A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
abat (V-gip ap. Etxba Eib), abate (Añ). Abad. "Zearrotzako abata (V)" A DEV (s.v. abad). "Lo mismo que
apata de Apatamusturixo. Abata eta abadia sustrai batetiko itzak" Etxba Eib. v. abade, apat(e). San Anton
Abata, San Agustin ta gere San Ignazio Loiolako? Mg CO V. Eman zion kontu Konbentuko Nagusi edo abatari.
Mg CC 117. O abata, ken zadazu nere aoan dagoan hostia konsagratu au. Ib. 118. San Antonio Abateari. Añ
MisE 74. San Anton abatari. fB Ic I 70 y II 265. Esaten deutsa Akilles abatak gurarijari diabrubaren aztia. fB Ic
II 250. Emon zituban señaliak, zeiñ zan bere abata, ta beste lagunak. JJMg BasEsc 89. Ara Juan Abatak
dirauskun beste exenplu bat. Ib. 186. Ipiñi bearrean San Anton Abati, / jarri eutsazan bere arerio bati. AB
AmaE 274. San Maur, Abata [...]. San Anton, Abata. Or MB 829. Allande de Charritte, Santa Graziko aphatiako
abata. Casve SGrazi 82. Batean Hirur-iriko abata datorkio Tartasi aitabitxi egiten eta bestean Moneigneko
markiza. Akes Karmel 1977-2, 62.
- ABAT-ELIZA. Colegiata. Illescaseko kolejiatan, abat-elizan, be ez gendun Greko-pillo txikia ikusi. Alzola
Atalak 71.
abata (BN ap. A; VocBN Dv, H (BN)). 1. "Loge des chasseurs au haut d'un arbre d'où ils observent la
palombe" VocBN.
2. "(Sc), figura de gavilán, de madera, que el cazador arroja a las palomas para que éstas abatan el vuelo y
entren en las redes" A. "(S; Foix), rabatteur" Lh. Cf. apeu. v. abatari. Yarraitu gero mendiyaren egaletik eta
aurkituko ditugu iru abatari anei neurkiñ bidetan; ok dire 14-18 urtedun mutikoak eben abata ala xatar xuriya
eskuetan dabilltenak. T. Arburu EEs 1916, 318.
abatako. "(AN-5vill), centinela que avisa el paso de las palomas" A Apend. v. abatari.
abatari. Centinela que avisa el paso de las palomas. Yarraitu gero mendiyaren egaletik eta aurkituko
ditugu iru abatari anei neurkiñ bidetan [...]. Uso pilla agertzen da urrun-urrun eta beila begiztatzen du
abatariak eta bere tutuakin adierazten die nontso den uso multzoa [...]. Ango abataria asiko da urre urre... ibilliz
bere indar guziyekiñ xatarra. T. Arburu EEs 1916, 318s. Ikusi orain [uso] eiztariak. Badira abatariak, trapariak
eta sarezaiak. Abatariak dituzu mutil koskorrak edo gaztetxoak. Abatariek eun zuria makil baten muturrean
izaten dute eta tutu bat ere bai. Anab Eusk 1930, 241. Abatari batek badakus uso-samalda, itxas-gañetik ta tutuz
adieraziko du nontsotik datorren eta nora dijoan. Id. ib. 241. (v. tbn. más ejs. en la misma pág.).
"(S), rabatteur au mannequin" Lh.
abatatu. Abatir, humillar. v. abatitu. Gelditzen da abataturik ezein reputazione bage. E 5s.
abate. v. abat.
abatei (V-m ap. A). "(V-m), tañido de campana para llamar al clero a un entierro" A. "Abatei (en Gernika
dicen abateri), llamada de sacerdotes" A Morf 58.
Etim. De abad(e)- dei; v. FHV 345.
abateri (V-ger ap. A Morf 58n). v. abatei.
abatetxe (V-m ap. A). Casa cural. v. ERRETORE-ETXE. Bein abatetxera bialdu bear izan eban Aitak
erreparlari edo mandatari [...]. Ioan zen ene Pedro Antonio onenbeztegaz abatetxera; urten eutsan abadean
arrebeak. A Ezale 1897, 158a. Ipiñako eliz gauzen kondaira (eliza, abatetxea, hilerria, ermitak). MEIG II 125.
abatiarazi, abatierazi. Hacer abatir. Zü ere zuaza aitzina / Oliveros ürgülutsiaren / abati eraztera. Xarlem
508.
abatitu (-idu Lcc). Abatir, rebajar(se). v. abatatu. Iesus Kristek Satanen puisantza guztia abatituren eta
deseginen zuen. Lç Adv ** 2v. Hire ürgülia nahi diat / mementian abatitü / büria korpitzetik / nahi derat
separatü. Xarlem 264. Hasi da abatitzen / Didieren ürgülia / behar beitü gosez hil / edo galdü bizia. Ib. 1313.
(Part. en función de adj.). Arima tristék eta desolatuék, bihotz aurizkiék eta abatituék, bere hogenaren
sendimenduz hersturatan diraden konszienziek, [...] ohore eta laudorio emanen draué. Lç Ins A 6r. Baina
abatituak konsolatzen dituen Iainkoak konsolatu ukhan gaitu Titeren ethorteaz. Lç 2 Cor 7, 6 (Dv aphal).
abatorraze (Sal ap. A), abatorrazi (Sal, R ap. A). "Panal de miel" A. v. abao.
- ABATORRAZE-ZULO. "Abatorrazezilo (Sal), celdillas del panal" A.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
113