A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Captor. Izpiritu ernekoak dire [gazte horiek] eta aditu guzien altxatzaileak. Aski ongi badakizkate Alemana
eta Italianoa, hobekixago Frantsesa. Prop 1891, 234.
3. + altxa(t)zale, ailtxatzaile (Urt). Educador, criador. "Altor" Urt I 546. Cf. altxatu (3). Gazteriaren
altxatzale bati loakoken bezala bizitzeaz, mintzatzeaz, ibiltzeaz. HU Aurp 137. Debruak ereman baitu, izanik ere
nehon den haur-altxatzale, argitzalerik hoberena. Ib. 138. Eta hemen holako langile on, eri artatzaile, hauraltxatzaile
hoien ororen erroak mozten badire. HU Zez 101. Beraz huna zertako zaion ongi gure jaun medikuari,
burraso giristinoei beren haurren giristinoki altxatzale serorañoen kentzea. Ib. 104. Haur altxatzaile jaun
errient eta andre errientak. EOnAlm 1905, 27 (ap. DRA). Adin gaixtoak behar ditu altxazale fermu eta malguak.
Herr 28-8-1958, 2.
4. (Lar -alle). Erector, fundador. "Erector" Lar. San Iñazio Jesusen Konpainiaren altxazaile. Laph I (v. tbn
141).
5. "Celui qui [...] garde" Dv.
6. Cultivador. Galdatzen nion Landesetako artho altxazaleari. Herr 13-10-1956 (ap. DRA).
altxatze (Lar, H), altxate (Lar), alzate (Lar). 1. "Erección", "levantamiento", "alzadura", "empino" Lar.
"Action de lever" H. Cf. BIHOTZ-ALTXATZE.
Tr. Documentado en autores septentrionales y en Aguirre de Asteasu.
Meditazionia da gure bihotzaz Jinkuari egiten dügün alxatze edo aplikazione bat. UskLiB 61. [Jainkoak
bekhatorea] deitzen du bere ganat inspirazione sainduez eta kontzientziako harraren altxatze eta ausiki
salbagarriez. Jaur 172. Gurutze Sainduaren altxatze ohoragarria. Ib. 407.
(Conservando su carácter verbal). Zoinek [ürgüliak] ekarzen baitü bere büriaz sobera sinheste ükeitera,
bere büriaren bestiak beno gehio dela uste ükeitera, eta berzen gañetik alxatz[e]aren xerkatzera. CatLan 113.
Jotzeko eskua altxatze utsa ere izan oi da bekatu larria. AA II 64. Nondik niri nere Jaun Jaungoikoaren Seme
[...], ta nere Jesus maitagarriaren senide izateraño altxatze au? AA III 279. Bere trionfaren bidez hobeki
ezagutua izan zen mundu guziaz, eta ohoretan altxatze hura zerbitzatu zen haren suplizioaren ahalgea
emendatzeko. Jaur 148. Asonpzionoia edo zelialat altxatzia. CatS 129. Andredena Mariaren Zerurat Altxatzea.
Egunaria 15-8-1961 (ap. DRA).
Levantamiento, insurrección. Jainko gure Nausi soberanoaren kontrako errebolta edo altxatze bat.
Hazparneko Kalbarioa 21 (ap. DRA). Parisen zenean yende altxatze bat, ikhusiko zen ororen erdian Teroigne,
pika edo lantza bat eskuan. Elsb Fram 83. 1791tik eta 1792-no, urthe bakhar batez, izan ziren hogoi eta zortzi
jende altxatze (insurrections). Ib. 16.
2. Educación. Hitzemaiten ere dut gazteriaren altxatzeaz artha berezi bat hartuko dudala. Laph 188.
Zapetain gaixto bat izan zen kargatua haren [printze ttipiaren] altxatzeaz. Elsb Fram 113. Hala nola ezkontza,
haurren altxatzea, nausi-langilen arteko batasuna. HU Aurp 134. Zoin ahul diren eta burugabe haurren
altxatzearen gainean. HU Zez 73.
altxaurri. "(Bota) altxaurri, (echar) a voleo" Iz Ulz. v. aliritzi.
altxegitu. Encumbrarse, envanecerse. Eta rebelazionearen exzelenziagatik altxegi ez nendinzát, eman izan
zait eskarda bat haragian eta Satanen aingerua ere bufetatzeko, altxegi ez nendinzát. Lç 2 Cor 12, 7 (He eman
ez diezatedan gorapenik, Dv ez nezan hantaraz).
altxeri. "Salto, saltamontes" Garate 6.ª Cont BAP 1962, 258.
altxeri. v. altxirri.
altxeria. "Alxeria, bergerie" H. Cf. altxo. v. barla.
altxerra. "Huevos de gusanos; microbios" Ayerb EEs 1915, 231.
altxerri. v. altxirri.
altxesa, altzesa (V-arr ap. Totor Arr). "Aumento, subida; p.e. de precios. Errentak altzesea deukie" Totor Arr.
altxi. v. altsi.
altxidura (V-arr). "En las casas antiguas los cimientos y las paredes hasta el primer piso son de piedra, y lo
restante de cascajo sostenido o reforzado con un entramado de postes y viguetas de roble en la fachada principal,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1159