A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
aliaba. v. aliaua.
aliaga. "Montón de granos, granero (Darric)" DRA.
aliaitza (Dv). "(Oroz-Betelu [AN-arce]), cri de détresse" Dv A: "(V-oroz, G-bet, AN-5vill), grito de
angustia", donde V-oroz y G-bet parecen resultado de una interpretación errónea de la ref. dialectal de Duvoisin.
--Zer da arroitu ori? [...] --Mendiko ibaia da [...]. --Aliaitza bat iduri du (AN-arce). "Parece un gemido".
Orreaga 95 (Ae, AN-5vill (Bera) inziri).
aliaka (Ht VocGr Lar Sup ( H) y A; Hb ap. Lh), aliaga (S ap. A), aliakua (H; -ku Dv (que cita a
Abb)). "Passetemps" Ht VocGr. "Pasatiempo" Lar Sup. H intrepreta la grafía aliaqua de Ht como aliakua,
aunque da tbn. la var. aliaka que le llega a través de Lar Sup.
aliamalia. v. animalia.
aliana. v. aliaua.
aliantza (Chaho), alientzia (Urt II 114, VocBN (-nz-)), alientza. Alianza. "Annexus, [...] alientzia, junta,
juntátzea, batásuna" Urt II 114. "Alliance" VocBN.
Tr. Documentado por primera vez en Leiçarraga, parece que deja de usarse a mediados del s. XIX; los
relativamente pocos autores que lo emplean son (menos Ubillos, por influencia de Larreguy?) septentrionales. Se
usa generalmente refiriéndose a la alianza de Dios con los hombres (hebr. berit, lat. foedus). Las formas
documentadas son: alianza en Leiçarraga, Ubillos, UskLiB, Inchauspe y la pastoral Abraham; alientzia en
Haraneder (-nz-), Urte, CatLav (-nz-), Larreguy, Baratciart, Duhalde (225), Jauretche y MarIl, y alientza en TB.
Eta alianza haur iragan eta konfirmatu izan da Testamentuzko instrument authentikoz. Lç Adv ** 1v.
Ezen alianza hunez Iesus Krist hire Seme gure Iaunak, hiri guregatik bere gorputza sakrifiziotan
ofrendaturik rekonziliatu ukhan garauzkik. Lç Ins A 6v. Huna, etorri dirade egunak, dio Iaunak, konplituren
baitut Alianza berri bat Israeleko etxearen gainean eta Iudako etxearen gainean. Lç He 8, 8 (He alienzia,
TB alientza; Dv batasun, IBk, IBe elkargo(a)). Haur da egun haién ondoan hekin eginen dudan alianzá ,
dio Iaunak. Ib. 8, 10. Jinkoak hareki eta haren ondokoeki Alianza egin zianaren zeñharetan. Bp II 21. Bañan
ezarriko diat ene alientzia hirekiñ. Urt Gen 6, 18. Egin zuten gabaonitarrekin, [...] batasunezko alientzia
bat. Lg I 196. Josaphat sartu zen alientzian Akab Israelgo erregerekin. Ib. 358. Nahi du beraz
komunionean egin gurekin alientziarik hertsiena, unionerik handiena, batasunik perfetena. Brtc 229s. Esan ere
bazuen, egingo zuala Jainkoak bere errikoakin, lenago Israeldarrakin egin zuan alianza edo alkartasuna baño
alkar-artze agiz obeago bat. Ub 47. Perfeit izan adi eta alianza / eginen diat hireki mündian. Abraham 888.
Bertze grazia aktualak, sakramenduak, Jainkoaren hitza, Jesu Kristoren eta Sainduen exenpluak, Jainkoarekiko
alientzia. Jaur 116. Hartzen du egun bera emaitekotzat alientzia berriko legea. Ib. 197.
(Con -(z)ko, adnom.). Alianzazko grazian partizipant egin gaitezen. Lç Ins A 4r. Alianzako
Taulák. Lç He 9, 4 (He alienziako bi taulak, TB alientzako mahainak). Alianzako odola. Lç He 10, 29.
- ALIANTZAKO ARKA, ALIANTZAZKO ARKA. Arca de la alianza. Alianzako Arkhá. Lç He 9, 4.
Alianzazko Arkhá. Lç Apoc 11, 19 (He alienziako arka, TB alientzako arkha; Echn testamentain arka, Ip patoko
arka, Dv bat-tasuneko khutxa, Ur (V) testamentuko utxia, Ur (G) elkartasuneko utxa, Ol Itun-kutxa, IBk
elkargo-kutxa, IBe elkargoaren kutxa). Alienziako arka gorphutz sainduaren figura zen. CatLav 263 (V 132).
Alianzazko arkha, / Zelietako bortha, / Erien osagarria [...]. UskLiB 27 (MarIl 42 alientziazko arkha, Ip Hil 254
alianzazko arkha).
- ALIANTZAREN ARKA. Arca de la alianza. Alientziaren arkha. Lg I 255.
1 aliatu (SP Dv y A, H). "Aliatzea, cacher" SP (tomado seguramente de O Not 46: "Aliaua H[ispanice],
repositorum pharetrarum [...] a verbo aliatze vel altxatze, id est reponere, recondere"). "Cacher, mettre en son
gousset ou en lieu caché" H. "Ocultar, guardar" A. Cf. aliaua.
2 aliatu. Aliar, unir, coligar. --Ihor ezkont daitia noreki nahi? --Ez solthü ezpada; ez ere askazi, ez aliatieki
laur garren belhañian direno, elizako jaben solthüra gabe: Ez eta lehen edo bigarrenian bekhatiak aliatü
dütianak. Bp I 82.
(Part. en función de adj.). Aliado; (ref. a los unidos o coligados por el matrimonio, v. supra ej. de Belapeyre).
Etsaiak juban eta / aliyatubakin / arkitzen gera guztiz / pagu onarekin. Echag 22.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1094