A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Holgazán. v. alfer. Zenbat mozkor, zatar, alper-arri eta sakel-baedun ete da mundu zabalean, iñoiz
itsasorik amesetan ere ikusi ez dabenak? Erkiag Arran 115. (La idea popular es que, por el origen, alper = alfer).
alper. v. alfer.
alperizi. v. alferezia.
alperresi. "Alperresia. Sokor edo sokil asko dagoenean, sokorrak puskatzeko, egur bati lau berdinga sartu ta
zarba lodixamar batzuekin igoa izaten da (G-goi)" Etxbe EEs 1931, 35.
alperti (V-arr ap. A), alparti (V-ger ap. A). "Tapa de puchero. Ik, urlia egunetan, alparti barri bi ekarri
emezan, tú, tal día, trajiste dos nuevas tapas de puchero" A.
alpertu (AN-larr ap. Asp Leiz), ailpertu (V-gip ap. Iz ArOñ, s.v. alper), arpeldu (V-gip ap. A Apend).
Deshacer los terrones con cierto tipo de rodillo. "Arpeldu, apisotonar (V-gip)" A Apend. Cf. alper.
alpertxa. "Alpertxa, flojillo, (V-ple)" A Apend.
alpeta. "Respiración rápida y fatigosa" Asp Leiz.
alpetu. v. ahalpetu.
(alpezuri). "Alpezuri. O alpechuri: Nombre que dan al ave denominada motacilla alba o pajarita de las nieves
(Montaña)" VocNav (v. tbn. alpichuri (Aóiz)).
alpi. v. alpe.
alpinixta. Alpinista. Nola alpinixtak, korda berari estekaturik baitoatzi, bat bertzearen gibeletik, mendi
paretan barna, [...] kilometrako arroila hurbil egin dute. Herr 13-8-1959, 3.
alpiste (Lar, Lcq 169). "Alpiste, semilla" Lar. "Alpistea, triguera" Izt C 41.
alpitz. v. albitz.
alpo(r). v. alpore.
alpore (-ph- BN-mix ), alpor (-ph- S; -ph- Gèze, Hb ap. Lh, Dv (S)), alporra (-ph- BN-mix; -ph- H (det., S)),
alfora (S), alfore (BN; ms. Haz. ap. A), alporo (-ph- S ap. Lh; Foix ap. Lh), alpo (-ph- S). Ref.: A (alphor,
alphorra, alfora); Lh (alpho, alphor); Lrq /alphó/. Vapor; vaho; calor. "Vapeur chaude" H. "1.º ardor, vaho
que desprenden los borrachos al día siguiente de una comilona; [...] 2.º vaho que despide la tierra los días de gran
calor; [...] 3.º (S) reverbero del sol" A. "Alpho (S-saug): 1.º réverbération du feu, du soleil, etc.; 2.º haleine
d'ivrogne" Lh. "Relent de chaleur que la terre réverbère, aux jours de chaleur" Lrq. Bihotzian dian alporraz
berze bizkaiak dütialarik azkartzen, lotsak eztereioke dremendena ikhara emaiten. Egiat 255. Haiñbeste milion
aukera bizi direnetarik izairan, pezü eliraiteke amorioaren alporraz baizik. Ib. 205. Biek dereitze odola idortzen,
izairitze alporra hiltzen (ref. a la tristeza; el ed.: 'izateko berotasuna hiltzen'). Ib. 231. Sü hau ezta errekeitüz
arrapitz daitekiana. Alpor beriaz bizi zeno zen ganargi ta flakatzen zeno, zokhorri zereio eman, bena lehen
bezala ezta destieraziren beraren alporraz baizik eztialakotz alporrik. Ib. 189. Lurraren barnian aurkhitzen dira
gaiza mota guziak eta beruareki igaiten dira alphoren artian. Ip Dial 110s (It baporeen, Ur lurrunen, Dv
bafaden). Alphor hoietarik jiten dira iñhaziak eta ühülgiak. Ib. 111. Hur mañiak, bai eta ere alphorezkoak
ezinago hun dira hanitxetan. Ib. 79. Alphoreki igaiten da lurretik eta itxasotik gatz, sofre eta beste hanitx gaiza.
Ib. 118. Ez da berentzat ere zuhurtzia hek hirurak, batzu bertzeen alphor edo khalda izurritsuan atxikitzea? Prop
1901, 155. Sü alphoak eta zopa beruak Pellori bihotza alageratü zeien. GH 1927, 433. Borthan jo eta sartzen
gia. Oi zer botztaiua ülhünpetik argilat jitia, hotzetik alphoilat sartzia. Picochet GH 1928, 65. Batzüek nahi izan
die labia berotu ilharre eta othe erreaziz, bena bi sügei horiek, [...] eztie labian egiten harriak latsüntzeko behar
dian alphoa. Béhéty GH 1933, 91. Bertze bat izan zen Aso sumendiaren ahoraino, bainan gar zirimolek eta
alphorrek iziturik jautsi zen zelhaierat. Herr 1-10-1959 (ap. DRA).
Etim. En la desaparición de la b- ha podido contribuir la tendencia disimiladora. No se ha producido
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1132