A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
alferezia, alperizi (G ap. A). Epilepsia, alferecía (?). "Perlesía de niños" A. Enparango Errotan mutiltxo
bat biotzeko miñ edo alfereziak egunoro persegitzen zuen. Cb SIgn 166. Zuazte Tolosara, ekusten omen dira
inguruetako emakumeak, taldez, edari bizien etxean sartzen: irteten dira andik, batzuek begietako lausoarekin,
besteak alfereziaren aize txarrak ukituak, besteak bonbillak arzelluan dituela. AA I 137 (cf. nota de F. Altuna en
la ed. de 1999: 'Epilepsiaren. Seguruenik dardarizoaz edo epilepsiaren beste sintomaren batez dihardu').
alfergaltze. "Ailpérgaltzeia, la dilapidación" Iz ArOñ (s.v. alper). Cf. ALFERRIK GALDU.
alfergura (G-nav ap. Iz Als). 1. Deseoso de tratar (casarse, etc.) con una persona vaga. "--Esan tzak ba ona
naizela. --Ona izen baitz etxeako izein yitzan--. Ezan egosi iyork [anra]: txargure iyor ezta izeten, alfergura" Iz
Als (s.v. gizon).
2. alpergura (G-azp). Pereza. "Alpergurakiñ natxiok; alpergura emate zidak" (G-azp).
alferiz. v. alferez.
alferkeria (L, B; SP, Urt I 92, Lar, Dv, H, VocB), alferreria (V; Hb ap. Lh (-rreri), Dv), alperkeria (V, G; Lar,
Añ, Izt 20r), alperreria (V-gip; Añ, A (-rreri)), arpeleria (Añ), aferkeria (VocBN , H), auherkeria (BN,
S; Gèze, Dv (BN)), aurerkeria, aulferkeria, arpelari. Ref.: A (alferreri, alperkeri, auherkeria); Lrq
(auherkeria); Etxba Eib (alperrerixia, alperkerixia); Izeta BHizt2 (alferkeri, alferreri).
Vagancia, holgazanería; pereza. "Fainéantise, paresse" SP. "Acedia" Urt I 92. "Acidia", "haragancia", "ocio,
ociosidad" Lar. "(Andarse a la) flor del berro, alperkeriari jarrai" Ib. "Pereza", "desidia", "holgazanería",
"poltronería" Lar y Añ. "Gandaya", "ociosidad" Añ. "Alferkeria, paresse" Dv. "Alferreria, état de paresse" Ib.
"Alferkeria est le vice de la paresse; [...] alferreria, marque la vie parésseuse, l'état continu de vie de paresse" Ib.
"Paresse" Lrq. "Ociosidad, pereza" A. "Flojedad, pereza. Eiñ dozun lan zatar au, ez da besterik alperkerixia
baño" Etxba Eib. "Ociosidad. [...]. Alperrerixiak dakargiguz beste kalte asko" Ib. "Gizon orri alferkerie sartu
zaio" Izeta BHizt2. v. alfertasuna.
Tr. Documentado en autores de todas las épocas y dialectos. Para la distribución alp- / alf- / af- / auh-, v. alfer.
Las formas en -eria están poco documentadas fuera de los textos vizcaínos (hay alferreria en Haramburu,
Larreguy y Mihura), y alterna en este dialecto con formas en -keria, menos frecuentes, aunque se documentan en
RS. En DFrec hay 5 ejs. de alferkeria y 3 de alperkeria.
Oparinak nengian beargin ta alperkeriak auzkin. "La necesidad me hizo obrero, y la vagabundez pleitista".
RS 75. Alferkeria edo nagitasunezko bekhatuak. EZ Eliç 162. Alferreriak eta banaloriak utz itzatzu. Harb 156.
Letra gabeko aisia, deus eztakienaren alferkeria, gizon biziaren hobia da, eta sepultura. Ax 42 (V 26). Zeren
alferkeriatik heldu da amurusia, emaztetako gogoa, orhoitzapena. Ib. 377 (V 249). Aisiari, eta alferkeriari bere
buruak emanez, eta ikhasi zutena ahantztera utziz. ES 179. Alferkeria da Jainkoaren gauzentzat eta gure
estatuko eginbidentzat dugun higuinza edo nagitasun bat. CatLav 179 (V 93). Alferkeriaren bizioa. He Gudu
123. Egiozu gerla alferkeriari. Ib. 111. Naturak aurerkheria eta khorpitzaren phaüsia maite dütü. Grazia aldiz,
deus egin gabe eztauke. Mst III 54, 3. Ta hari bear, garai onez, mugaz, alferkeririk bage ta biziro geroko bere
gauzak egiteko asmo ta nai osoan. Mb IArg I 94. Jainkoaren bildur santuaz aztu zan, eta alperkeria, erregalo, ta
bizi modu txar bat artu zuen. Cb Eg II 184. Herrak, inbidiak, alferreriak, zintzurrak, hitz batez errateko, pasione
bakhotxak zertarat ez dezake bat-bedera erakhar! Lg II 161s. Zenbat yendentzat alferreria eta bizitze guri eta
maños bat [...]ez dire erortzeko okasione bat izatu? Mih 25. --Zunbat bekatü kapital dira? --Badira zazpi,
Orgülia, [...] eta Auherkeria. CatLan 16 (Añ CatAN 57 nagitasuna edo alferkeria, CatJauf 90 alferkeria).
Alferkeriaz hobendun dire... Laneko nagi direnak, ohean sobra egoten direnak. Brtc 67s. Iges egin behar degu
lagun gaiztoetatik, alferkeriatik, jan edan geiegitik. Ub 177. Ja nonbait eman dügü auherkeria bizio güzien ama
zela. Egiat 199. Kristioan izeteari trabajatzea, utzirik alde batera aulferkeria. msMur 19.
(s. XIX). Alferkeriaren pozoinak / Atakatzen tu eztiki / Gure biziaren harroinak / Eta bihurtzen hain nagi.
Monho 110. Zenbat onelako jende mota errietan alperreriari emanak. Mg CC 189. Ez dazaue, zein kaltegarria
dan euren alperkeri ta nagitasuna. Mg PAb 219. Eztakigu emen alperrerija zer dan. Ib. 116. Gatx guztien
ekarlea alperkeria da. Añ EL 1 82 (LoraS 162 alperreria). Ez zu bezela alperreriara emanda negu guzian barau
egiten. VMg 35. [Oitu da] alferkeriara, ta zuloz zulo ibiltzera. AA I 401 (II 98 alperkeria). Urteak dira gizon
edanean igarotzen zerana, urteak dira edanerako, ta alferkeriarako oitura orretan bizi zerana. AA III 600. Bere
alferkeriak eta etxeko artha-eskasak hekien alhorrak agorrik geldi-arazten ditu. Dh 197. Geure Jaungoiko onak
beekijan, Adanen pekatubagaz guztioi etorri jakuna nagitasuna, alperrerija, ta sosiguz egoteko desiua. fB Ic I
25. Alperrerija gaitik ez dau kastigeetan. JJMg BasEsc 10. Eta beste denpora guztija darua tratubak, edo saldu
erosijak, janak, edanak, jokuak, eta alperkerijak. Astar II 99. Ontzietan joan giñan Montevideora, / galtzera
denbora, / alperkeriara. Echag 183. Zure alferkeria eta nagikeria hari obeditzetik urruntzen zaituena. Jaur 205.
Lana da birtute guztien ama, eta alferkeria gaitz guztiena. It Dial 27 (Ur alperrerija, Dv alferkeria, Ip
auherkeria). Igandea laneko, astelehena alferkeriako. Hb Egia 141. Pekatuko arriskuetatik eta arpelarijatik
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1084