A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Len guzia zan pena / negar, nai bageak; / ta orain atsegin, gusto / Algara, farreak. GavS 32. Onelan iru bat
ordu / Egonik olgetan / Soñu, algara eta / Barre gozuetan. Mg PAb 145. Zeinbat konbersazinoe lotsagarri.
Zeinbat algara gozo, enzunda berba txaarrak. Mg CO 132. Onenbeste ta geiago eroaten eztozuez algara andiaz
beste eun gauzeetan? Añ LoraS 24. Deritzat enzuten nagoala [...] nekazari askoren farra ta algara gozoak.
VMg XI (v. tbn. algara gozo en Lek SClar 136). Erori zan orobat ustekabean likistegi edo istingai zikin batera,
andik dana loitua zekusatenen iseka parre ta algarakin irtenik. Aran SIgn 88. Bildur ziran abere ta egazti onak,
[...] Otso ta aiseriak barrezko algarak. AB AmaE 345. Orduan, ai! zer pozik, ollo ta ollarrak! / Ixildu ziralako
aiseri algarak. Ib. 346. Bat batean ematen diote denak algara aundiaz parrari. Bv AsL 137.
(s. XX). Zure aitaren estutasunak, Tramanaren arraiuak, gure algarak zelangoak ziran! Ag Kr 193. Ene!
Amak ez al-zidan algarea entzungo. Ag G 336. Ura zan algara ekaitza! Ura irrintzi, garraxi ta jeupaden
erasoaldia! Ib. 302. Eta ikustekoak izaten dira bersolarien esaera parregarriak eta aditzallearen algara
aundiak. Muj RIEV 1908, 428. Batak sorbaldai eragin, besteak algara aundi, andik iseka ta emendik txistu. Mok
16. Ta algara alaia ta irribar gozo / beti zerion iturri bizi / bizia. Jaukol Biozk 22. Arrokeriyan ez naiz asiko /
irrintzi eta algara, / umildadian itzegitia / gustatutzen zait, al bada. Tx B III 135. Txalo jotze, algara ta beste
par-zantzo gora ta abar. Lab EEguna 100. Abots ta algarak entzun bitez. Ib. 108. Beiratze sukorran dirdira
gaiztoa, / Algara lizunez beterik aoa. TP Y 1933, 88. Ango aparia, ango jolasak, ango algarak ta ango...
emakumeak. ABar Goi 15. Maiatz-loreak bezain zoragarrizko algara ozenak zabaldu bitartean, mosuka bizian
jan bear zula zirudin. TAg Uzt 15. Algara batean, marru bestean, samiñez eta pozez lertu bearrean, benetako
eroa zirudin. JAIraz Bizia 123s. Uriaurrek erdipurdikon bat esan zun ura ikusitakoan eta denak algarari eman
zioten. Ib. 26. Beltran jaunaren neke-miñak eta negar-zotiñak, jai ta orrits, poz ta algara bear luken egun artan!
Etxde AlosT 19. Bein, Narbartera zijoazela, algara nabaritu zuten bide-ondoan, jende askorena itxuraz. Mandoa
gelditu zan. Anab Poli 94. Urrengo egunean bazan algara ugari sukalde baztarretan. (Parre algara aundiak
entzun bitez). NEtx LBB 174. Aukera duguino, ordea, algara baino nahiago dugu irrifarrea. MIH 139. Algara
luze atsegina. MEIG II 131.
v. tbn. SMitx Aranz 22. Mde Pr 287. Erkiag Arran 190. Ugalde Iltz 34. Gand Elorri 130. Lab SuEm 211.
Baña alare usoak / ez ditu ditxa osoak; / galduak dauzka zorotasunak, / lengo algara gozoak. Bertsol 15-11-
1931, 55.
"Algara, tropa de gente de a caballo, es voz puramente Bascongada y significa gritos descompasados de
alegría y también las carcajadas tendidas, zaldun algaradunak" Lar.
2. (Lar, Añ, H). Grito. "Algarada, grita y vocería, es voz puramente vascongada, compuesta de algara, grito, y
la terminación da, y significa el momento de la acción" Lar (v. tbn. s.v. algarabía).
Algarabía, griterío. Ondorean edozein iskanbillak eta edozein otsabar edo algarak etarreratzen dute gudate
eta ausiabartzaren izena. "Cualquier gresca o algazara". Izt D 150. Mirariaren miraria! Ez da ba suzko moltzo
andi bat eleiz-zulo batetik jausten? Eleiz aretan sortu zan algara ta bildur-ikarea. Bilbao IpuiB 218 (cf. infra
ALGARAN). "Zeuena dozue guda, arin-arin ibilten bazarie". Katamixarren kanpamentuan sortu zan algara ta
arma-otsa! Beingo baten urten eben danak ogigaztaien kontra. Ib. 242s.
- ALGARA BIZIAN. A carcajada limpia. Biok algara bizian par egiten dute elkar belaun gañean joaz. Lab
SuEm 206.
- ALGARA EGIN (V-gip ap. Etxba Eib). Reír a carcajadas. Ni galdu, ta farra, ta algara egin nai dutenai
orrela sinistu bear diet nik? Cb Eg II 119 (Dv LEd 216 farra eta marruma). Emakume modesta batek ikara
egiten dau [...]. Beste batek algara egingo dau. JJMg BasEsc 103. Bengatu nai duela / iñolaz al bada, / egin
geniolako / farra ta algara. Izt Po 64. Andra Josepak, algara egiñaz, esan zion. Apaol 40. Nik orduan egin nuen
parreantzoa (algara) Basatxurron ere entzun zezakean. A Ardi 33. Ja, ja, ja, ja! algara egin zun Engrazik. Etxde
JJ 126.
(Con determinantes). "Reír a carcajadas, algaraz farregin, algarak egin" Lar (tbn. en Añ). Egiten ziñen
parre ta algara gozoa itzketa zatar itsusiai! Mg CC 110. Ta gaistoak egiteuskubezan siñu ta algarak. CrIc 34.
Edanaren tarantularekin ekusiko dituzue batzuek, ezeri ez dagokala, eragabeko farra, algara, deadarrak, ta iru
oiduak egiten. AA III 378. Bestiak egiten eban algaria arako gauzarik ezainena esaten zendubanian? Astar II
146. Euren soñuban danzetan dabenian, barre, eta algararik gozuena egiten dabela. Ib. 144. Aditu zuenean /
fanfarroikeria, / leoiak egin zuen / algara aundia. It Fab 125. Ixekazko algara andi bat egin. Izt C 164. Au
aditzian Mikela-Iñaxik egiten du algara aundi bat. Moc Damu 32. Ezkongaien berria zabaldu zanean, algara
ederrak egin zituzten Oñatin. Ag G 301. Emazteak ere karkaila (algara) ederrak egin zituen. A Ardi 69.
Entzumenean zeuzkat oraindik / biyok eta Labaurtarrak / beñola Josen upeltegian / egin genitun algarak. EA
OlBe 46. Ez orixe! Erantzun zion Piarresek algara ozpintsu bat egiñaz. Etxde JJ 187. Egiten zitun irri ta algarak
etziran neska apal batenak. Ib. 87. Mutillak algara aundi bat egin zuan, nexkaren ikara etenaz. NEtx LBB 51.
Algara lasaia egiteko besteren farremurritzaren bizkarretik. MIH 367. Ez dute noski nahi beste algara egin
haien bizkarretik. MEIG I 185.
- ALGARA ERAGIN, EGINARAZI. Hacer reír a carcajadas. Bei pariaren kontra / bost ziran astuak [...] ez
dituzte eragin / algara gaiztuak. Ud 120. Pernadoren ateraldiak berriz esanaz, makiñabat algara egin-erazi
zuan. Muj PAm 11. Far-eragin dezaion biotz-illunari; eta algara, farrez dagonari. Berron Kijote 22.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1090