita amak. MarIl 71. Bazia hamar urthe edo hamabi! / Ehintzala bortian izan
orai baizi. Etch 338. Erosten düzienian / harakitik büxerian / libera hamabia [sic] sos / paka ezazie han berian.
AstLas 41. Lehen lumaren galtziak / Baditu amabi urte. Bordel 93. Txerri eme onak ez ditu izan bear amabi titi
baizik. It Dial 96 (Ur, Dv, Ip (h)amabi). Kosta izan zala berak balio zeban alako amabi, edo benturaz geiago. Izt
C 69. Cerdeñan bizi zan amabi urteko neskatillatxu bat. Ur MarIl 105. Amabi Apostoluen aukera. Lard 392.
Deithu zituen bere dizipuluak, eta hetarik berezi zituen hamabi. HeH Lc 6, 13. Hiriko harrasiak zituen hamabi
asentu. Dv Apoc 21, 14. Galdatzen dautzuet, igande guziez hamabi ogi eman ditzazuen hamabi pobrer, hamabi
Apostoluen ohoretan. Laph 160. Zeruak dauzka amabi ate, / aingeru bana guardiyan. Xe 386. Bixitatu sindugun
/ zenbait jakin zalek, / amar edo amabi / donostiyatarrek. Bil 153. [Txepetxak] jartzen ditu amabi edo amalau
arrautz. Sor Bar 17. Amabi lagun arturik. Bv AsL 203. Erlojuak amabi ots ditu emoten. AB AmaE 417. Ere
larrua maitatzen baduk, atera itzak amabi ontzako esandakoak. Apaol 100. Hamabi edo hamahirur urthetako
muttiko batzu. Arb Igand 84.
(s. XX). Amabi, amairu edo amalau orduan egon bear alantxe! Ag Kr 89s. Zenbat baliyo du onek? --Azkena
amalau errial. --Amabiyan ondo dago. Iraola 77. Amabi gizonetarik zazpi galdu ebezala. Echta Jos 204. Hamabi
libera emaiten zaiztaian hastapenean nausiak eguneko. JE Bur 114. Zuek ere yarriko zerate amabi alkitan,
Israelgo amabi yendakiak epaitzeko. Ir YKBiz 352. Aurten bauku gariten! ... / Ederra ta ugari, / Gitxienez ixan
da / Bateko amabi. Enb 168. Crau, amabi aizeetara zabaldurik. Crau mintzula, Crau illa. Or Mi 100. Amabi
urteko mutiko gotortua [...]. FIr 132. Amabi bertsorekiñ / orra despedira. Tx B I 201. Amabi metro luze, /
gerriya amar lodi. Arrantz 108. Kobratzen ari ziran / euneko amabi. Uzt Noiz 33. Hamabi urte eta eguna lepora
zizkioten. MEIG IX 97.
Bertze hirur hogoi eta hamabi diszipulu. ES 391. Hala-nola Babiloniako dorretik ilkhi ziren hitzkuntzak hirur
hogoi eta hamabi izan baitziren. Ib. 392. Berrogei ta amabi sangria ito etzedin, egin, da etsi ta medikuak utzi
zuten. Cb Just 73. Hunela hil zen, hogoi eta hamabi urthetan, gizon guzietarik handiena. Lg II 161. Irurogeta
amabi odolezko iturri. Zuzaeta 75. Irurogeta amabi bider geratu zan eriotzako zori larrian. Añ EL 1 212s.
Askoren eretxijan, bere armaak piseetan ebeen berreun ta irurogeta amabi libra sendo. JJMg BasEsc 176.
Buruko ulle ta bizar tirakaak izan zirean berrogeta amabi. Añ EL 2 212. Aita San Antonio / bezpera eguna, /
illaren amabia / etzuben txit ona. Echag 164. Kunplitu nütianin hogeita hamabi / Agenerat nündien prauberik
igorri. Etch 182. Lau orduren epean ateratzen dute bi arroba bezalatsu, eta urte osoan zortzi milla bost eun eta
amabi anega. Izt C 92s. Irurogeta amabi aldiz ikusi zuan, Aloña mendiko ariztietan, ostro berdea berriz jaiotzen.
Ag G 1. Ogei ta amabi kilometroko / bidia da Donostira. Uzt Sas 287.
II (Uso sust.). 1. (Ref. al día del mes). v. hamabigarren. Dezenbreren hamabian gaberdi izanen da, guarda
suestean denean. INav 162. Momurreko gure Jauregian emana, Gorotzilaren hamabi denian 1772. Mercy 9.
Abendua amabi / artuak zuritzia / mutil neskatillentzat / ondo alegria. DurPl 71. Illaren amabia. Echag 164.
Urri-illaren amabian. Izt C 462. Uztailaren hamabian. Elsb Fram 67. Maiatzaren hamabian. Ip Hil 43. Hilabete
hunen hamabian. HU Aurp 49. Urtarrilaren hamabia. Mde Pr 286. Martxoaren hamabian. Ardoy SFran 275.
v. tbn. Zab Gabon 88.
2. (Aplicado al número de un año). Setemeren laurdenian, mila zazpi ehün eta hirur hogei eta hamabi den
urthian, eta Gure Aita Saintügoako laurdenian. Siñatürik Idigoonus, Kardinalia. Mercy 9. Hamabortz garren
mende hamabian zela, / Nafarroa yarri zen Español bezala. Hb Esk 71. Mila zortzi ehun eta lauetan hogoita
hamabian. Zerb Azk 108. Hamabortz ehun eta hamabia izan zen haren hiltzeko urtea. Ardoy SFran 48.
(Aplicado al siglo). Hoita hiru urthekin mende hamabia, / Angelesak hartzean nausituz hiria. Hb Esk 155.
3. (Pl., ref. a la hora). v. HAMABI HAMABIETAN, HAMABI ORDU, HAMABI OREN. Debekatua dago
langilleak eta alogeran bizi diranak astegunetan jokoan aritzea goizeko seietatik amabien, eta arratsaldeko ordu
bietatik arratseko zorzien bitartean. AA II 75s. Jauna jaioko dala / gaur amabiyetan. Echag 29. Baruba abijetan
da gabeko amabijetan, eta dirau urrengo gabeko amabijetaraino. Astar II 238. Gaberdiko amabiyetarik eta
komulgau artian ezerbere artu bagarik egotia. CatLlo 71. Zeñaren etorrera gutxi gora beera izaten dan
eguerdiko amaika orduetatik amabietarontz. Izt C 502s. San Pedro amabien inguruan etxeko ganbarara igo zan,
otoitz egitera. Lard 498. Amabietan zuten / kurutzian jarri, / zorrak pagatutzeko / pekatariari. Xe 358. Periyako
gaba zan / señaladamente, / gabeko amabiyak / etziran aparte. Ud 160. Amabiak jotzen ari da Santa Mariako
erlojua. Urruz Urz 13. Amabiyak dira laister. Moc Damu 25. Aurreko gauerdiko amabietatik gero. Itz Azald
161. Aspertu barik, amabietatik irurak edo laurak artean maian egoten dira. Ag Kr 45. Otorontzetako tenoretan
ere baratzen zen, guziz eguerditan, hamabietarik biak artean. JE Bur 61 (Ber 20 hamabiak eta hogoi). Neri
gustatutzen zaitena da / beatzîk arte oyian, / bañan amabîk ingururako / an izango naiz mayian. Tx B II 189.
Amabiak inguruan Gorostiagara iritxiko zan... Alz Ram 64. Urrengo gabian, amabiak inguruan [...]. Kk Ab II
42. Amabietan bazkaritara. Or Eus 341. Gabon-zarrez, amabiak ezkeroz datorren len-ura jasotzea. JMB LEG
81. Gabeko amabiak jo daben orduan. Balad 199. Amabiak alderako emen izaten dituk berriz. Ugalde Iltz 66.
Amabik: maien bi begik (AN-larr). Inza NaEsZarr 308.
v. tbn. A BGuzur 156. Goñi 27. EusJok 93. Etxde JJ 45. Erkiag Arran 161. Bilbao IpuiB 180. Mde HaurB 31.
Anab Aprika 16. And AUzta 57. Osk Kurl 28. Izeta DirG 100. BEnb NereA 60. Salav 60. Alzola Atalak 141.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1181