A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
matik eta alun, untza bana, eta ungi xeatu direnian, egizue kataplasma arrotze xuringoarekin batean. Mong 593.
Aloez halaber duzu droga bat drogistek saltzen dutena. Ib. 594. Mirra, aloes eta kanela usaina ilkhitzen
da zure soinekoetarik. Dv Ps 44, 9 (Ker Ps 45, 9 aloe). Mirra eta aloesa. Dv Cant 4, 14 (Echn mirra ta aloe, Ker
mirra ta aloezko zugatzez; Ur zabila). Mirra ta aloezko naaski bat. Ir YKBiz 511.
v. tbn. Aloes: Hm 52.
aloes. v. aloe.
aloeta (SP). Alondra. "Aloeta, alouette, larre-xoria" SP. v. alauda.
alof (L sg. A; SP). "À l'abandon, terme de marine" SP. O Iongoiko, San Lazaro eta arreba Mariak, /
Bazterrera gidatua salbo alof utziak. / Hala othoi gidazazu, Iauna untzi gurea, / Huts egin gabe iduki dezan
xuxen bidea. EZ Man II 134 (SP: "salbo alof, quand le vaisseau vogue sans voiles et sans avirons").
alogagarri. "Amictus, estalkia, tresnak, [...] aphaingarria, aldagárria, alogagárria" Urt II 44.
alogaira (Lar, Hb ap. Lh). "Remiendo" Lar. "Morceau d'étoffe" Lh. v. 2 alogatu.
alogarazi (Dv, A). "Faire préparer, arranger, accommoder, raccommoder" Dv. "Hacer preparar, acomodar" A.
1 alogatu (-adu V arc. ap A (que cita RS); -adu Lar Sup, Izt 10r). Alquilar. "Alquilar, alogadu" Lar Sup (sin
duda tomado de RS). v. alokatu. Etse palagadua baño alogadua obeago. "Mejor es la casa alquilada que la
prestada". RS 388. Gizon batek landatu zuen mahasti bat eta alogatu zuen mahastizain zenbaiti, eta denbora
hainitz egon zen kanpoan. TB Lc 20, 9.
2 alogatu (L, BN, S; SP , Urt I 83, Ht VocGr, Lar, H, Dv), aloatu (H; Lander y Lacombe ap. DRA). Ref.:
A; Lh. Arreglar(se), preparar(se). "Alogatzea, accommoder, accoutrer. Elizara alogatzen hari da, il s'habille
pour aller à l'Église" SP. "Accommodare [...]. Accommodare ensem lateri, ezpáta gerrian alogátzea, zuzéntzea,
moldatzea [...]. Accommodare filias aedes ad nuptias, neskátxak, etxeak ezkontzetárako alogátzea, moldátzea,
edértzea" Urt I 83. "Remendar" Lar. "Arranger, accommoder, préparer, réparer" Dv. "Componer, remendar
(BNmix; Lander)" DRA. "Reparar (BN-ad; Lacombe)" Ib. Bere odolaz hemen darot / Alogatu edaria, / Eta
haragi dibinoaz / Preparatu afaria. Gç 121. Hartu zuen xahal samur eta on bat eta eman zioen mutill bati, zeña
kaxatu baitzen haren alogatzera. Urt Gen 18, 7 (Bibl apailatu, BiblE atondu). Hartu zuen burra eta esnea eta
xahal alogatu zutena, eta ezarri zuen hekien aitziñean. Ib. 18, 8 (BiblE atonduriko okela). (Com complemento
con suf. -(r)ekin). Arreglarse (con), avenirse (con), acomodarse (al). "Accommodare se ad nutum alterius,
bertzeren umorearekiñ alogatzea, moldátzea [...]. Accommodare tempus, denborarekiñ alogátzea" Urt I 83.
Bainan alogatzen da egitekoekin, gerthatzen direnaren arabera. Ch Imit 160 (ap. DRA). Bainan hek bere
egiazko adigarrian hartu behar bidean, heien errangi doneak alogatu nahi zituen ber-uste astrugaitzekin. "Elle
voulait accommoder les saintes maximes à ses idées extraordinaires". Birjin 92. Jainkoa bere izatez zuzentasuna
ta seindutasuna bera da; eztiteke niholere aloga bekhatu den xumenarekin, ilhunbeak argiarekin baino gehiago.
Dh 414.
Reconciliarse. "Alogatu dira elkharrekin, ils se sont remis bien ensemble" H.
alogatzaile (Urt I 551, Dv A). "Alutarius, larru alogatzáillea, larruaphaintzaillea, zurratzaillea" Urt I 551.
"Celui qui prépare, accommode, raccommode" Dv. "Árbitro, el que arregla o acomoda" A.
aloger (V, G), alogera (det., Lar, Añ), alober (V-ger), alobera (V-ple), alokera (det.). Ref.: A (aloger, alober);
X. Kintana Iker-10, 1997, 150.
Tr. Documentado principalmente en autores vizcaínos. Tbn. lo emplean Eguiateguy, Iztueta, Aguirre de
Asteasu, Lizarraga de Elcano, Lardizabal y autores guipuzcoanos del s. XX. Hay aloger no ambiguo en J.A. y V.
Moguel, en Astarloa, Iturzaeta, D. Agirre, Echeita, Kirikiño, Eguzkitza y Erkiaga, y alober en fray Bartolomé.
En Lazarraga aparece alogoro, de sdo. no seguro. En J.A. Moguel (CC 184) hay además un ej. de alagorea,
probable errata. En DFrec hay 5 ejs. de aloger.
1. Salario, jornal. v. soldata, alokairu, sari, BEHAR-SARI.
Bear egin deutsaneen alogera edo salarioa kriaduena. Cap 109. Zenbat, erriko diruak gobernatzen dituztenen
artean, kontu okerrak eman, aloger bear ez diranak artu, ta bizi diranak [...]. Mg CC 174. Zeinbat opiziale dira,
ta zer aloger emoten jakee? Mg PAb 125. Eskribaubari ta niri pagau biarko jakuz geure alogerak nundi edo
andi. Ib. 192. [Serbitzariari] laburtuten bajako aloger edo biarsarija. Mg CO 275. Zeinbat biargin aloger osua
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1119