A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
alferrikakotu, alperrikakotu. Inutilizar. v. alfertu. Alan dino Eklesiastikok: Aberatsari eukijak ez deutsa
isten lo egiten. [...] Eragotzita dago gurarija, eukija alperrikakotuten dabelako. fB Ic II 266.
alferrontzi, alperrontzi (V; Añ (-nz-)). Ref.: A y Elexp Berg (alperrontzi); Etxba Eib (alperontzi). Gran vago,
gran holgazán. "Poltrón", "flojo, perezoso" Añ. "Flojazo" A. "Gizonak, alperontzi, etxe-kalte negargarri batek
urten detsa koittauari" Etxba Eib. "Cacho holgazán. Jaiki ari ortik alperrontzi ori" Elexp Berg. Zu alperra ta
ni alperrontzi; biak egingo dogu ederto arrausi. A Prov (ap. DRA). Askotan oi dan bezela asi omen ziran bein
Beasaingo alprojak edo alper-ontziak ardotegian zeuden ardo danak probatzen. EgutAr 25-4-1960 (ap. DRA;
s.v. alproja).
alfersko. Dim. de alfer. Bertze alde, hemengo laboraria zeren den bere baitharik alferskoa [...] ez du
eraiten [...] gosez ez hiltzeko behar duen hazia baizik. Prop 1876-77, 261.
alfertasun (SP, Urt I 92, Ht VocGr 392, Lar, Dv, H), alpertasun (V-gip; Lar, Añ), afertarzun (BN, Ae),
aurertarzun (R), auhertarzun, auhertasun (SP), aguertarzun (Sal; Bon ap. A). Ref.: A (afertarzun,
aurertarzun, aguertarzun); Lh (alfertarzun); Etxba Eib (alpertasuna). 1. Pereza; holgazanería. "Fainéantise,
paresse" SP. "Acedia" Urt I 92. "Oisiveté" Ht VocGr 392. "Pereza" Lar, Añ y A. "Acidia" Lar. "Oisiveté" Dv y
H. "Alpertasunak dittu ondoren beste gaitz asko, a la pereza siguen otros muchos males" Etxba Eib. v.
alferkeria.
Tr. Documentado al Norte en autores labortanos clásicos y en Etcheberri de Sara, y al Sur en autores del s.
XIX. Es prácticamente sinónimo de alferkeria, pero menos utilizado. Con valor general, adviértase que, en
abstractos, -(t)asun es el término no marcado que indica sólo 'cualidad'. Por el contrario -(k)eria, se toma siempre
en mal sentido (defecto, culpa, etc.). Es pues inevitable que haya diferencias de frecuencia entre 'sinónimos'
como éstos.
Gormantaren pena. [...] Paillartarena. [...] Alfertasunarena. EZ Man I 108 (tít.). Hanbat kalteren eta
damuren haste eta pitzgarri den alfertasuna. Ax 24 (V 13). Erhokeriek eta bizio suerte guztiek egiten dute laster
alfertasunera, zeren ama baitute. Ib. 39 (V 24). Bizio guztien eta pensu gaixto guztien zimendu, ithurburu eta
maestru bezala da alfertasuna. Ib. 42 (V 26). Gure alfertasuna aithorturik behar baigindeske ahalkhez gorritu.
"Socordiam nostram". SP Phil a) 4r. Alfertasuna baita aztura gaixtoen ama ES 186. Esaminiaren paltaz egiten
dira konfesino dongaak, bakotxaren nagitasun, alpertasun, ta ardurarik ezaz gogora ekarten ez dirianian. Mg
CO 243. Gure bizitziari ez jatorko alpertasunik. Mg PAb 153. Eta alpertasuna eta arduragabetasuna txit igui
ditu. Gco I 424 (v. tbn. II 17 y 89). Agertuten dau emakumeen alpertasun, ez jakin, ta ardura bagetasuna. JJMg
BasEsc 195. --Zer da preza edo aguertarzuna? --Obra onen egiteko animo falta bat. CatSal 63 (CatR 63
aurertarzun, CatAe 62 afertasun). Erdalerriti etorri direan langille, alpertasuna baiño besterik ezaututen
eztabenak. Ezale 1897, 287a.
2. "Inutilité" Dv.
alferti (Hb ap. Lh), alperti (Añ), ailperti (V-gip ap. Iz ArOñ). "Tunante" Añ. "Paresseux" Lh. "Ailpértixa, el
haragán" Iz ArOñ.
alfertsuan, alpertsuan (V-gip ap. Etxba Eib). "No haciendo nada, en vagancia. Alpertsuan bizi da, ezer eiñ
barik, ez beretako eta ez bestientzat" Etxba Eib.
alfertto, auhertto (S ap. Lrq). "Un peu trop paresseux" Lrq.
alfertu (SP, Dv, H, VocB), alpertu (V-gip; Lar, Añ), afertu (VocBN), auhertu (S; SP, Dv (BN)). Ref.: Lrq
(auhertü); Etxba Eib y Elexp Berg (alpertu). 1. Hacerse, volverse vago. "Rendre ou devenir fainéant" SP.
"Holgazanear", "poltronizarse" Lar y Añ. "Apoltronarse" Añ. "Devenir paresseux" Dv. "Soldautzan, alpertu eiñ
zan, en la milicia se volvió perezoso" Etxba Eib. "Alpertutzia ez da komeni jakona gizonari" Ib. "Diru larregixak
dakar, alpertzia bizi guztirako" Ib. Ez trabaillatzetik alfertzera, eta nagitzera ethor etzedin. Ax 23 (V 13).
Iratzartzeko, ernatzeko, eta alfertzetik begiratzeko. Ib. 29 (V 16). Etzaitela aurrerako nagitu, ez alpertu; itxeki
saill oni, molda itzatzu orrelako asko. Lar, carta a Gandara 162. Ta zü aita, aspaldian ikhusten eztüzia zure
semia dela auhertü? Egiat 200. Ala ero erorik / Gizendu zan olloa; / Ta arrautza batekoa / Alpertu zan guzia.
Mg in VMg 92s (tbn. en Zav Fab RIEV 1907, 97). Tratoetan galdu, / neroni alfertu, / egin naiz nekatu, / ta
auntza ezin saldu. Noe 56. Nola bear dan badaki bañan / lanerako zait alpertu. Xe 262. Ta nabaitzen dozun
biotzeko beartasuna ta artegatasunagaitik etzaite osoan alpertu. Pi Imit III 7, 1. Erariyari ematen diyona,
alpertzen da, ajolakabetzen da. Sor Bar 54s. Suieta xahar bainan / kantore berria / alfertzen ari dela / biziki
jendia! Etcham 180. Gure mediku gazteak dionez estea alpertu omen zait. Lab EEguna 63 (v. tbn. otro ej. en la
misma pág.). Uraren lankaden azantzaz, / ez iguzkiaren erlantzaz, / axoltzen ez ziran batere / hoik untzilariok:
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten 1087
mende.