A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
bat! Arr May 26. Ainbeste neke nitzat alperrik / galdua izan eztaila. "Tantus labor non sit cassus". Azc PB 30.
(s. XX). Dana omen zan zerbaiterako, ta ez omen zan ezertxo ere alperrik galdu bear, ezta ari albañu bat ere.
Ag G 55. Ai, zenbat euskaldun zabartu diran Somorrostroko lur gorrietan. Antxen zegoan ta bertan alperrik
galdu zuten Azkarragako Martin. Ib. 218. Nik badakit gure zentzunak alperrik galduta daudela, baño ez gure
animak. Ib. 193s. Zetan gabiltz onetan astija alperrik galtzen! Kk Ab I 82. Bizio ontan aurreratzian / gorputza
beti makaldu, / interesa ta ondasun ona / danak alperrikan galdu. JanEd II 107. Oiek ere, alperrikalduak,
osasunik gabe, alkoholizatuta edo ugorkonduta daude. IArt Itzald II 51. Ta zeure erruz Jel-bide, / sendi ta etxie,
/ tamalgarri litzake / alperrik galtzie. Enb 166. Erremientak alperrik galtzen bai, bazekik orrek. [...] Neri axkora
ondatu zidan bezela. Milla deabru! Alz Burr 36. Begiratu zer egin duan ik, saskeltzar orrek: arrautza guztijak
apurtu [...] eta eure prakak naskilddu, marmaiztu ta alperrikaldu! Otx 140. Besterik ezer iritxiko ezpagenduke
ere [...], ez genduke astia alperrik galdua. Ldi IL 76. Opor egiñaz naiz lankaiak alperrik galduaz, euren buruai
kalte egingo leuskioe-ta. Eguzk GizAuz 34. Ez dituzu, beñepein, bost milla duro alperrik galdu naiko. ABar Goi
62. Gaur arte eroan izan dotan kordoitxoa, guztik [sic] alperrikaldu yat. Bialdu egistazu len-bailen beste kordoi
bat. EgutAr 1956 (ap. DRA). Zelan, bada, abagune ori alperrik galdu? Erkiag Arran 89. Samia kenduko eutson
[olloari], eta gero lapikora. Ala! Olan beintzat ez ebazan alperrik galduak izango orrenbeste arta-garaun eta
ore. Bilbao IpuiB 258. Ibiliaren ibiliz gurpilak alperrik gal etzitezen. Zait Plat 36 (v. tbn. 118). Mixiolarien
jokabide onek kalte egin zigun. Itz auek eztira alperrik galtzekoak. Zenbat aldiz [...]. Vill Jaink 20. Zuurki bizi
denak osasuna jasotzen du saritzat; [...] Atsegiñari geiegi eman ezkero, gorputza alperrik galtzen duzu, ta abar.
Ib. 103. Ta gaztaiok alperrik galduten euki bear etxean! Ib. 201. Etzuan alperrik galdu presondegian egondako
denbora luzea. Osk Kurl 20 (v. tbn. SM Zirik 67 denporia alperrik galtzia, Alzola Atalak 124 denborea alperrik
galdu). Iru gauza dira munduan alperrik galtzen diranak: mendiko egurra, alperraren indarra eta pobriaren
arrazoia. And AUzta 98. Zenbat indar eta ordu eder alperrik galtzen dituzten gaztetxoak maite-jolasetan. MAtx
Gazt 34. Gabeko ibillerak / itxizuz, Maritxu, / eta egun argitan / garbiro jolastu. / Gabaz dabiltzazanak, / goiz
edo berandu, / alperrik galtzen dira / eta neskazartu. BEnb NereA 74. Gogoz kontrako lanetan, zenbat ordu
alperrik galduak! NEtx LBB 8. Eta besteak, berriz, erreka alperrik galdu duten Papelerako bi nagusi. Bordari in
Uzt Noiz 38. Bertso bat ona aterako zaizu nundik dan ez dakizula, ta ura ez du iñork jasoko eta antxe alperrik
galdu esaten zaio orri. Uzt LEG 165. Eltzia egositzen / zanian bazkaldu, / gaztañarikan ezin / alperrikan galdu.
Uzt Sas 93. Aita gizarajua / etzan ixildutzen: / ari dirala danak [gaztañak] / alperrik galdutzen. Ib. 92. Ez dutela
denbora alferrik galtzea beste atarramenturik. MEIG I 239.
v. tbn. Berron Kijote 179. Alperrik galdu: Zuzaeta 77. Ur MarIl 16. Zab Gabon 70. Iraola 61. Zam Man 4. Anab
Aprika 21.
Prankotar gizagaixoren bat ikusten bazan, gudetan zauritu ta alperrik galdua, urtengo eutsan bidera
Riktrudisek [...], garbitu ta sentaduko eutsazan zauriak.. Ag AL 144.
- ALFER-USAIN. Pereza, holgazanería. Adiuntzaz ta goixago oetik jagi, asi baga eguna nagitasun, ta alper
usañagaz. Ur MarIl 2. Gabeko belubak ekarriko dau gois beranduba, ta salto, ta danziak bijaamonerako alper
usaiña. JJMg BasEsc 114. Mutil azkarra, ezetariko alper-usain bakoa. Erkiag Arran 27. Emakume au alperusain
bakoa da, beargin suarra, ekiña. Erkiag BatB 151.
- ALFER ZIRI. Gran holgazán. "Mutiko ziria da (BN-arb), auher ziria da (BN-arb)" Gte Erd 13 (junto a ori
langille urria da, alper zuria da, etc. de otras zonas).
- ALFER ZORRI. Gran holgazán. v. ALFER HANDI. Alper zorri oiek lana auzoan, eta miztorra aoan izango
zuten. NEtx LBB 177. Emen ez diñagu alper-zorririk bear. Ib. 158.
- ALFER ZOTZ. Gran holgazán. v. ALFER HANDI. Igitzeko, ezpata-sista baten beharra baluke nunbait,
alfer zotz harek, Primo de Riverak berak emanik. JE Ber 13. Hura alfer-zotz hola ikusteaz okaztatu zen azkenean
Jainko maitea. Barb Leg 140.
- ALFER ZURI. "Alper zuria da (AN-gip)" Gte Erd 13. v. ALFER HANDI. Ez-ikasi, takar eta alotzek eztute
iraunbear ez-iakinean, alper zuri aundi gertatuko baikinake ari ontara. Zait Plat 71. Zaarrenak, ostera,
burugiña berau, gorputzeko medikua, alper zuria, ara eldu barri dan gazte oneri geisokia deritxa, eta leen esana
diño barriren barri. Erkiag BatB 192.
Etim. v. REW 4002 y Gavel Fon 301n. A partir de alf- la vocalización de l implosiva será debida a influencia
románica.
alferez (Lcc, Lar), alferiz. Alférez, oficial de menor graduación, inmediatamente inferior al teniente; alférez,
oficial que llevaba la bandera en la infantería y el estandarte en la caballería. Orti Alferiz (AN, 1233). GLarr
249, p. 245. Konsolatu oi da Profetisarekin, / Eskuren duela Alferiz Matxin (Tolosa, 1619). TAV 3.1.25, 127.
Orai gerlako bandera / Du alferizak [, acaso por tz] ahurrera. O Po 64. Egiten dira bein alferez, gero
kapitan, gero koronel. Mb IArg I 221. Domingo de Irizar Alfereza. Izt C 471s. Don Antonio de Arriola Alferez,
Kapitan Don Pedro Vicuña-ren, eta gero Sarjento nagusiaren aiudante Lombardian. Ib. 476. Gaur zireanak
kabo, eta besterik ez, / Agertzen ziralako biarko alferez. AB AmaE 255. Kapitana eritu zuten; tenientea eta bi
alferez ere bai. Salav 95. Stolin alferezaren egitadak. Alzola Atalak 95.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1083