A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Tr. De uso general en todas las épocas y dialectos. Hay ejemplos de amea, amia... con artículo en Lazarraga,
RS, Capanaga, Betolaza (5), VJ (14), Arzadun (21), Urquizu (30), Acto (42), Añibarro (EL 2 224), K. Enbeita,
Lauaxeta (BBa 78) y en un ej. de Balad. Según EAEL 42 hay ámara en Sal. Cf. A: "No recibe artículo, ni en V,
por lo general, a no ser que designe la madre de pajarillos; por lo cual parece que debiera escribirse con A
mayúscula, pues es nombre propio", y A Morf 448: "No aplicamos el artículo por antonomasia a: [...]; 2.º ni a
nombres circunstancialmente propios: aita, padre, ama madre, errege rey, erregiña reina, amama abuela [...]".
De Ama Sarazina (1028). Arzam 100. Ama semena (1100). Ib. 100. Cum uxore mea que vocatur ama (1203).
Ib. 100. Fijos de ama dota. (1258). Ib. 100.
Ieinkoaren ama zira mundu oroz gainetik. E 107. Amak eztu sofritzeko semen artian gerlarik. Ib. 111.
Gizonak ditu utziten aita eta ama, eta bere emazteari iunktatzen zaio. Lç Ins B 5v. Ama askoren seme askogaz /
bear dau batu urtean. Lazarraga 1196r. Oi ta bertati / ameak leike azeptadu / erreguxeau. Ib. 1198v. Zelangoa
baista amea / alangoa oi da alabea. RS 35. Jainko-semearen ama bedinkatua. EZ Noel 43. Ama haurrari
dithiaren emaiteaz, esnatzen da, ez emaiteaz anzutzen da. Ax 232 (V 156). Bere amen sabeletik ilkitzen
direnetik. Ib. 476 (V 308). Zelan eztozu Paternosterrean eta Ave Marian Iaungoikoagaz eta bere ameagaz berba
egiten? Cap 42. Ama gupidatsuak egitentu haur zakarzuak. O Pr 21. Haurrak gogotik musukatzen du ama. SP
Phil 493. Bere familia kitatzen dik: aita, ama, emaztea, anai, arreba [...]. Gç 155. Jinkoak haur graziaz bethe
diala, bere Semiaren ama egin dianian. Bp II 90. Gaizki arkitzen den seme maite bati am on batek legikon guzia.
Mb IArg II 344. Ai ama txoroak! Cb Eg III 363. Ama ta umea erremedio gabe ilko zirala. Cb Just 22. Jinkoaren
ama billakatzeko menean zela. Mih 29. Jinkuaren semiaren ama izanen zela. CatLan 37. Ama guzietarik
maitagarriena eta samurrena! Brtc 258. Ama batek seme bakoitza galdürik zian. Egiat 237.
(s. XIX). Amaren bularreti dakargun berbeeta ederra. Mg PAb 219. Amatzat eta arartekotzat balia dakigun.
Dh 274. Ondrau ezazuz zeure aita ta ama. fB Ic I 23. Madarikatua bere ama aserratuten dabena. Astar II 87.
Jesukristoren Ama da nire ama. Jesus eta ni gara Ama bat baten semiak. Ur MarIl 68. Semearen lekuan Ama
andi oni gauza guzietarako begiratzen zioten. Lard 535. Mariak itzegin zuen une berean, ama egin zan. Ib. 363.
Biryina behar du ama, dio Isaiak. Hb Egia 47. Aita ezkondu zen gure amarekin, / ama aitarekin, biak elgarrekin.
ChantP 262. Ez da ama baño oberik semeaganako. Ib. 161. Haz-haurrak amañoa amatako hartzen. Elzb Po 219
(cf. amatzako). Aita kastellanua, / emengua ama. Xe 174. Zeinbat ume zurtzek beragan euken ama bat! AB
AmaE 168. Euskaldun amen fedea. Ib. 17. Ama alhargun baten seme bakharra. Jnn SBi 23. Ama bat bazian
hanitz Jinkotiarra. Ip Hil 114. Neure ama zanari entzundakoa da. Ag AL 63.
(s. XX). Bi amak kendu ezkero, Zabaletako guztiak gizonezkoak ziran. Ag G 67. Amar urtetako gelditu zan
amarik gabe. Ib. 6. Aitaren aita-ta-ama, ta amaren aita-ta-ama. Kk Ab I 89. Gizonik ezagutu etzuan ama
arrigarri arrengandik Aingeruak esandako aurra jaiotzean. Inza Azalp 48. Gizonak hunki gabe ama den birjina.
Ox 65. Amen amari, laño-lañoa, egizok hire galdea. Ib. 44. Ama ta aita nun dira, txikito? Muj PAm 76. Badator
kanposantura ama alarguna. Jaukol Biozk 37. [Arrotzaren elea] erabilte-eben / amea itzirik negarrez. Enb 39.
Ama batek bazituen hiru seme. Barb Leg 127. Ama alabaren aurka ta alaba amaren aurka. Ir YKBiz 285. Aurrek
ori maitatzen amaren altzoan / ikasten zuten. Or Eus 250. Paseito bat emoidakezu / ama laban dan artian. Balad
56. Haur gaixoaren ama garrasiaka hasi zen. Zerb Azk 57. Ama samur bat izan zait bethi / hemen edozoin
serora. Lf Murtuts 45. Amiak artu eban semia besuetan. Balad 198. Ama natzaion aldetik bere kezketan bizi
naiz. Etxde JJ 86. Ama xaharra bizirik al duk? Ib. 46. Eman dezagun ama bat aurra erditzean il zala. Or QA
161. Guztia ama zanaren oroipenez betea baitzegon. NEtx Antz 91. Ama galdu diat. JEtchep 111. Oiñazez egoan
ama, alboko miñez. Erkiag BatB 97. Ama guriek ala esaten eban... Gand Elorri 19. Errukarriak izaten dira / ama
bako umezurtzak. BEnb NereA 247. Ama dalako txikitxuentzat / zimintarririk onena. Ib. 194. Birjiña ta ama
batean. Gazt MusIx 135. Izan zaitezte ama on bat zuen haurrentzat. Larz Senper 94. Bederatzi illabetez egon
ziñan amaren sabelean. MAtx Gazt 18. Eufemia Gerediaga Soloeta, nere ama maiteari, biotzez eta eskerronez.
Alzola Atalak 5. Gure aitaren arreba zuan arek ama. Uzt Sas 159. Jakiña dago sortu giñala aita ta
amarengandik. Ib. 119. Hemen dago ama bat bere haurrek hila! Xa Odol 208. Nere ama zenak zionez, maizago
izan ditut nobelak esku artean, eliz edo eskola liburuak baino. MEIG II 86.
(Como vocativo). "Amá, atoz onára" Iz Ulz. "Áma, áma, áma (voc. pers.)" Iz ArOñ. Zaurietan kuradu eta, /
ama, nagozu oera. TAV 3.1.7, 84. Ama-ama, animo, eskatu egijozu pazienzija Jainkuari. Mg PAb 78. Edazu,
Ama maitea, guziz ederra dago, Arr GB 79. Ama, indazüt athorra, mentüraz sekülakua. ChantP 214. Ari naiz,
ama, ari naiz. Zab Gabon 53. Ama, gaur ogi asko biar ditu jarri maian. Bv AsL 38. Semeak dirautsa: Ama, nun
da aita? AB AmaE 378. Othoi, ama, jar zaite zure haurren alde. Zby RIEV 1908, 289. Etzaite, ama, aserratu.
Ag AL 17. Ama, nik zertako det agure zar ori? Moc Damu 7. Ama: Iñesatxuk ontxe be azur da guzti jan dau
kerixia. A BGuzur 119. Nik eztakit, ama, noiz ez nogaz ezkonduko nazan. Echta Jos 170. Josetxo eroan eban
Martiñek etxera negar-baten ama ta ama deadarrez. Ib. 32. Ama, dirua bear degu ba orain ere. Ag G 29. Gau
on, ama! Barb Sup 122. Agur, ama. Gero arte. Alz Ram 38. Aita, Ama! Nora zoazte? Or Mi 142. Ama, ez ezazu
orrelakorik esan! TAg Uzt 120. Goazen, ama; guazen etxe ontatik. ABar Goi 65. Ama; zatoz arin, ama, eulijak
jan egin gura nabe-ta! Otx 160. Ama, berorrek ez dauela nai / neure osasunik etxian. Balad 57. Theresa, ni
izanen naun hire aita eta ama, hire senide eta ahaide. Mde HaurB 56. Ezta txarto esana, ama. Erkiag Arran
111. Ama! ez eizu negar egin! Osk Kurl 179. Ama, noiz dator aita? NEtx LBB 81. Ama, zuretzat ekarri ditut
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1172