A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
da. Ibaiz 15-2-1903, 1. Miseria andia dago ardidunetan, Er[r]ibratik iganik daude salduak montoinzka; ez
gaiazko re ezdokei sargunerik alkanza. Mdg 152. Eztagola xatekorik, eta erribra zolan urik ere ez emon dokei [=
'ez omen dezakete'] alkanza. Ib. 138. Untziya amar leguan aurrera juana, / Zan Mariyan bitartez alkantzau
ebana. Enb 80. Nola andreak muga eta portua alkantzatu zuen, eta nola egertu zen herrian Belen zure prenda
galant hori. Arti Tobera 286.
v. tbn. Zuzaeta 60 (-nzau). CatSal 9 (-nz-). CatR 69 (-nz-). BOEans 531 ( -nz- AN-ulz, s. XIX). CatUlz 5.
Alkanzadu: Astar II 212. CatBus 6.
(Aux. trans. tripersonal). Oi lekiola umilladu / gatx egilea / andra oni, ta suplikadu / bere semeari / oi
legiola alkanzadu / parkazioa. Lazarraga 1198v. Iaungoikoa, alkanzadu egidazu gau onetako neure arimeen
garbitasuna. "Alcanzadme pureza para esta noche". Cap 130 (v. tbn. 129). Erreguetan deutsugu Andrea, [...]
alkanzau deiguzula zeure Semeagainik, egiazko humildadea da geure pekatuen damuaria. Urqz 38. Alkanzau
deiguzula geure biotzeko garbitasuna. Ib. 42. Alkanza zaguzu Jaunagandik grazia ori. Cb Just 147. Pekatuen
barkazioa iritsi zigun: eta galdurik gendukan grazia eta Zeruko deretxoa alkanzatu zigun. Gco I 468. Ta
alkanzadu egidazu gero eriyotza on bat. CatLlo 95. Asi zan erregututen pekatarijeen bitartekuari, alkantzau
egijola arren bere gaiztakerijen parkaziñoia. Ur MarIl 109.
v. tbn. ZBulda 7. Cb Eg II 76 (-nz-). Alkantzau: JJMg BasEsc 224. Alkanzadu: CatLlo 95 (69 alkanzau). CatBus
56.
(Aux. intrans. bipersonal). Ea bere buruari biraorik ezarri deutsan, edo beste personari, au alkanza dakion
deseoagaz. "Con deseo de que le vengan". Cap 100. Bi milla duro zuri emanak, / Jose Antonio Otegi, / sei milla
errial bakar bakarrak / alkanzatu zaizkit neri. PE 151.
(Aux. intrans. unipersonal). Jai egunean bere erritikan beste batera meza entzun bage irten zebanak,
juzgatzen zebala bere iritzi guztian, alkantzatuko zala urrango errira meza entzutera muga onean eta sineste
oneki ez bazeban (ustez izan zeban bezela) alkantzatu Mezarik, eta gelditu bazan ere entzun bagarik, etzeban
egin pekaturik. OA 151.
- KONTUETAN ALKANTZATU. Quedar adeudado, en deuda. "Alcanzar en la cuenta, kontuan alkanzadu"
Lcc. Ainbeste benefizio espiritual eta denboral, nik egin dizkitzudanak, nola pagatu dituzun, ta nola erantzun
didazun orañ ikusi dezagun. Ai! Ai, Jauna! Nere konzienziak zer sentituko du? Ai, ta zeñ alkanzatua kontuetan
arkituko nazan! Cb Eg II 108. Ta kontuetan alkanzatzen banaute, nizaz ze izango da? Zer kontu det: ta
Jainkoaren juizio onetan gauzak nola dijoaz? Ib. 204.
alkantzatze. "Impetración, alkanzaitea" Lcc.
alkantze (-nz- Lcc, Lar). "Alcance en la cuenta, alkanzea kontuan" Lcc. "Alcance, alkanzea, iristea, erdéstea"
Lar. "Alcance en una cuenta, alkanzea, kontuetan gaintzea" Ib. "Alcance en la artillería, arcabuz, &c., alkanzea,
iristea" Ib. "Alcance, un correo de otro, ibiltari baten iristea, alkanzea" Ib.
"Hilarik alkantze darabil 'influentzia', 'bitartekaritza' (?) zentzuan. Fueruak ekarteko biezala ba, ze esangotxut
pa, oiñ milla bana duro ero biña eskatzia moruan, ei zan ba, orduan be dirua, zeoze alkantzen bat ero, gizonen
batzuk ipintzeko ero, bueno, zeozetako" Elexp Berg.
alkantzu (V-gip ap. Elexp Berg), arkantzu. Poder, capacidad. "Capacidad y fuerza para el trabajo. Alkantzu
ederreko iru mutil gazte badaukazu etxian beintzat eta etzare kejatzeko moduan!" Elexp Berg. "Zuek daukazuen
alkantzuakin, da ori baiño ganora geixao ez eukitzia tristia dok pa" Ib. --Zer ba? San Antonion arkantzue
eztozu siñistuten ala? --San Antoniok Yaungoikuaren aurrian daukon esku andija, siñistuko eztot ba? Kk Ab II
143.
- ALKANTZURA. Según fuerza y capacidad (?). Banakua kantatzeko letria zela zan: [...]. Txakolindantziaren
letria: [...]. Agura zaarrak alkantzura egiten zuten. Beste dantza baten letria: [...]. And AUzta 84.
alkaparra (Lar, Izt C 40, Lcq 54), alkapar (Hb ap. Lh). "Alcaparra, mata y fruto suyo" Lar. "Alcaparro" Lcq
54. Eta apaintzen da kozinariak nai duen bezela, ensaladako osto berakin eta alkaparrakin. Cocinan 36s.
alkaparraga (Lar, Hb ap. Lh). "Alcaparral" Lar.
alkaparreta (Lar, Hb ap. Lh). "Alcaparral" Lar.
alkapartegi (Lar, Hb ap. Lh). "Alcaparral" Lar.
alkar. v. elkar.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1101