A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
y de tablas clavadas a las viguetas en la parte zaguera. Esta última construcción de tablas y viguetas se llama
altxidurea" (V-arr) AEF 1926, 73.
1 altxikatu. "(V-ple-arr-oroz-m), medio secarse la ropa" A.
2 altxikatu. v. altsikatu.
altximilla (det.). "Estrellada, planta, izar bellarra. [...] Llámase también altximilla" Lar.
altximiskan. (Ines.). (Interpr?). "Batin ankaikin urratzen deula batabestiati zankuá, án ibili gindan gaubúra
ézin lokarturik altxímiskan, eta lork in bee jagí ta..." Iz Als (s.v. batin).
altxin. v. aitzin.
altxingin. "Chelonia, -orum, altxingiñ mazelak, aldakak" Urt IV 468.
altxinlarru. "Butifarra (Ae)" A Apend (v. tbn. A Aezk 289).
altxirra. v. altxirri.
1 altxirri (V-m, G-to, AN; Aq 1073), altxerri (G-goi-nav), arditxirri (V-arr-oroz), artxirri (AN-larr), altxirra
(AN; Aq 1073), altzirri (Ae), altxir (AN-ulz), altxirre (B), altxeri (H ( G)), alxeri (BN). Ref.: A (altxirri,
altxirra, txirri); A Aezk 289; Lh (altxo); Iz To, Ulz (altxírre); Ond Bac y JMB At (altxerri); Asp Leiz (artxirri);
Izeta BHizt2. Excremento de oveja; excremento de animal en general. "Cagarruta" Aq 1073. "Fumier de
mouton" H. "Cagarruta de oveja" A. "Artxirri, estiércol menudo de oveja. ¿Contracción de arditxirri?" Asp Leiz.
"Excremento de oveja con tierra revuelta. Altxirre ona da ta baratzetako oberena" Izeta BHizt2. Cf. LzG:
"Alchirria, estiércol que se recogía en los montes [...]. 'Más veinte y dos rs. que debe pagar Juan Francº. García
por la alchirria de las cabras' (LC, Contrasta, 1804)". Cf. tbn. VocNav s.v. alchirria y anchirria. v. arkin.
Eneco Alchirri (Leache, 1193). Lac VM 36.
Erri onetako artzaiak eta artzain ez diranak ere txit gitxi izango dira, asto ta zaldi txikitxo bana edo biña ez
dauzkatenak, menditik altxeria ekarteko. Izt C 171. Erri txiki sakabanatuetan dauzkaten zamariak dira menditik
olara ikatza eramatekoak, altxeria etxeratzekoak. Ib. 183. Ongarria. Kortaitza. Satsa. Gortetxa. Altxerria. Ib.
234. Elur biurtuz kabitzen dizu / amar ardiren illea; / Garazik ongi kendu ditio / altxirri eta koipea. Or Eus 358.
Etim. Comp. de ardi 'oveja' (en comp. art-), con disimilación, y zirri. v. DCECH.
2 altxirri (G ap. A), artxirri (G-to ap. A). "Cascajo" A. "(G-to), grava" Ib. Cf. altxirrika. Nere bertso
errikoiak badu naiko artxirri, / ikusten dut neuk, an zulo ta emen arrikirri. Zait BGold 11.
altxirrika. "(V-ger), piedras sueltas, o masas de detritus que hay al pie de los peñascales calcáreos" A.
(altxitxarri). "Alchicharri, lechecino (Arzoz, Tierra Estella)" VocNav.
altxo. v. altxu.
altxon (H (BN, S); -lx- SP, Dv y A, que citan a O), alzon (L ap. A). Zagal. "Garçon de berger" H. Cf. altxu.
Aharra ziten altxonak, ager ziten gazna ohonak. "Les valets du pasteur". O Pr 10.
altxonbide, altxunbide, altxobide (Darric ap. Lh), altxubide (S ap. Garate; -lx- Darric ap. DRA). Camino de
pastores. "Las dichas Alchumbideas en cada logar sean veinte y cuatro codos sin más e sino menos [...] (1818)"
Pleito entre Salazar y Aezcoa sobre cierta posición del bosque de Irati (Legajo 88, carpeta 4). "Era de
Donegambela Alchavidea [alchombidea] las alchombideas 'cañadas'. Amojonamiento (1379)" 3p F 186v, copia
del s. XIX. "Et l'Alchoubide qui est pour monter le bêtail au port de la montagne (1520)" Arzam 24. "Monter par
les altchoubides accoutumés (1520)" Ib. 24. "Altxubide, caminos ovejeros en las montañas de Zuberoa (M.
Etcheberry EJ 1948, 509)" Garate 6.ª Cont BAP 1949, 353. Cf. altxon.
altxondo. v. altzondo.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1160