A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
"Camisola, gañeko alkandora" Lar.
- ALKANDORA-BESO. Manga de camisa. Alkandora besuak jaso, ta gañibet zantar bat aldian dabeela
dabilz abere illen zatijak ateraten. Mg PAb 53.
- ALKANDORA-ORDE. Túnica (?). Alkandor-ordea, edo orratzez Amak bere aurtasunean egin izandu zion
barreneko bere tunika. Mb OtGai III 23.
- ALKANDORA HUTSIK, HUTSEAN. En mangas de camisa. Ta alkandora utsean belauniko [...] orazioan
egoten zan. Cb Just 35s. Eskribau, letrau, eta prokuradoriak darue dauken guztija, eurak geratuten dira
alkandora utsian, zer jan, zer janzi eztaukela. Astar II 127. Eta Gobernadoreak iges-egin zeban alkandora
utsean. Izt C 293. Larri asko etorri / ziraden gugana, / aita alkandora utsik, / jantzi gabe ama. PE 75. Andreak
agintea / badauka etxian / eta gizonen frakak / jantzi gorputzian, / gizona gelditzen da / arkondara utsian. And
AUzta 133s.
alkandoratxo (Lar). (Dim. de alkandora). "Camiseta" Lar.
alkandoratzar (Lar). (Aum. de alkandora). "Camisón" Lar.
alkanduz (R ap. BEst RIEV 1930, 212). Canuto hecho con ramas de saúco, que usan los niños como
cerbatana. Cf. VocNav s.v. alcanduz. Cf. cast. arcaduz.
alkanfor (Lar Lcq 142, LandHizt 367), alkanpor, alkanfore. Alcanfor. "Alcanfor, alkanfora" Lar. v.
kanfor. Eman litezke ere, azukre koxkor bakoitzean, bi edo lau alkanforaren izpiritu tanto, Seltz-ko ura, eta
naiz jela koxkor txikiyak. EE 1885a, 134. Andreak alkanfor usaia [zeraman]. Ag G 70. Alkanpora zuria da ta
usain atsegingarria dauko. GJaur Kimia 219. Kajoietan ingles oihal onarekin sartzen den alkanforea. Arti Ipuin
58. Jai-egunetako arropei alkanfor-usaina kendu beharrean. MIH 140.
alkanforatu (Lar). Alcanforado. Ikusiko balitz eriya ostutzera dijoala, igortziko da ezer gabe edo urizeki
(aguardiente) alkanforatuarekin gorputz guztiyan. EE 1885a, 134. Gure kotxian badator señora bat, aguardinta
alkanforatu usai pestia botatzen duela. Iraola 129.
alkankolinatu. "Alkankoliñau, remendar, componer (V-m)" A Apend. v. albaindu.
alkantzari. "Alcanzador, alkanzaria, irislea" Lar.
alkantzatu (-nz- Lcc (-du), Lar, Añ, Mg Nom), arkantzatu. (Aux. trans. bipersonal). Alcanzar, conseguir.
"Alcanzar lo que huye, alkanzadu gura eztebena" Lcc. "Alcanzar lo deseado, alkanzadu deseo debena" Ib.
"Alcanzar lo alto, alkanzadu gauza andia" Ib. "Iritxi (G), jadeetsi, alkanzau (V), alcanzar" Mg Nom. "Antxitu
(G), jadietsi, alkanzau (V), alcanzar" Ib. v. iritsi, erdietsi.
Tr. Exclusivamente meridional, más frecuente en textos vizcaínos que en guipuzcoanos, donde aparece más
iritsi. Apenas hay testimonios del s. XX. La forma arkantzatu se documenta en un ej. de Ibaizabal.
Oi alkanzadu daikeano / ez artu jagin zelorik. Lazarraga 1183r. Polseak ez ebena enlazadu / aoak egiala
alkanzadu. Ib. (B) 1151vb. Iangoikoaganik alkanzaetako graziie. VJ 13 (15 alkanzetako, 16 alkanzaduko).
Zerren uste eban, ezin alkanzadu leukeala bere pekatuen parkaziñoa. Cap 92. Argi bat, eta ezaute bat, gure
naturalezeak alkanzadu ezin leiana. "Una luz y conocimiento sobrenatural". Ib. 76 (29 alkanzaetan). Zer premio
Jaungoikoagandik alkantzatuko deu? OA 60. Ez bazeban alkantzatu mezarik. Ib. 151. Gloria alkantzatzeko. Ib.
57. Alkanzaduko dala guztien parkazinoa. Arz 54. Etxidetea bienabenturanza, eta beraren alkanzatzeko
medioak. El 86. Aek alkanzatuko due miserikordia. Iraz 47. Gure pekatuak ondo ezagutu, ta orien egiazko
damua alkantzatzea. Cb Eg II 75. Nai zuen guzia alkanzatzen zuen. Ib. 117 (CatV 62 alkanzaduko). Gauza bat
biotz onez edo sendo nai danean nekatzen da burua, ta egiten dira dilijenzia andiak alkantzatzeko. Mg CC 69
(CO 102 alkanzauko). Benetan gura badozue, seguru alkanzauko dozue. Añ LoraS 75s. Eta bear zituen Zeruko
grazia, eta laguntasunak alkanzatu edo iritsi erazotzeko. Gco I 456. Ez dira ondo damututen, pekatubaren
bidetik alkantzau ebeelako ezkontzia. JJMg BasEsc 259s (280 alkanzeetako). Otoitz egizu gu gatik,
Yaungoikoaren Ama Santa, merezi dezagun alkanzatzea Jesu Kristoren promesak. CatB 12. Eta Jaungoikoa
bera ez izanik, iñok ezin alkantzau leike, ezda pensamintuz bere. Ur BulaAl 3 (BulaG 304 iritxi). Premiyu ori
alkanzatzera / gabiltzan fede garbiyan! Xe 386. Franziskoren amak aingeruen Amagandik alkanzatu zuan orazio
eginik seme paregabe au. Bv AsL 56. Non dozu orain Iaungoikoa, / alkantzetako / semeantzako / zeuk euki
zendun indarra / il iatzunean senarra? Azc PB 198. Euren bitartez Jaungoikoagandik meseden batzuk zelanbait
jaritxi eta alkantzau al leitekez. Itz Azald 120. Eta eska zinezein guziua orazionian, fede ekun zazein ber,
alkantzaten tzei. Hual Mt 21, 22 (Samper logratu). Laguntasun au jarixteko edo arkantzetako, eskatu egin bear
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1100