A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
alzifrea. EZ Man II 197. O Libaneko alzifre, / ihartzen etzarena, / eta arramu ozpriñaren / ahalke etzarena. EZ
Noel 104.
altzifredi (-lz- SP). Bosque de cipreses. "Lieu planté de cyprès" SP. Non zarete oihan, eta alzifredi
gorenak? / Eresia eta kopla emotzitzue zuzenak. EZ Man II 18.
altzifretxo, altzipretxo (Urt). (Dim. de altzifre). "Chamaecyparissos, altzipretxoa, lur altziprea, belhar txuta,
herrest altziprea" Urt IV 455.
altzikatu. v. altsikatu.
altzin. v. aitzin.
altzinopil. v. aitzinopil.
haltzion-txori. "Ceyx, itsas xoria, haltzion xoria, erregarrantzálea" Urt IV 452.
altzirri. v. altxirri.
altzitu. v. altsitu.
altzitza. "(V-gip), tapón, pedazo de trapo con que se tapaban los tinteros de cuerno" A. Cf. altsi (2).
1 altzo (V, G, L, B, BN, Ae, Sal, S, R; Lar, Añ, Dv, H, VocB; -lz- SP, Izt 104r, VocBN). Ref.: VocPir 260; A
(altzo, alzo); Lh (alzo); Lrq; Iz ArOñ; Etxba Eib; Elexp Berg; Izeta BHizt2.
Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur. Además del gral. al(t)zo, hay altsuan (det.) en Otxolua (115),
Kirikiño y algunos ejs. de Lauaxeta.
1. Regazo, seno que forma la persona al sentarse. "Giron" SP, Dv y H. "Siège qu'une personne fait en
s'asseyant sur une chaise ou sur un tabouret, et en présentant ses deux cuisses et ses génoux en parallèle pour y
recevoir des enfants, etc." VocBN. "Amatxon altzuan bizi da ume ori, dittuan urtiegaz, en el alda de la mamaíta
vive ese niño [...]" Etxba Eib. "Altzuan artu, tomar al alda o sentarle en el regazo (a un niño))" Ib. "Altzuan
egotia gustatzen jakue umiei" Elexp Berg. "Amain altzoan dago aurre" Izeta BHizt2. v. magal.
Birjinak lo egin zuen / Iaun onaren alzoan. EZ Noel 154. Sanson [...] emazte baten altzoan bere plazerera
etzan zenean. Ax 381 (V 250). Bere buria pausatu ziala Iaunaren altzoan. Tt Onsa 60. Arthiki gaitezen haren
[Birjina Mariaren] altzora momentu guziez. He Phil 146 (SP 144 haren alzopean). Eta ze larri-estuturik zeure
biotza, zenkusanean zeure besarte ta altzoan illik zeure Seme bakarra. Añ EL 1 207s. Orduan lenengo gomutea ta
deia da euren Amarena, ta bereala doaz bere altzora. Añ LoraS 182. Alzoan arturik ematen ere ziozkan ogi
biguñ ta okela zatitxoak. VMg 19s. Negarrez ikusi badozu zeubeen umia, altzuan artuta, palagauta, esan
deutsazu [...]. fB Ic I app. 15. Batzubetan dago umia negarrez, beste batzubetan diadarrez; ija nai dau alzuan
edo lepuan egon, ija nai dau batetik bestera ibili. Astar II 201. Erdu, erdu Ama maite onen alzora. Ib. 280.
Neskatilla aek zoraturik / euken gizon au guztizko, / bakotxak izatea gaitik / altzoan; [...]. Zav Fab RIEV 1907,
539. Emen Yesus-en gorpu ila kurutzereanik eretzi eta Birjineari altzora emon eutsen. Añ EL 2 208. Noemik
haurra harturik, ezarri zuen bere altzoan. Dv Ruth 4, 16 (Echn altzoan). Non ama samur eta apatza bere
aingeru, / Biak altzoan beso artean estutzeko? AB AmaE 168. Lan egunez da, gabez lo einda, / Euskera Amaren
altzuan. Ib. 423. Erregerentzat on badire / Phordoin eta khoroa, / Hobeago duk hiretako / Amattoren altzoa!
Elzb Po 200. Eraitsi zienian khürützetik haren khorpitz hila, hartü zian bere alzoan, txükatü zütian haren zauri
izigarriak. Ip Hil 177. Eta guk ere Aita amen ganik, hekien galtzarrean, altzoan eta besoetan, eskuaraz ikhasi
ditugu gure othoitzak. Arb Igand 11. Emeki-emeki haur gaixoei altzoan jarririk eman, edo aitak belaunen artean
xutik, egun guziez artarekin erranaraziz altxatzen dituzte haurrak burrasoek. HU Zez 147.
(s. XX). Altzoan ezne-sopak emoten eukala ittandu eutsan [mutikoari]: [...]. Echta Jos 18. Txomiñek artu eban
Josetxo bere altzoan, da asi zan kopla batzuk abesauten. Ib. 19. Seaskatxoan nai ezpadezu, / Zuretzako det
altzoa. Ag G 76. Asko asi aiz ta ezingo aut altzoan euki, baña bai biotzean. Ib. 77. Berehala amaren altzorat
ihes egin nuen. JE Bur 17. Jagiten da bixi-bixi, altsuan daukozan gauzak lurrera bota ta artzeko asti barik. Kk
Ab I 69. Ama Birjinaren altzoan lo zagon zeru lurren Jainkoa. Barb Sup 165. Hegalñoak azkartzen sendituz
geroztik, / baitoazi xoriak ohantze gozotik, / halaber joan ninduzun amaren altzotik. Ox 144. Erdu ona, nire
altzora, umetxu mattia! Altuna 48. Gixonak, orduban, umia artu ta emaztiaren altzuan ezarri eban. Ib. 94. Nik
Elizara, Ama-Birjinaren oñetara, Amaren alzora ez ote dut ek bezain laster bide? FIr 164. Haur pestuntziak
sekula ez du ikasiko bere amaren altzoan. Zub 50. Amaren altzotik aldegin nai zun. Or Mi 146s. Kendu eutsezan
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1166