A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
guztietan, an egongo zan Kitolis, alkate-aulkiaren atzean, belauniko. Ag Kr 88.
(Acompañado de nombre propio). Agustin alkatie / Lupariakoa. EusJok II 93. Juan Joxe alkatea. A Ardi
125. Ona emen gure alkate Juan Joxe Eizagirre. Ib. 58. Loriatua heldu zen etxerat, Migel alkatea. Barb Sup 38.
D. Justo alkatea. Lab EEguna 67. Letamendi alkatea. Erkiag BatB 80.
2. "(V-oroz, G-goi, AN-gip), palo vertical a cuyo rededor se forma la pira de leña destinada a carbón" A.
- ALKATEARENERA, -RENEKO. A casa del alcalde, de casa del alcalde. Ta ostikoka ta zipli-zaplaka,
eroan eban alkatearenera Kukubeltxu errubakoa. Bilbao IpuiB 157. Atzo be, nortzuk izan ete ziran
alkateareneko ortuan kerixa lapurretan egin eben lau mutikoak? Erkiag Arran 57.
- ALKATE GEHIEN. Alcalde mayor. v. ALKATE NAGUSI. Etzaio kolera ematzen joan artio deithoratzera
herriko alkhate gehienari (alcalde mayor). ArmUs 1899, 54.
- ALKATE NAGUSI. "Alcalde mayor, alkate nausia" Lcc. "Alcalde mayor" Lar. Herri-bitarteko alkate
nagusia etorri zitzaigun; senideen auzia ekarririk. Arti MaldanB 208.
- ALKATE-SOINU. Tipo de minueto, reservado para solemnidades. "El baile dominguero o festivo en general
de la tarde, en la plaza, estaba presidido por el alcalde, que daba la orden de empezar y que llegaba a ella
precedido de los tamborileros tocando un minué; de aquí que a tal tipo de composición musical le llamen Alkate
Soñue todavía" Caro Los Vascos 414 (ap. DRA). Soñuen gañean itzegin bear deran guzian deituko ditut berak
lenago zituzten izen egoki txit berenkiakin modu onetan: Minuetari esango diot, Alkate soñua. Izt D 1. Eta
danbolinteroak alkate-soñua euren aurretik joaz. Otag EE 1887a, 497. Geroxeago Udala irtetzen da, ta
Txistulariak "Alkate soñua" joaz aurretik dituela, alde egiten dute. Alz Ram 39. [Txistulariak] "Alkate soñua"
jotzen ariko dira. Lab EEguna 101 (v. tbn. 104). Ementxe, estalpe-aurrean joko dio Aur jaio-berriari alkatesoñua.
NEtx Antz 77.
- ALKATE TXIKER. "Alcalde menor, alkate txikirra" Lcc.
- ALKATEZ. a) "Civilmente [es decir, administrativamente]" A Apend. Gereaga alkatez Maillabi da (V).
"Guerena civilmente es Mallabia". A EY III 261 (tbn. en A Morf 391).
b) "Alkatez erritik atera, sacarle del pueblo por orden del alcalde (V, msOch 162)" A EY III 319.
alkategai, alkategei. Candidato a alcalde. Iru alkate geigaz jarri dabe lista, / Lorik bere ezin dot gauzok
ikusita AB AmaE 241. Liberalen aldetik nor izango zan alkate-gei. Erkiag BatB 83. Autetsi eben azkenen
buruan, euren alkate-geia. Ib. 85.
alkatego (A Morf), alkategoa (S ap. Lh). "Profesión de alcalde" A Morf 66. "Fonction de maire" Lh. v.
alkatetza.
alkatekuntza. 1. "Alkatekuntza, cargo de alcalde" A Morf 71. v. alkatetza.
2. Alcaldía (territorio o distrito). Leenago [Asteasu] Aiztondo Alkatekuntza Nagusiaren buru izan genduan
[...]. Asteasuz kanpora, alkatekuntza ontakoak genituan ere Larraul, [...]. Garm EskL I 26.
alkatelagun. Teniente de alcalde. v. alkateordeko. Amaikak igarotxo ziran, bereter ta beretergai, alkate ta
alkatelagun, senar ta emazte, Tolosatik Ibarralderontz igitzean. A Ardi 61.
alkateondo. "(B), exalcalde" A (s.v. ondo).
alkateordeko. Teniente de alcalde. v. alkatelagun. Gizon samalda aundi onek ez du izaten mendi guztian
ez Alkaterik, ez Alkateordekorik, ez Amamerurik, eta ez oen eskubideakiko beste agintaririk. Izt C 228. Zeñetan
bizi oi diran ainbeste gizon, millaka urteak igaro ta ere, Alkate ta Alkateordekorik bage. Ib. 228.
alkaterna (SP, Urt IV 60, Sb-Urq, Deen I 417, Hb ap. Lh, Dv, H). Brea, alquitrán. "Goudron; alquitrán, brea"
SP. "Calefactandae resinae, goma, breia, alkaterna maiz berotzekoa" Urt IV 60. "Goudron" Dv y H. v. naslika,
galipot, mundrun. Egiñen dituk arkan egoitzak, eta gantzutuko duk alkaternaz barnetik eta kanpotik. Urt
Gen 6, 14 (Dv naslika, Ur betuna). Han erretzerat zaramakatelarik alkaterna eta breiazko su batean. Hb Egia
73. Lerra, edo pinoak, aberasten du Kaskoinia. Hartarik heldu dira arraxina, tirrimintina, alkhaterna, zurak,
egur ona, haziak aziendentzat. Dv Lab 320. Alkaterna edo mundrun erakitu aitzinean. EOnAlm 1906, 40.
alkaternatu. "Untziaren sokakien alkaternatzea, goudronner les cordages, brear el navío" SP. v.
alkaternaztatu.
alkaternaztatu, alkaternastatu. Embrear, alquitranar. Hartu izan zioen ihiz egiñikako kofretxo bat, eta
alkaternaztatu zuen eta breiaztatu. Urt Ex 2, 3 (Dv ferekatu zuen naslikaz eta bikhez, Ur estali zuen betunez eta
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1104