A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
eskatzea ezta bein ere alperrikakoa. Ib. 137n. Eztabaikari alperrikako, arroxko ta artobero-uxai omen naiz. Ldi
IL 58. Eta bizkarrak uzkurtzen ain yaioak geranontzat, alperrikako baitira ikasbiderik larrienak! Ib. 106. --Zure
aitari esan diot zure alperrikako lana. --Alperrikakoa ez. Maritxu ekarri det. ABar Goi 50. Alper ta alperrikako
bat naiz. [...] Zer da nere bizikera? Egundaño ezer gauza danik egin al det? Zertarako jaioa naizen bai al dakit
nik? Ib. 45. Alperrikako jardunak oro nekatu ta auldu zuanean, jaurti zun karrasi estua. TAg Uzt 39.
Alperrikakoak izan ziran egin zituen alegiñak. Ib. 149. Orain ezer ez onik buruan, / baizik... alperrikakoa! EA
OlBe 85. Alperrikako egikizun utsala. Zait Sof 183. Breiztarren borroka ez da alferrikako izan. Mde Pr 284.
Izketak alperrikakoak ziran. JAIraz Bizia 126. Damua alferrikakoa da. Arti Ipuin 79. Jainkoa baztertu egin du,
alperrikako biurtu du. Vill Jaink 31 (67 alperriko tresna billakatu). Alperrikako esplikazioak. Ib. 119. Zenbat
alperriko lan eztitu egiten izadiak! Ib. 48. Egiazkoa da desira ori, diote, baiña alperrikoa. Ib. 114. Egin iatzuzan
alegin danak alperrikoak ziran. BEnb NereA 80. Alferrikako liburuetan / burua galdu bait zuan. Berron Kijote
25. Alferrikako eztabaidetan sartu gabe. MEIG VIII 61. Karlista-liberalen arteko gerra aski alferrikakoa,
noragabea, iruditzen zitzaion Campioni. MEIG VI 76.
v. tbn. Alperrikako: Urruz Urz 25. Goñi 86. JAIraz Bizia 126. NEtx Antz 141. Erkiag Arran 160. Txill Let 133.
Gand Elorri 206. Basarri 123. Gazt MusIx 164. Alperriko: Etxba Ibilt 460.
(Con reduplicación intensiva). --Orduan, len esandako guziya, lengo eskeñiak, lengo agintzak
alperrikakoak dira? --Alper-alperrikakoak. Alz Burr 15. Baña are arrigarriago dana: Erri-aundi oien ernaia ta
beso indartsua, [...] anker oien buru-berotze oro alper-alperrikako gertatzea. Ldi IL 167s. Mayik bere alde
aitari egin zion otoia alper-alperrikakoa izan zen. Etxde JJ 61. v. tbn. Alper-alperrikako: Basarri 165.
- ALFERRIK BIZI. Vivir ociosamente. v. ALFERRIK EGON. Zer? ni baño geiago al dira kondeak /
bizitzeko alferrik ta beti asean? It Fab 256.
- ALFERRIK EGON. a) Estar ocioso. v. ALFER EGON.
Tr. Documentado tanto al Norte como al Sur hasta mediados del s. XIX.
Etzaudezilla behin ere alferrik, egizu bethiere zenbait obra on. Ax 40 (V 25). Eztaude ez alferrik, plazeretan
dabiltzanak. Ib. 50 (V 32). Oraziñoak, sakrementuak, alperrik ez egoteak eta lagun onakaz ebilteak. Cap 51.
Etzaudezila nihoiz ere alferrik, bainan hari zaite irakurtzen edo eskiribatzen. SP Imit I 19, 4. Bada hek igorri tut
[...] ez alferrik egoitera, baina trabaillatzera. SP Imit III 30, 6. Trabailla zaitea bederen [liburu] baten emaiteko,
etzaudezila Jainkoaren etxean alferrik. ES 151. Grazia eziñ daoke alferrik, eta gogotik lanari lotzen zaio. Ch III
54, 7. Lanean haritzea, eta behinere alferrik ez egoitea. CatLav 131 (V 69). Bethi okupatua dena menturaz
Deabru bakhar batez da tentatua, diote sainduek, ordean alferrik dagoena zazpi Deabruz eta gehiagoz ere
atakatua da. Brtc 188. Gatx guztien ekarlea alperkeria da, eta agaitik, eztozu beinbere alperrik egon bear. Añ
EL 1 82. Eztozue idoroten denpora ta astia jateko, lo-egiteko, alperrik egoteko eta baita bekatu egiteko bere? Añ
LoraS 37. Bigarren erremedijua: ez alperrik egotia eta beti zetan edo atan zerbait egitia. Astar II 150. Biarrik
egin baga, eta alperrik daguala. Ib. 18. Maria Jainko xoilarentzat trabailatzen zen. Ez da behin ere ikhusi izan
alferrik zagola. MarIl 117. Markesen bat al aiz i, bestela kondea, / egoteko alferrik ta beti asea? It Fab 255.
Etorri al ete ekijon kalterik, alperrik egonagaz? Ur MarIl 99. Ez zaitez iñoz alperrik egon, eta beste lanik ez
daukazunian, irakurri liburu onak. Ib. 102s. Emen ere geldi eta alperrik egon etziran. Lard 533.
b) Estar en vano, inútilmente. Txanton, neri ardiyak / ik irabazi? ai ! [...] Gixarajua orrek / etsi ezakek bai, /
alperrik egon gabe / ardiya oben zai. Bil 120. Zazpi ille betez esperantzan / ez naiz alferrik egondu, / nerekin
ezer ez duela izan / orain esaten omen du, [...] desanparuan utziyagatik / ez nazu asko erruki. PE 59. Olan
ixanik, alperrik dagoz / Gixon arteko legiak. Enb 134. Eta ez zegon alferrik egonean arako adar-kopa ura.
Berron Kijote 124.
Urtharrilean. Alferrik dauden lurrak iraultzea eta ongarria azpira ematea. Sagar hondoetarik mihurak eta
goroldioak khentzea. Dv Lab 203.
- ALFERRIK EZE. "Por cierto que, (c.) egiaz, egiazki, [...] izan bere, izateko bere, alperrik eze" Añ.
"Justamente con razón, alperrik eze" Izt 66r.
- ALFERRIK GALDU (A; alper- V-gip, G-azp; A), ALPERRIKALDU. Ref.: Etxba Eib (alperrik galdu); Elexp
Berg (alperrik); Gte Erd 190. Estropear(se) (pero no averiarse), echar(se) a perder; desperdiciar(se),
malgastar(se). "Ez egizu sagarrik alperrik galdu, no eches a perder la manzana" Zam Man 4. "Echarse a perder.
Dana alperrik-galdu naiz artu doten erarixakin, [...] me he echado a perder con el líquido que he tomado" Etxba
Eib. "Alperrik-galdu dozu etxian genduan gauzarik polittena, [...] has echado a perder la cosa más bonita que
teníamos en casa" Ib. "Estropearse, echarse a perder. Sikutiak leka guztiak alperrik galduittu" Elexp Berg.
"[Euriak] bideak alperrik galtzen ditu (V-gip, G-azp)" Gte Erd 190 (junto a ondatzen ditu, andeatzen ditu, etc.,
de otras zonas). Cf. matxuratu.
Tr. Documentado en textos vizcaínos y guipuzcoanos desde mediados del s. XVIII.
Ta alferrikan ez dedin / galdu burnia ura / enpleatzera diaz / gure probetxura. GavS 33. Ezta Bizkaijan arraa
bete lur alperrik galduten; besterik ezpada, tokirik agorrenian billatuten da iraurkina eta egiten da simaur edo
satsa lurraren ongarritzat. Mg PAb 129. Baita on izateko eraak sarri euki ditubana, ta alperrik galdu ditubana
bere. fB Ic III 277. Bear bada zuk alperrik galduten dozun ordu ori, izango dozu zure azkenengo ordua. Añ EL 2
27. Atsegin-kontentu lizun bategatik alperrik galtzen dezu ainbeste kostatzen dan bizitza bat, bizitza añ preziotsu
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1082