A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
1913, 109.
- ALOXOAN (G ap. A, que cita a Arrue; aluxuan G-to ap. A). "Débilmente" A. Aita zuur ta langillearen
utsunea, ez eban ez egokiro bete aren ama nagiak, eta bai apapuan, aloxuan. Erkiag BatB 34.
1 aloz (V, G, AN-gip, B), aloza (G, AN-5vill, S; Lar, H), alosna (L; SP, Dv, Hb ap. Lh, H (L)), alos (V-gip),
alozna (L, BN), alorza (BN, Sal), arloza (G-to), alosa (S). Ref.: A (aloz, alozna, alorza, arloza); Lh (alorza); Iz
ArOñ (álos).
Pliegue, lorza, alforza. "Repli qu'on fait à une jupe quand elle est trop longue. Egiozu kotillunari alosna" SP.
"Alforza, lo que se recoge en las basquiñas" Lar. "Tomado, especie de alforza en los vestidos" Ib. "Pli à un
vêtement trop long" Dv. "Pli, ourlet" H. "1.º alforza, dobladillo o pliegue en la ropa; 2.º (AN-5vill), frunce" A.
"Álos, alósa, (el) dobladillo (del vestido). Aloz bat artu ta moztu. Alosa artu ta alosaz josi con dobladura" Iz
ArOñ. v. izur (2), toles, azpildura. Neskatoarentzat, amaren goneari aloz batzuk artu ta gerria zerbait
estutuaz, gona polit bat egiteko. Ag Kr 132. Ordu arte, lehenbiziko pantalon edo galtza parearekin ibilirik,
artean zenbeit alosna luzatuz. Eskual 3-1-1908 (ap. DRA).
Pliegue, entretela. Alai guztiak; bakarrik gure Santua bere biotzeko aloz arteko orri ezkutuak miatzen. Bv
AsL 33. Mamorro bat zirudian bestietan, errai-alozen erdian atximur egiten zion mamorro ixil gaiztoa. Ag G
141. Ondikotz anitz eskar digorrio unkitze aundirik egiteke biotz alozetan (pliegues). Ayerb EEs 1912, 155.
(G-to ap. A). (Ref. a los pliegues de la piel). "Papada, dobladillo de carne bajo la barbadilla" A. Ori egin oi
da gantzu geiegiz umontzia elbarritu eztakien [zaldi emeei], ezta alozak antzutu ere. Ibiñ Virgil 97. Alozak egiñik
dauzke gizenez (B). 'Gizenkiz lepondoan bilguñak, pleguak egin zaizkio'. Inza NaEsZarr 1970.
Etim. De introducción rom. (< árabe). Para el detalle, v. DCECH s.v. alforza.
2 aloz. "(B), viruta" A.
alozia. v. alosia.
alozkeria. Doblez, fingimiento. Garbitasunezko ezpata zorrotz ori, / Menpetza oro apurtzen duzun ori, /
Alozkeria uxatzen duzun ori. Ibiñ EG 1957 (1-2), 71.
alozo. v. alazo.
aloztu. Fruncir. Ta bi librakin an dijoa / Nausiari bekaña aloztuz... JKort EuskOl 1931, 30.
alpaje. v. alpapa.
alpalpa. v. alpapa.
alpapa, alpalpa, alfafa (V-gip ap. Elexp Berg), alpaje (V-gip ap. Elexp Berg). Alfalfa. Cf. Echaide Orio:
"Alpapa, alfalfa". v. luzerna, FRANTSES BELAR, ARGI-BELAR. Alpapa da gure probintziyan ganadujatekotik
printzipalenetakoa. GipNek 1904, 82a. Alpaparen azia. Ib. 82b. Oso ona da leka-aziko (alpalpa,
pagotxa) zelaietan. Muj NekIr 44. Il ontan erein litezken aziak, alpapa eta zekela [...] dira. EgutAr 1-8-1956 (ap.
DRA). Kanpo alde oietan alpalpa eta tepla ondu eta saldu egiten dute. Oñatibia Baserria 80 (v. tbn. 43). Goldelur
asko zituan zelaiak, arta-soro, alpapa eta gañerako labore-gauzak egiten ziranak. Salav 26. Gurdi bat
alpapa. Ib. 58. Esandako kanpo artan, gaur ez da ikusten gari, arta-lore, eta uri-belarra edo alpalparik. Zubill
212. En DFrec hay 5 ejs. de alpapa.
- ALPAPA-BELAR. "En esta zona [G-goi] abunda el brezo (illarrea), helecho, alpapa-bedarra (alfalfa), San
Juan belarra" AEF 1955, 132.
- ALPAPA LUZE (V-gip ap. Elexp Berg). v. ALPAPA ZABAL.
- ALPAPA ZABAL. "Zenbait etxetan sekula bedarrari alpaje zabala esaten zaio eta alpajeari, alpaje luzia"
Elexp Berg.
alpargata (H), apreta (apreeta AN-gip ap. BU Arano), alpraketa, alprageta (VocZeg 285), apraeta, alprajeta,
alprejeta, alparjeta. Alpargata. "Guk emen darabilgun alprejeta, alpargata-tik dator berriz" Anab EEs 1918,
91. v. abarketa, espartin. Artillezko galtzerdi eta alpargata batzuek. Zab Gabon 40. Apraeta jazteko silla
biarrik / eztu izan azkenian. EusJok 111. Nik alprajeta paria saltzen det amar kuartuan. EgutTo 11-6-1920 (ap.
DRA). Txanbra ta mantal gorriarekin / korsia zerbait kostia, / apretak txurik, galtzeta beltzak, / au dek ordia
neskia. Tx B 121. Zapata koskor-dunak / anketan sartuta, / alpargata txuriyak / paperan artuta, / billeran
dantzatzeko / aiek mudatuta. Tx B II 107. Nik guziyakin itzegiten diat; baita alpraketen lokarriyakin ere. Alz
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1130