A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
(Ol akuratutako etxean).
- ALOGEREKO. a) (El) que trabaja como asalariado, como jornalero. Cf. alogereko. Ze neke gogórrak,
garrátzak, astunak ta penazkóak langille alogerako batek bere lan bearrétan? Añ NekeA 218. Biargin
alogerekoak diranak, ez daukela Okela bulea artuteko premiñarik. Itz Azald 119. Ura, gatza ta ezkata edo
eskamea darioela ibilten dira Arranondon txalopa jaubien emazteak, euren alabak eta alogereko emakumeak.
Ag Kr 102. Alogereko langille [egin ebazan]. Eguzk GizAuz 25.
b) De alquiler. Zergaitik eraman bear duten sagarra osorik eta bide luzean erri andietara, baldin dirutuko
badute, eta geienak besteren abelgorri alogerakoaetan. Izt C 142. Ta euskaldunaren mandoa berebiziko jator,
azkona-bota bidean ezagun zuan alogerakoa zala (Quijote IX). Anab RIEV 1928, 610 (Or RIEV 1929, 8
eraendua, Ldi ib. 209 eraenekoa).
- ALOGER-EMAILE. "Premiador, [...] alogera-emallea, alogeratzallea" Lar.
- ALOGERETAN. En alquiler. v. supra ALOGEREAN (b). Yakik ganera, poztu aitean, beste etxe bat topau
ddoatala alogeretan. "Que he alquilado otra casa". Or Tormes 85. Gizonak etxea eskatu eutson alogeretan, eta
atsoak ogea. Ib. 95. Lengo lanetatik itxedon bitartean bere, alogeretan ebillen. Ib. 101.
Etim. Cf. arag. aloguero, etc. FGN 180, DLAA 1, p. 1.
alogeragarri. "Alquilón, [...]. Lat., meritorius" Lar.
alogerari (Lar, Añ). Asalariado, obrero, jornalero. "Jornalero", "peón" Lar y Añ. v. alogereko. Aberats eta
pobre, arranzale, nekazari, alogerari, soldadu, itxas-gizon eta baserritarrak. Camp EE 1883b, 519 (tbn. en
Ezale 1897, 228a). Alogerari beartsuen eta langilleenari beren alogerak murrizten zizten eta bearrekoai ogimokadu
bat emateko etzan. Arr GB (ed. 1960), 17.
alogeratu (AN ap. A; Lar, Añ). 1. Asalariar, contratar, emplear. "Assalariar" Lar y Añ. Aunque Azkue cita el
ej. de Lizarraga de Elcano, da la acepción de "alquilar". v. alokatu (2). Lotsatu ziran zeramatenak ill zekioten
[Jesus] bidean eta alogeratu zuten gizon bat Cirene deitzen den erri batekoa. LE Urt 49 (ms. 18v alokatuzúte).
(Part. en función de adj.). "Ajornalado", "assalariado", "assoldado" Lar.
2. (Lar, Añ, H). Alquilar. "Destajar, dar o tomar la obra por un tanto, onenbestean alogeratu" Lar. v. alokatu.
Urira etorri zan bizitzera ta etxe bat alogeratu eban. Or Tormes 9. Etzegoan orduan egungo taxien
antzekorik, baña bai beribiltzainekin alogeratzen ziran automobilak. Osk Kurl 42.
3. Alojar. Beren oñetara juaten ziran gaztiak munduari agur egin naiaz, nai zituzten nun-ere-bait alogeratu.
Bv AsL 205.
alogeratzaile (Lar (-tzalle)). 1. "Alquilador", "destajero" Lar.
2. "Premiador, [...] alogeratzallea" Lar.
alogeratze. "Destajo, ajuste por un tanto, alogeratzea" Lar.
alogeraztatu. "Premiar" Lar.
alogerdun, alogeradun. Asalariado. Egin dagikegu geure otsein eta jopu danak euzkeradunak ba-dira;
egin dagikegu geure alogeradun guztijak ba dira euzkeradunak, nai diriala geure etsetakuak nai geure
errijetakuak. Albzur RIEV 1907, 625.
alogereko (V, G ap. A; Añ), alogerako (Añ), alobereko. Jornalero, asalariado. "Peón, jornalero" Añ. Cf.
ALOGEREKO. v. alogerari, alogerdun, alokairiar, alokairuko, alokairutari, alokant, alokari.
Tr. Documentado en autores vizcaínos desde principios del s. XIX. La forma general es alogereko. Hay
alobereko en fray Bartolomé.
Otseiñak, serbitzariak, alogerekoak. Añ MisE 240. Egunero kobru emoten eutseen Santa Teresak [...]
erregiai, obispuai, juezai [...] aloberekuai, zordunai ta beste [...]. fB Ic II 297 (v. tbn. otro ej. en la misma pág.).
Nekezale on askok, astija artuta, egiten ditubee eureen lanak etxeko familijagaz, edo alogereko, edo auzo
juiziozkuakaz. JJMg BasEsc 112s. Egiten dabe pekatu, otseinai soldatak, eta alogerekuai alogerak pagetan
ezteutsezanak. Astar II 158. Egiten dabe pekatu alogerekuak, egiten ezpadabe al daijen biarra. Ib. 161. Arrotzak
eta alogerekoak (jornaleroak) ez dute jango bertatikan. Ur Ex 12, 45 (Ker alogerekoak; v. tbn. Ur Lev 19, 13).
Carta verbal entregan / alogerekoai / y a veces bien contado / dirua bere bai. Azc PB 182. Biarginai eta
alogerekoai bearreko eginsari eta alogerak denporaz emoten ez deutsezanak. Itz Azald 105. Astodunak ziran
Tramana ta Brix, edo obeto esateko, asto jaubeak, bada errietara alogerekoak bialdu oi zituen. Ag Kr 67.
Alogerekoen eskuetan dabillen lurrak irabazi gutxi ematen du, nagusia begira ezpadauka, ta beti zebillen
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1121