A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Aita ta Ama Pontekoak beartuak geratzen dira aurrai gurasoen faltan dotrina erakustera. AA III 272. Aitabitxi
bat egon oi dala gizonezkoentzat, eta amabitxi bat andrazkoentzat [Konfirmazinoeko Sakramentuan]; oneek, aita
eta ama pontekoetatik desbardinak izan bear dabeenak, artuten dituezala eginbearrak eurak eta senitasuna. Itz
Azald 132.
AMA PONTEKO-ORDE. Aur au bataiatzeko esku ongille bat emen eztago; eztago aitari eta aita
pontekoari beren eginkizunak adirazteko Apaiz bat; ala bada, amapontekoorde, aita-orde eta Apaiz-orde
neronek egingo det. Arr GB 23.
- AMAREN ETXE. (En casos locales de decl., en sing.). "Amen etxera (V-m), a lo lejos; litm., a casa de la
madre. Lekutako amen etxera bialdu naienduen! (V-m), ¡cuán lejos me enviaron!" A. "Amaren etxean bizi da,
vive muy lejos; litm., en casa de la madre (V-m)" A EY III 308.
- AMAREN HIZKUNTZA. Lengua materna. Ikastoletan eta ikastoletarik gora erabiltzen den euskara, ez
daiteke izan, eta ez da, inoren 'amaren hizkuntza'. MIH 218. Ez diote ez zure haurrari ez besterenei ikastolan
'amaren hizkuntza' irakasten, baizik eta mintzaera horretatik hurbilagoa edo urrutiagoa, baina bestelakoa. Ib.
218. Batasunak [...] galera berekin dakar: ez da, hasi berrian behintzat, inoren 'amaren hizkuntza' izango. Ib.
223.
- AMA-SEME (Aq 248). (Pl.). Madre e hijo(s). Ioseph, ama-semekin Ejiptetik itzulirik. Lç Mt 2, tít. Ama
Semeak eta guztiak zuten Jauna zergatik alabatu. Cb Just 48. Ama semek algar besarka. Xarlem 709. Emen
alkar idoro zirian Ama-Seme maiteak. Añ EL 1 187. Eskatuten deutsuet Ama-Seme bioi, arren [...]. Añ EL 2 210.
Itzuli egizuez, arren, Ama-Seme bitzuok ni-ganantz zuen begi errukiorrok. Ib. 194. Gabaren erdian / Ama-semez
kargatu / Eta zen partitu / Josep justua. Monho 92. San Jose, Ama-Semeak artuta. Lard 369. Ama-seme triste
aiezaz kupiturik. Arr GB 39s. Ama-semiak bakarrik ziranian maian [...]. Bv AsL 38. Lenengo bear dabe / Onaxe
etorri, / Ama-Semeok zelan / Dagozan ikusi. AB AmaE 360. Aita itxasotik eldu zanean, illuntxo billatu zituan
ama-semeak. Ag Kr 110. Ogetazortzi urtetan alkarren barri jakin eztaben ama-semeak. Echta Jos 365. Jesusen
Jaiotzari begira jarri ziran ama-semeak. Inza Azalp 61. Urtheak hola egon ziren ama-semeak lurpetik atheratu
gabe. Barb Leg 129. Joskinari etorri erazo eutsan Erminik ama-semiai jantzi egokijak egitteko. Otx 124. Anbat
etzaio akordatuko / ama-semiak gerana. Tx B II 167. Artu zituen ama-semeak ta Israel-errialdera etorri zan. Ir
YKBiz 31. Minberaturik / Dagoz oñazez / Larri ta estu / Ama-Semien bijotzak. Enb 101. Euzkera ta zu [Kirikiño],
ama-semiok, / Alkarrekin beti-beti... Ib. 205. Aida txuri! Aida gorri! / Ama-semeak batera! SMitx Aranz 96.
Kontseju on bat eman zidaten / Ama-Semien artean. Ib. 145. Motx gelditu naiz esaten Ama-Semeen lana. Or
Poem 551. Bere bizi guziko kezka larria izandako ama-seme aien izaera poliki-poliki konpontzen asia zala. NEtx
LBB 71.
v. tbn. Dh 267. Zab Gabon 50. A BeinB 42. Alz Ram 71. Kk Ab II 71. Etxde JJ 229. Balad 187. Erkiag BatB 23.
Ugalde Iltz 33. Basarri 12.
Eidazu ermita bat, / (esaten danori) / Ama-Seme izango / gera-ta zu ta ni. SMitx Aranz 56.
Izanik Zu [Jesus] Angeruak aituten dirian Espillu ederra; eta Ama-Seme guztien artean sotilena. Añ EL 1 192.
(Sing.). Madre e hijo. Ditugun Ama-Semearen / izenak bethi ahoan. Gç 134. Begira bere Ama maiteari,
zeinen eskuz opa deutsudaz Ama-Semearen merezimendu ugariak. Añ EL 1 150. Deskuidoren batean / arrapatu
etzezen, / Ama-Semearekin / Ejitora juan zen. Xe 158.
- AMA-SEME-ALABA. (Pl.) Madre e hijos. Onenbestegaz ioan zirean gora ama-seme-alabak. A BGuzur
120.
- AMA-SEMEGO. Relación entre madre e hijo. Jaunak zure gai kausi nezala heriotzeko orduan, / itzal
gabeko ama semegoz goza gaitezen zeruan. Xa Odol 80.
- AMA-UME. (Pl.). Madre y cría(s). "Ardixa ta billotxa? Ama-umiak" Elexp Berg. "Amaumeak ur edaten ari
dira (G-azp-nav, AN-gip-5vill, BN-arb)" Gte Erd 109. --Arkituko dituzute lotuta asto-eme bat eta asto-kume
iñor oraindik igo etzaiona. Askatuta ekarzkidazute--. [...] Ama-humeak eraman ziozkaten. Lard 428s. Lepootarrian
sartuta dute / txala etxera ekarri, / berialaxe bota dizkate / ama-umiak alkarri; / bei koitadubak ikusi
orduko / arena dala igarri, / etzan plakiyak aplakatzeko / leku txarrera etorri. Ud 69.
- AMAZKO (Añ). Maternal. Gomenda gakizkon haren amazko amorioari, eta enseia gaitezin haren bertutei
iarraikitera. SP Phil 144 (He 146 amakarako). Zure amazko ontasunetik errezebitu ditudan ongi guziez. Dh 90.
Esperantza dut zure amazko bihotza, bihotz hoin on, hoin samur, hoin urrikalmendutsu hori utziko dela
hunkitzera. MarIl 69. Guri lürren gainen güdükan gaudener bere Amazko eskia hedatzen. Ip Hil 214.
Badakizügü guretako dütüzün Amazko sendimentiak, hanitzez azkarrago direla mündü huntako ama
bihotzberenenak beno. Ib. 221.
- AMA-ZULO. v. amazulo.
- AMEN AMA. a) (Ref. a la Virgen María). Hitarik urrun haiza-zak othoi hi baithan den herabea. / Amen
Amari, laño-lañoa, egizok hire galdea. Ox 44. Amen Ama hoberena [...] / ethorria da zu gana. Ib. 44. Kantauri
orrek ona amen Ama, / Zeruak dizun doaia. SMitx Aranz 13.
b) (Pl.). Antepasados. Nafarra zolatik Xina bazterreraino, bere aiten aitek... eta amen amek erakutsi erasia
goxoan. Ardoy SFran 265.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1179