A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
altzoak. Ox 29. Ikusi nuan artzai-arrizko txabola: / txoriak kabian lez sarturik barruan, / loak bere altzoan bela
artu niñuan. Jaukol Biozk 95. Izaro ugartea, / Izaro, Izaro! / Laidatik ur-urrian, / luzaro, luzaro, / itxasoen
altzuan / aske ta gozaro. Enb 142. Gaurko egunez, guraso-gelan, / Maitasunaren altzuan... / Mutiko gordin
potolotxu bat / Billoxik agertu zuan. Ib. 153. Altzo sakonetik irasiaz olerkari emaitzak emaro eskaintzen dizkigu.
"Procreando en su seno profundo". Aitzol in Laux BBa IV. Urkiagaren neurtitzak altzotik zintzotasun lurrinkaia
zabaltzen dute. Id. ib. VI. Eta aldendu gurarik jo neban lañora: / gauza oron artetik ametsen altzora. Laux BBa
68. Euzkuak soilik dabiltz altzo zabal orretan. "Tan sólo los vascos cruzan tu dilatado seno". Ib. 138. Irrist egiñik
munean / erreka altzuan ito-egin zan neska liraña. Ib. 74 (40 ur altsuan). Zerraldo orren altsuan esitu dagidan.
"Dentro de ese ataúd". Ib. 62. An dituzu oro arretaz yasorik, ez errazbidez buru aztukor-altzoan, arkatza erne ta
errukigabe erabiliz, idazti-zokondo ta lerro-azpietan piloturik baizik. Markiegi in Ldi IL 10. Argi egidazu, /
izarño dardarti, / gauaren altzoan / otz-ikara beti. Ldi UO 18. Amak sabelean gu suma bezala / suma zagun
Iauna. Ilen garenean, / ark baino barnago altzoan gaitzala. Or BM 134. Jaunaren altzo maitagarrian / ez
daiteke gorrotorik. "En el seno amoroso de Dios". Or Eus 123. Aundizki eta txiker, guziok, / begira zagun
"gerora", / munduko bizitz ezberdiñaren / mallarik ez dan altzora. EA OlBe 99. Utzagun Jaunaren altzo
zabalean auzi orren lleba. Or Poem 528. Jaungoikoak bere altzoan artuko al zun! Etxde AlosT 104. Etxahunia ta
Hegiaphalia! Orra bi izen, bi auzo, bi egoitz Etxahun olerkariaren ixtoriak altzo batean bildurik! Etxde JJ 91.
Nire jo-muga goietan dago, izarren altzo artantxe. Gand Elorri 185. Eiagora ta asperenka dager, maite-labean
murgil. Batean iru dan Jainkoak erretzen du bere altzo uler-eziñean. Onaind in Gazt MusIx 150. Zu berriz,
zurbill, betiko ixill, eriotzaren altzoan. Basarri 39. Naturaren altzo utsean murgilerazi bear izango luke nork
bere burua. Zait Plat 45. Donosti! / Gabaren altzoan azti! NEtx LBB 228. Neu nauk ire itsasoa; / iretzat diat
altzoa; / Nork bultzatzen au? Ib. 269. Oi gure etxe maitea, / orroitzapenez betea, / zorionaren atea! / Zure
altzoan iragana dut / sortzetik orai artea. Xa Odol 83. Ta itzuliko gera lurraren altzora. Azurm HitzB 65.
Jainkoaren altzo zabalean atseden hartu. MIH 264.
v. tbn. Iratz 104.
- ABRAHAMEN ALTZOA (H). Limbo de los justos, seno de Abraham. "Lazaro, eskekua, ill zanian, Abraham
aittajaunak bere altzora artu eban" Etxba Eib. v. ABRAHAMEN GOLKOA (s.v. 1 golko). Abrahamen
kolkoa edo altzua. Astar I (ap. H). Abrahamen altzoa edo magala. Inza Azalp 72. Abrahamen altzo edo magalera
[jetxi zan]. Ib. 73. Eskalea il zan, eta aingeruek Abrahanen altzora eraman zuten. Ol Lc 16, 22 (IBk y Ker
altzora; Lç bulharrera, TB besuetarat, Dv besoetara, Brunet y Oteiza senura, HeH y Leon galtzarrerat, IBe
ondora). An bizi da orain "Abrahanen altzoan" (Lc 16, 22). Or Aitork 215.
- ALTZODUN. "Haldudo, faldudo, altzoduna, magalduna" Lar.
- ALTZO-TXAKUR. Perrito faldero (tbn. fig.). Gogo barik eta premiña andi baga zatoz beraz? Da zer
dakartzu Mendiolako altzo-txakurra? Ag AL 93. Altzo-txakurrak ezagututen ditut nik, euren bizitza guztian
emakumeen eregu billa dabiltzanak. Ib. 93. Udaberriz, gaur lasai dezun sotana ori, andikien altzotxakurrak
larrua bezelaxe, bete-bete-betea, lertzeko zorian izango dezu. A Ardi 94s.
2 altzo (S ap. Lrq), altzu (S ap. A). "Montón de hierbas" A. "Petit tas de genêts" Lrq.
altzoaldi (-lz- B ap. A; Lar, Hb ap. Lh). "Haldada" Lar. "Delantal o regazo lleno de algo" A. v. altzotara,
altzokada.
altzokada (V (+ -lz-), G (+ -lz-)), altzakada (A Apend), altzokara (V-gip). Ref.: A (altzokada, alzoaldi); Iz
ArOñ (áltzo); Elexp Berg. Haldada. "Altzokada sagarra jan dabe lauron artean (V-m), han comido entre los
cuatro un seno lleno de manzanas" A. "Altzakada [...] (V-anan [sic])" A Apend. "Regazo lleno de algo. Altzokara
mailluki topau neban utsan denporan. / Ni joan orduko altzokaria zeukan batuta" Elexp Berg. v. altzotara.
altzokari. Aficionado a sentarse en el regazo. Gure gatuak. [...] xori-ihiztaria zen lehena, bainan ere
phereka-gosea eta altzokaria. Larz GH 1959, 91.
altzoko. 1. "Faldero, perrito de falda, magalekoa, altzokoa" Lar. v. ALTZO-TXAKUR.
2. (Sust.). Alabañan, Paulen soñean egondako zapitxo edo altzokoak eriei ezarrita besterik gabe, gaxoaldi
ta txerrenak aiengandik aldentzen ziran. 'Sudaria et semicinctia'. Ol Act 19, 12 (Ker gerri-oialak).
altzondo (V-m ap. A), altxondo. "[Manzana] agria, verde, tierna y de larga duración" A (s.v. sagar). --Ara
errege sagar ederrak. --Burdintxarik eztaukat, baño bai urtebiak, kanpandojak, altxondoak. Ag G 85.
haltzondo. Aliso. v. haltz. Gaurgero, otsoak igesi bioaz ardien aitzinean [...] eta lilipa altzondoan garatu
bedi. "Narcisso floreat alnus". Ibiñ Virgil 55. Ibaiek sentitu zituten altzondoen erro sakonak. Ib. 72.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1168