A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
sonorización de la oclusiva bilabial (alp- > alb-) ya que la sonante anterior, efecto de la repercusión, es tardía. v.
bapore y FEW 14, 166ss. Cf. también las alteraciones formales en alav. pavor 'vapor', pavorear (Lagrán).
alporja. v. alportxa; alproja.
alporo. v. alpore.
alporra. v. alpore.
alportxa (-ph- L; Lar, Hb ap. Lh (-ph-), Dv, H (-ph-)), alporxa (Ht VocGr, Arch VocGr), alforxa (R-is; VocBN,
H), alfotxa, alfortxa (H), alproja (G-goi; VocZeg 285), alpotxa, alforja (S; Lcc, Gèze), alporja, alputxa,
alfurka (SP), alfora (L), anfortxa (Hb ap. Lh), arputx (-ph- Hb ap. Lh). Ref.: Lh (alphortxax, alfora); JMB AEF
1926, 44; Iz R 301.
Alforja; morral, zurrón. "Alfurka, bissac devant & derrière" SP. "Besaces" Ht VocGr. "Alporxa, la besace"
Arch VocGr. "Sorte de sacoche ou de bissac que les cavaliers portent sur leurs chevaux" Dv. "Alphorxa, bi
zakhutto elkharri datxekotela" HeH Voc. "Sacoche" VocBN. "Alprojaak, alforjas (G-goi)" JMB AEF 1926, 44. v.
aneka; cf. alproja.
Tr. Documentado desde mediados del s. XVIII, tanto al Norte como al Sur. Las variantes mejor documentadas
son: alforja al Sur (Cardaberaz, J.A. Moguel, Iztueta, Oteiza, Brunet, Hualde, un ej. dudoso (quizá alporja) de
Samper y ZMoso (34)) y alpotxa al Norte (Hiriart-Urruty, Prop y Barbier (en éste último junto a alfotxa)). Hay
además alportxa en DvHtoy (-ph-) y Lafitte, alportx en Iturriaga, alphorxa en HeH, alforfa en Echenique,
alproja en Arrese Beitia, alporja en Beovide e Inchauspe (-ph-), y alputxa en un ej. de Herria. En DFrec hay 3
ejs. de alproja.
Erropa-zahar bat eta bere alforja artu, ta jaun ori ikustera joan zan. Cb Just 54. Errekatxuba iragoteko bota
dan zaku edo alforjia, artu darue ostera. Mg CO 80. Ez dezazutela eraman ezer, ez bastoerik, ez alforjarik, ez
ogirik, ez dirurik. Oteiza Lc 9, 3 (Brunet alforja). Eskatzen ziozkalarik zakutoan edo alforjan zeramazkian
oñetakoak. Izt C 504. Edo duzuen alphorxa bidekotz, edo bigarren aldagarri, edo oineko, edo makhila. HeH Mt
10, 10 (Echn alforfa, Hual, Samper (en éste último la lectura no es clara y podría tratarse quizá de alp-) alforja,
Ip alphorja, DvHtoy murtxila edo alphortxa; Lç maleta, He, TB zak(h)u, Ur, IBe zakuto, Dv murtxila, Ol, Ker
zorro, Or, IBk bide-zorro). Asto bat, zamatua / alportx andiakin, / zijoan feriara / nagusiarekin. It Fab 120.
Alprojetan gaur dira paltak erabiltzen, / Projimoen guztiak aurrean ipintzen, / Norberenak atzean estali ditezen.
AB AmaE 401. Bein batian esketik etxeruntz ikusi zuan Franziskok bere seme bat alporjak beterik kantuz
Jaungoikoa alabatzen. Bv AsL 82. Kendu zion bizkarretik eskale kantariari alporja betia. Ib. 82. Ahalgez urtua
zabilan, alpotxak bizkarrean etxez-etxe. HU Zez 37 (v. tbn. 68). Ez zuten bideko behar ez alphotxarik bizkarrean,
ez makhilarik eskuan. Prop 1905, 243. Pello, Zaroko zapataina, bazoan Donianeko goiz-mezarat, [...] zapatez
mukurru alphotxak. Barb Sup 29 (31 alphotxetan, 14 alfotxetan, 15 alfotxa gorri handi horietan). Alportxak
biltzen ditu, zaldiaren gainerat jauzi egiten du [...]. Lf Murtuts 42 (v. tbn. 40). Eta gizona joan zen alegerarik,
alportxak lepotik eta sosak sakelan. Ib. 40. Iguzkiko txapel handi bat, zapeta takoin gora batzu, eta bizkarretik,
alputxak iduri, oihalki gorri bat. Herr 1-5-1958, 4.
- ALPORTXADUN (alforadun L, BN, S ap. Lh). Provisto de, (el) que lleva alforjas. "Porteur de bissac" Lh.
Preseski bidean kurutzatu dut alportxadun bat. Lf Murtuts 41.
alportxatara, alforxatra. Cantidad contenida en una alforja. Eta gero, gaiez, auzo herritik abiatuko da bi
zalditako karrosa bat, alforxatra bat gaztainekin. Herr 3-10-1957 (ap. DRA).
alporxa. v. alportxa.
alpotxa. v. alportxa.
alprageta, -jeta, -keta. v. alpargata.
alprejeta. v. alpargata.
alproja, alporja. (Persona) perezosa, astrosa o inútil. Cf. alportxa.
Tr. Documentado en autores guipuzcoanos desde finales del s. XIX. Alproja es la forma gral. Hay alporja en
Urruzuno y Alzaga (en éste último junto a alproja).
Jas! auxen da gizon alporja! Zer pasa zaio orri? Alz STFer 131. "Jaungoikoak badaki zeiñ dan", dio batak.
"Alprojaren bat galanta", besteak. Ag G 327. Senar alporja baten / zera emaztia, / txima arroak eta / arpegi
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1133