A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
EusJok 45 (146 alper-alperri). Neri fama kendu nairikan alper-alperrik dabiltza. Ib. 37. Baña kentzen
ezpadozuez bekatu benialak [...] alper alperrik neketuko zara. Añ LoraS 107. Ibilli ziran monjak alegiñetan,
baña alper-alperrik. Kk Ab II 48. Ainbeste neke alper alperrik zala; etzitekela ezer atera. Or SCruz 35. Alper
alperrik ariko gaituk. Ib. 118. Zertako bada estutu, alper-alperrik da ta? Ir YKBiz 133. Nik egin mesedetan ere
zuk / ikusten baduzu gaitza, / zuri mesede egin beharrez / alper-alperrik gabiltza! Xa EzinB 126 (Odol 311
alper-alperrikan).
v. tbn. Bast 43. Azurm HitzB 35. Berron Kijote 191. Alper-alperrik: Cb EBO 63. Aran SIgn 79. AB AmaE 8. Ag
G 126. Balad 239. Altuna 81. Tx B II 218. Enb 61. Etxde JJ 246. Erkiag BatB 30. Basarri 165. Vill Jaink 75.
And AUzta 151. Salav 71.
(alfer-alferrik da... + sintagma con suf. -t(z)ea). Ala da, bai, Iñaxio, alfer-alferrik da oraiñ orretzaz
itzegitia. Moc Damu 36. Eta nola etzeban txabolarik eta etzanleku jakinik ere, alper alperrik irtetea zala beraren
billa, alik eta eguna argitu artean. Izt C 247. Arrazoi gabe mintzatutzea / emen alfer-alferri-ta. Tx B III 42 (B 35
alfer alferri ta). Beraz, ez ekin geiago nire belarrijak gortuten zure eskarijakaz, alper-alperrik ixango dozulako
arrenka eragotia. Otx 90. Alper-alperrik da oiek aipatzea. Vill Jaink 104. Ixilik egotia / alper alperri-ta. Uzt
Noiz 123. Akonsejatutzia / alper alperrikan / onez aurrera eztegu / egingo okerrikan. Lizaso in Uzt Noiz 87.
v. tbn. Alper-alperrik: Or SCruz 30. SM Zirik 24.
(En la expr. ez alferrik). No en balde (frecuente con sentido irónico). Konta ta konta. Ez alperrik! Bost ardi
gutxiago artegian. Zein izango? Ta Txuria, [...] eta Uxkurra. Ardirik onenetakoak bostak. NEtx Antz 49. [Don
Inozenziok] ikusi zuan garbi Insignis izeneko mota zala ondoena zetorrena. Ez alperrik! [...] gaur bere
esanetara joan ziran amaikak beren lurrak eta etxeak aberastu ta edertu egin dituzte. Munita 8. Kanariasko
Palmasetan, ogeitamabi urteko gizon gazte batek bere burua leiza zulora bota du. Erabaki au artu baño unetxo
bat lenagotik, apaiz bati deitu ta aitorketa edo konfesioa egin du dalako gizonezkoak. Ez alperrik. Basarri 160.
Aurrerapen-lan eskerga ori bukatua izango den egunean, orduan aitortuko dugu [...]. Ez alperrik, nekeok
gizadiaren onerako izan baitira. Vill Jaink 183.
b) (V, G, AN, L ap. A; alper- Lar, Añ). "Ociosamente, alperrik, alperkiro, alperkerian" Lar (tbn. en Añ).
"Perezosamente" Ib. "Ociosamente" A. v. ALFER EGON. Zer egiten dezute emen egun guzian alperrik? [...]
Iñork ez digulako alogeran deitu. Ur Mt 20, 6. Ikusi zituen beste [langille] batzuek zeudenak zutik plazan
alperrik. Ib. 20, 3.
c) A pesar de, aunque. "Alperrik egingo dau larogei garixak, ardaua erango dau errementaarixak" Iz ArOñ (s.v.
errémentaari). v. supra (5). "Urtik" bat esaten bajako [txakurrari], alde egingo dau maijaren alboti goserik
andijena badauka bere; alperrik izango da gosesto salobria. Mg PAb 92. Alperrik, bada, eukiko nabe arro ta
lotsabagetzat, nuatsu eskintzera liburu txiki au. JJMg BasEsc II. Alperrik artuko dau askok sentimentu, / Neu
izango naz baña, poz eta kontentu. AB AmaE 280. Alperrik eben etsai arroak / Pentsetan zirala artzak, / Euskalerriko
semeak gaitik / Barriz zirala bildotsak; / Ustelak baña urten jakezan / Asmo, eretxi, ta amesak. Ib. 37.
Siñistu beit, ama neuri-ere, alperrik egon urrin, negar asko kosta izan jatala Feliparen eriotzaren notizia tristia.
Anaitasuna 5-1958, 8. Neu bere konsolau nau Don Ignaziok beste notizia batekin, eta da: berok alperrik trabaju
andiyen erdian aurkitu, guztiz animauta egozela. Ib. 8.
- ALFERRIKAKO (H), ALPERRIKAKO (G-azp-goi, AN-gip ap. Gte Erd 13), ALPERRIKO. Inútil, vano.
"Inutile, sans profit" H.
Tr. Documentado por primera vez en Etcheberri de Sara, que es además el único autor septentrional que lo
utiliza. Alperrikako es la forma más documentada. Hay alperriko en algunos autores vizcaínos: Iturzaeta, K. y B.
Enbeita, Villasante y T. Etxebarria. Hay tbn., salvo errata, alfarrikako en un ej. de Cardaberaz (EBO 23), que por
lo demás emplea alferrikako y alperrikako.
Ordea galde suerte hunek badirudi alferrikakoa dela. ES 140. Munduko jolas bano, alferrikako esamesak,
gezurrezko ipui, edo kontuak. Cb Eg III 315. Alferrikako letra asko utzi, ta itzez esaten, ta aoz pronunziatzen
dana garbiro eskribituaz. Cb EBO 20 (SIgn 168 alperrikako). Alferrikako gastu gabe. AA I 508. Eta Jesusen
odol preziotsua alperrikako gauza biurtzea. Ib. 225. Baseerri etxeetan egiten dirian kastu alperrikakuak,
banidadezkuak ta neurri bagakuak. fB Olg 96. Miinak erabiltzen ez dakijanaren sinistutia alperrikakua dala. fB
Ic II 209s. Sinpletzat, ta ezertako eztzat, edo alperrikakotzat daukazun monja bat. Ib. 296. Ez ordea alferrikako
izen geldo deus balio ez dutenak, ezpada, guztiz goi me diranak. Izt C 7. Ai, alperrikakua izango dala pekatari
zorigaistokuarentzat nire seme guztiz maitiaren odola! Ur MarIl 110. Zer esanak bai, baiña alperrikakoak. Ag
AL 160. Gañera da utsa eta alperrikoa bere konfesinoa. Itz Azald 155. Zure bildur uts eta alperriko ori. Ib. 163.
(s. XX). Alperrikako eztabaideagaz suak arturik. Ag Kr 14. Artu zazu patxadan, alperrikako aserre gabe. Ag
G 48. Alperrikakoak nituen toki batzuek. "Unas posiciones que me eran inútiles". Zink Crit 52. Damu gabe
aitortza egitea alperrikako lana izango litzake. ArgiDL 32. Erakusten zuten [Protestanteak] ona izatea ta gauza
onak egitea alperrikakoa ta kaltegarri ere bai zala zeruratzeko. Inza Azalp 96s. Bigarren ateratzea, lena bezain
alperrikakoa: Erniotik igesi. Or SCruz 37. Alperrikua ixan ete da / Ain gogoz egin ebana? Enb 34. Eta olan
egiten / eztaben guztijak / alperrikuak dabez / guzur-atxakijak. Ib. 150. Egin liteken guzia alperrikakoa dala
txinixtu zenidake. Alz Ram 87. Bitartean, kezkak utzi alde batera, ta ez eman buruari alperrikako lanik. Ib. 32.
Gizonak esaten duten alperrikako edozein itzen kontua eman bearko dute epai-egunean. Ir YKBiz 165. Otoitza,
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1081