A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
sorgin fama bazuten biek. Barb Leg 141. Litro erdi bat patar biaute / ama-alaben artian. Tx B II 157. Amaalabak
bakarrik bizi, / mantenu ona mayian, / esposatzeko egon banintzan / ipiñi nazu gayian. Ib. 157. Amaalaben
lelo au dute gogorarazi. Or Eus 56. Berdiñak zerate ama-alabak. ABar Goi 42. Bixentaren etxean exeri
aldi bat egiñ ondorean, amaalabak azkenengo trenean bere errira joan ziran. JAIraz Bizia 119. Marrumaz
agertzen dire ama-alabak. Larz Senper 132. Ama-alabak, alkarri begira gelditu ziran. NEtx LBB 26.
v. tbn. Etxde JJ 128. Erkiag Arran 74.
Ama-alaba, kardantxillo eder kantaria miruak ilten ikusiak. Zav Fab RIEV 1907, 94. Ain tzan ederra luma
nabarrez / ta ori-gorri guztikoz / ze ama alabak ao zabalez / ari begira dagokoz. Ib. 94.
- AMA HANDI (L ap. A; Dv). "Abuela" A. Cf. AITA HANDI.
- AMA AND(E)RE. v. amandre.
- AMA-ARREBA. (Pl.; los ejs. formalmente en singular parecen deberse a hipercorreción morfológica; cf.
eutsen en el 2.º ej. de Echeita). Madre y hermana(s). Alper izan zirean ama-arrebaren alegiñak Bilbo-rako
burubidea aldatu eragitteko [Txotxo-arro-ri]: iraugarren egunean joan zan Bilbo-ra bere itxas-ontziari
itxarotera. Ama-arrebak negar asko egieben agur egin eutsenean. Echta Jos 235s. Ama-arrebari esaten eutsen.
Ib. 229s. Orain zuk ikusi bearko dezu zerbait jakin ote leiken eta jakiten dezun ori amaarrebari esatekoa ote dan.
JAIraz Bizia 94.
Madalenen berbok zaletasun-garrak eragiñak baldin ba ziran ere, goiz itzaleko ordu samiñetan seme-amaarreben
biotzetan zeruetako mana bezin beratz [...] izan ziran. Erkiag Arran 159.
- AMA-HAUR. (Pl.). Madre e hijo(s). Beste gizon bat bizirik utzi; / zedin ama-aurren laguntza. Or Eus 208.
- AMA BERRI. a) Mujer recién parida. "Ama-berri, puérpera. (Aún no repuesta del alumbramiento, sin reanudar
la vida normal). Alako emakume oraindik ama-berri dago" Gketx Loiola. Andre batek ama berri bati: Zein
itsusi den zure haurra! Mde Pr 67.
b) Amaberriren semea eskeñidazu; Ixraelenean amaberriren semeak oro, gizakume ta abelkume orobat, nereak
ditut. Ol Ex 13, 2 (Dv amaren sabela lehenbizikorik idekiko dute guziak).
- AMA BESOETAKO (V, G; Aq 158). Ref.: A (amaatxi); Etxba Eib. Madrina. "Neure ama-besuetakua,
Aramaixotikua" Etxba Eib. Cf. AITA BESOETAKO. v. amabitxi. Etxe bautismua emoteko seinari, ez da
biar, ez aita besuetakorik, ez ama besuetakorik. fB Ic III 41. Zetara emoten jakozan batiuan kristinaubari Aita ta
Ama besuetako deritxuenak. Ib. 74. Useetan da gizonezko bat ta emakume bat emotia seinari, batiatuten danian
Jaolatzat edo Aita ta Ama besuetakotzat. Ib. 75. San Dionisiok esaten dau leenagoko denporetan Aita ta Ama
besuetakok berbaz aginduten ebeela, euren besuetako seinari kuidado egitia. Ib. 77.
- AMA BIRJINA (V-gip, AN-egüés-ilzarb-olza, S; Urt II 495, Izt 155, Dv; ama berjina Urt I 533). Ref.: Bon-
Ond 151; Lrq /ama-Birz#iná/; Etxba Eib; Elexp Berg. Nombre que se da la Virgen y a sus imágenes. "La Virgen,
madre de Dios. Arrateko Ama Birjiñia eta Itziarkua esaten dabe aiztak dirala" Etxba Eib.
Tr. Documentado en todas las épocas y dialectos. Más empleado entre escritores peninsulares, ya que entre los
continentales alterna con Andredena Maria (q.v.). Falta, por ej., en Leiçarraga y hay muy pocos ejs. de Axular y
Pouvreau. v. ANDRE MARIA, BIRJINA AMA.
Ama birjen gloriosa. E 93. Nola jaio zea Ama Birjinaren ganik? Ber Doc 106r. Eta othoitz hunekin batean,
Ama Birjinaren, kastitatearen patroin bezala ararteko ibentzea. Ax 365 (V 241). Ze oraziño esaten deutsazu
Ama Birjina Santisimeari? Cap 40. Ama Birjinak maitatzen du bere haurra. Gç 75. Zer uste düzü dela Ama
Birjina? Bp I 122. Ama Birjinaren senhar bezala. Ib. 33. Ama Birjina nola bizi zen? Bp II 36. Izan zela Ama
Birjinaren elloba zeren S. Tiagoren ama izan ze Ama Birjinaren lengusia. SermAN 3v. Jaio zala Ama Birjinaren
ganik. El 11. Ama Birjinien letañiagaz. Urqz 1. Ama Biryinaren alderako debozionezko pratika hauk. He Gudu
143. Ama Birjinaren beste Eliz batean. Mb IArg I 197. Ama Birjiña gana biurtu nai det. Cb Eg II 116. Ama
Birjiña Maria, Ama graziazkoa, Ama miserikordiazkoa [...]. Cb Eg III 313. Ama Birjiñaren ta Santuen Ermitak
garbitzen, apaiñtzen ta argia ipintzen ibilli oizan. Ib. 336. Ama Birjiña bitarteko zuela. Cb Just 39. Azkoitiko
Miserikordiako Ama Birjiña Soledadekoari. GavS 3. Ta etxola onetan jaio zan Jesus Ama Birjiñagandik. Ub 62.
Ama Birjiñen entrañetan. CatUt 46 (CatCeg 32 Birjina Santisimaren entraña garbietan). Ama Birjinaren
alabanzetán Ave Maria. LE Prog 100.
(s. XIX). Arkanjelu bat / Ama Birjinaren / Salutatzerat / Zerutik jautsi zen. Monho 92. Zoaz Ama Birjiñaren
Imajiña baten aurrera. Mg CC 181. Abe Marija bat Ama Birjiniari errezetia. Mg CO 291. Esazu gaur ama
Birjiñaren Letania. Añ EL 1 27. Zein dire Ama Birjiñari otoitz egiteko oraziorik onenak? Añ CatAN 32. Aingeru
San Gabriel nor zan? Nork bidaldu zuen Ama Birjiña Santisimagana? Gco I 456. Uste det gordeko nauala
Jaunak edo Ama Birjiñak bekatutik. AA II 11s. Kendurik zure gelatik Ama Birjiñaren antz ta imajiñak. AA III
626. Ama Birjina maitia bitaarteko dala. fB Ic I 36. Baña oneek guztijok eztira Kristo asko, Ama Birjina asko
edo santu asko, bat bakarrik baño. Esaterako Ama Birjina Aranzazukua berbera da zein Begoñakua edo
Arratekua. Astar II 48s. Ama Birjiniaren irudi eta eskapularijua. Ib. 36s. Gizon dan partez dauko Ama, zein dan
Ama Birjinia, eta eztauko Aitarik. CatLlo 23. Nola izan zen konzebitua eta sortu zen Ama Birjinaren ganik?
CatB 29. Zer othoitz egiten diozu prinzipalki Ama Birjinari? CatLuz 16. Ama Birjiñagandik / dator guregana, /
Trinidade Santuko / bigarren persona. Echag 156. Ama Birjina ohorezki ezarria dagon aldare xumearen
oinetan. MarIl 17. Aingeruen, Sainduen, Ama Birjinaren, Jesu Kristoren, Jainkoaren beraren konpeiniak. Jaur
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1176