A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Tr. Bien documentado en autores septentrionales y alto-navarros. Poco usado por los autores guipuzcoanos
hasta bien entrado el s. XX (sólo en Iztueta), cuando se extiende a las obras de este dialecto (¿por influencia de
Orixe?); posteriomente tbn. se encuentra en algún autor vizcaíno como Erkiaga. La forma con aspiración (-lh-)
es gral. en textos septentrionales. Hay alur en el roncalés Hualde y, salvo errata, allor en sendos ejs. de
Mendiburu (IArg I 211) y Orixe (Mi 95) respectivamente, en ambos junto al gral. alor. No es frecuente en
toponimia. En DFrec hay 112 ejs., casi todos con el significado de 'campo, materia'.
Con la pieza de Domingo Oxoa en Elcaalorreta (1290). Arzam 98. Maria Sanchiz, la del alhorr (1350). Ib.
23.
Alhor hartan hel badakit ereitera hazia. E 135. Iauna, khen dietzadatzu gogoetako harrak, / Landa behar
alhorrari nola kharlolaharrak. EZ Man I 10. Zelhai loratua. / Baratze zarratua. / Salbatzaillearen alhorra. /
Ordoki manaduna. EZ Man II 197. Jauna, zuk hazi ona eta garbia erein zenduen zeure landan eta alhorrean. Ax
120 (V 79). Nangoenean nozpait udalen, / Andreak, zuen alhor zabalen, / Nihaurenak gibel-emanik, / Et' egingabez
hetan lanik. O Po 50. Et' eztezala desea, / Nehoren er' emaztea, / Alhor, motil, neskatoa, / Idi ez on
gainerakoa. Ib. 54. Aurhide biren alhor-artean ungi dago zedarria. O Pr 55. Ongarri guti ekusten dute aren
alorrak eta orren aintzura dute dituzten jorrak. Mb IArg I 81. Sartu zen aren alor ereinian. Ib. 201. Mündian
ezta jenderik esparantzak zothükatzen eztütianik, khortian, palazioan, merkhatian, alhorretan, itxaso ta lür
güzien dütü üñhürrien pare ibileraziten. Egiat 243. Au da tesoro altxatu gura Elizako alorrean (169). LE-Ir.
Bere alhorretako fruitu joriak harrite batez herrauts bilhakatuak. Dh 156. Bere alferkeriak eta etxeko arthaeskasak
hekien alhorrak agorrik geldi-arazten ditu. Ib. 197. Onen soro ta alorrak landuko dituzte beraren aide,
adiskide, eta auzoak, beren berenkiak balituzketeke bezin ondo. Izt C 237. Aita hil zenian, / Seme hoiek
alhorrian / Goizetik arratsera lanian / Egun guziez ari zian. / Urthe azkena beno lehen / Alhorrek doble eman
zuten. Arch Fab 171. Alhor hori dela nekhe handikoa, / Horko labrantza ere gastu bizikoa. Gy 140. Zeruetako
erresumak iduri du mustarda bihi bat, zeina gizon batek hartu eta erein baitzuen bere alhorrean. HeH Mt 13, 31
(Ip, SalabBN alhorrian, BOEanm 1304, Samper, Ol alorrean, Hual alurrian; Lç, He, TB, Dv y Echn landan, Ur,
Or, IBe, IBk soroan, Ker soloan). Karrikan, alhorretan, etxetan Trinitate Saindua du bethi mihian. Laph 45.
Gure aitaso kantabreak / Mende zaharrenetan / Gu orai gisa hedatuak / Alhor hautan beretan. Elzb Po 198. Ez
liro gauza handirik / Eman alhor alferrak. Zby RIEV 1909, 108. Laborantzari ihesi / Hanbat seme alaba, / Ai,
ondikotz, baitoazi / Toki arrotzetara; / Alhorrak larre 'ta sasi / Hara han daiten bara. Ib. 109.
(s. XX). Arratsalde aphaletan da ezagun, noiz eta ere, alhorreko lanetik lekora, gazteria ur keta baitoa edo
abereen edanaraztera. JE Bur 37. Alorrak zikin, pentzeak berdin / uztak ez deusetarako. Etcham 123.
Lohilakateko alhor batean golden ari zen hura, bere bi behi ederren ondotik. Barb Sup 147. Alhorrak, [...] ogi
urhezkoz estaliak. Ib. 141. Alhorretako lanak ez derauk / bihotzean emanen min. Ox 143. Alor gorrien gaiñetik
larratxori jolastiak. Mok 12. Alo Eskualdun maiteak, bada oraino zuentzat lan Aita Zerukoaren alhorrean! J.
Chabagno in Zerb Bahnar 5. Alor edo landa batean zikina garai dela adiarazteko: zikinak galdu du, zikinak jana
du. FIr 158. Azkonek eta erbiek kalte haundiak egiten zituztela beren alorretan eta mahastietan. Zub 82. Ugarte
deritzanez / itxas-erdiko legorra, / etxarte zeritzaken / ikusgai-alorra; / Lur emankorra; / baratza-sail itxia. Ldi
UO 37. Alorrak (soroak), zuriturik daude igitarako. Ir YKBiz 71. Alorrak igar daude, ez mardul baratzak. "Los
sembrados". Or Eus 246. Neure senar baldarko / laister ez da deustako; / alorrean landa zagun / txoriak
aizatzeko. Canc. pop. in Or Eus 67. Aizeño batek ogi-buruak parekatzen dituen bezala, gure alhor aberatsetan
barna. Lf Murtuts 12. Goldio lizuna erreka agorretan. / Belar txutik ere ez alor txigorretan. SMitx Aranz 53.
Gizaseme-alaben arteko alkartasun-alorrean, zerbaiten azia erein nai ebala zirudian. Erkiag Arran 83. Langille
eske egozan alor landukak. Erkiag BatB 92. Guk ere landu ditugu / pentzeak eta alorrak. Xa EzinB 131.
Etxaldeak berdin / alor ederrekin, / mahastiak urdin... Mattin 46. Bozkaria eta josta gaiten denak sanhoki,
eskualdunki, arimaren alhorrak funditu gabe. Herr 26-6-1958 (ap. DRA). Mendi mazelak eta alhorretako on
etziren lurrak. JEtchep 15. Alor, abere eta zugaitz-lantzeaz. Ibiñ Virgil 118. Korlizetako alorren lanzaleak faten
zrelarik egordikoan aberen edaratra mando kurak sartzen zren baltsan erdialartio. ZMoso 39. Adibideen uzta
emankorrago agertzen da alor horretan. MEIG VI 172.
v. tbn. In Hm 71-72. HU Aurp 110. Iratz 179. Zait Sof 64. NEtx Antz 30. Gazt MusIx 7. Ibiñ Virgil 90.
(Como primer miembro de comp.). Bazuen zerbait diru ta erosi zuen alor zati bat. Mb IArg I 211. Alhorxiloetarik
kantazak, ottia! / Hirira nahi bada joan laboraria. Ox 150. Alor-mugako bi zumartxuri. '[Ils] prennent
pour jalons'. Or Mi 113. I ez aiz astoa alor-mugatik bilatzeko ere. 'De la lisière'. Ib. 57. Liber, latindarrak orla
deitzen zioten aurrenik alor-babesle zan Baki. Ibiñ Virgil 53. Alor-sailak ureztatzera berarekin etorri ziranei. Ib.
41.
(-lh- Dv, H), alur (-lh- BN-lab ap. A; -lh- Hb ap. Lh). "Carreau de jardin" Dv. "Baratze alhor bat, un carré de
jardin" H. "Tablar, cuadro de la huerta" A. "Carré de champ" Lh.
2. Campo, materia. v. arlo. Euskal alorrean saiatzen geranok. Basarri XIX. Literatur alorrean ere lan egin
zuen Caradar-ek. Mde Pr 257. Kulturaren alorrean. Ib. 235. Alta politikaren alhorrean baino are kaltegarriago
izan zaiku Elizaren eragina spirituaren alhorrean. Mde Krit 33. Hi bezalako eme eder bat bere alorrean
hamaika urteko neskato batek garaiturik izatea, ez dun paper ona jokatu komedia horretan. Mde HaurB 41.
Egiñak, gertaerak, jakintsuaren alorra dira. Vill Jaink 78. Jakintzaren landan zerbait esplikatu dezake,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1126