A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
da. Dv Lab 304. Arte hartan, ezin zagozken alfer gure sainduak. Erruman berean ukhan zuten lana, bakhotxari
berea Iñaziok emanik. Laph 174. Ez naiz mintzo ase eta pasea, alfer daudenez edo dabiltzanez. HU Zez 12. Edo
zoin egunez, edo zoin tenorez, auzoetako gizon guziak ostatu hetarat bilduak; gau eta egun osoak han alfer,
arnoaren izena ematen dioten pozoinkeria batzuetarik edan eta edan: hanxet daudezila gizon gazte langileak,
aita familiako zaharrak, oro baltsan batzu bertzen galgarri. Ib. 26.
(s. XX). Etzuen laket horrela alfer egoitea luzaz; indarrak berritu zituen bezain sarri [...]. JE Bur 62. Danak
darabille esku-artian zeregiña, iñor eztago alper, baña iñor be ez ixillik. Kk Ab I 68. Xoriek ez dagite hazilik,
uztarik, / Eta badute zer jan, auher daudelarik. Ox 70. Izan hadi gure lagun, / Eginen duk trikun-trakun; /
Egonez alfer, / Ebatsiz bertzer / Badukek aberastasun. Ib. 40. Ez ditake erran bazter hunen ederra. [...] Ordu
osoa banagoke hemen gogotik, alfer, begiak bakarrik alha. JE Ber 51. Erri-zelaian zutik alper zeuden batzuek
ikusi zituen ta esan zien: zoazte zuek ere nere mastira. Ir YKBiz 353. Ikastetxe maite huntan nehor ez dago alfer,
/ Jainkoarentzat gudua hasiko baita laster. Iratz 54. Alper gauden ala ari geran, ez dezaiokegu igarri ordu
artan. Or QA 6. Etxekoen eziñez eskolak utzirik, gurasoenean alper nindagola, griña tzarren sasia iekitzen asi
zitzaidan. Or Aitork 41. Gogoeta eta otoitz, gau eta egun, etzen alfer egon. "Il ne demeura pas inactif". Ardoy
SFran 180. Berak landu eta eraberritu dizkigu euskal prosa eta neurtitzak, hizkuntza ere zaharberrituaz.
Antzinako joera klasikoei jarraituaz, behar bada, baina alfer egonak genituen joera horiek bera etorri arte. MIH
294.
v. tbn. Tt Arima 23. CatLav 173 (V 89). Lg II 196.
(alferra egon). Mendi gorenen maldetan soizak / nola bizi den epherra, / Hea baratze loren gainean / erlea
dagon alferra! Ox 140 (v. tbn. 143).
(erdi alfer). Zendako hoinbertze erakustun, gizon ala emazte? [...] nun nahi ikusten baitira errient eta
errientsak bortzpasei haurrer buruz, erdi alfer, zotz batzu iduri. JE Bur 46.
Estar (un dinero, unos bienes...) sin utilizar, sin aprovechar. Gizon bat hari zen bill eta bill diru, [...] Hunek
etzuen pentsatzen / Karraka eta otxiñez baizen. / Izantza horiek alfer daudenean, / Deus eztire nere oldean. Gy
215.
- ALFER ERAGIN. "Cassare" Urt IV 271. v. alferrarazi (2).
- ALFER GAIZTO. "Maleante, alfergaiztoa" Lar.
- ALFER GAIZTOAN. En balde, en vano. v. ALFERRIK, ALFERRETAN. Oa, oa, buru gogortzar ori, ez aiz
nekatuko alfer gaiztoan. Izt C 165. An zeguan gure Santua, Siriarako ontziren bat agertuko zalakuan itsas
gañian; baña alper gaiztuan. Bv AsL 105. Alper gaiztoan joan gera. Ez al zekien D. Martinek erretore jauna
Loiolan zala? Lab EEguna 73. Gixaixua ez dala ibilli / alper gaiztuan lanian. Auspoa 86-87, 149. Alper
gaiztuan ez nauk iyo / San Estebango koxketan, / izugarriyak botako'izkiyat / jarritzen banaiz kasketan! Auspoa
61, 54. Alper gaiztuan onetaraño / amak ezkinduben azi. Auspoa 139, 38. Goizean goiz jeki, eta mendiak irauli...
/ Balin-bada, alper gaiztoan ditu erabilli. "Que por la mañana ha recorrido en vano montes y más montes". Or
Eus 47.
- ALFER GOROTZ (AN-gip; khorotz BN-lab), ALPER KOROTZ (L, BN). Ref.: A (alfer); A EY III 298.
"Atrozmente perezoso; litm., perezoso bóñiga" A. "Alper korotz batzu (L, BN), unos haraganes atroces" A EY III
298. v. alfertzar, ALFER-ONGARRI.
- ALFER GORRI. Holgazanería. Nekaturik dagon zaldia ezta izanen ain suber ta txostagale, nola alfer
gorrian dagona (130). LE-Ir. "Alfer gorri ibiltzea, vivre dans une oisiveté absolue" Dv. Nork erran dio
ausart horri / Erretor apezpikuak / Bizi zirela alfer gorri / Krimetan pulunpatuak? Monho 40.
- ALFER GOZOAN. Ociosamente. Zarata ta zaparrada artean, gizalaba langille ta jaseko aen mingaiñak ez
egozan alper gozoan, nagi ta bagai. Erkiag Arran 137.
- ALFER IBILI. Andar ocioso, inactivo. Lenbiziko kalte epelki, erdi-otz ta nagiro Jangoikoaren gauzak
egitetik datorrena da, merkatari ta langille bere lan-egitekoan alfer ta nagi dabillenari etorri oi zaionaren erako
bat. Mb IArg I 80. Merkatu guzietan aria duenak, / Iduri karriketan alfer dabiltzanak; / Batzuk ala bertzeak,
guzien trabako; / Goseak iretsiren oro azkeneko. Hb Esk 190. Orain laneko zortzi orduak lortu ta gero, langille
asko alper eta nagi ibiliten dirala-ta; egin bear leukien baño askoz be lan gitxiago egiten dabela-ta, asarre dira
ugazaba asko. Eguzk GizAuz 162.
- ALFER-LAN (G-goi, AN-5vill, B; alper-lan V-gip). Ref.: Elexp Berg (alper); Gte Erd 13. Izeta BHizt2.
Trabajo en balde, trabajo inútil, improductivo. "Ze alferlana in dugun. Alferlan oiek eztute deus balio" Izeta
BHizt2. Zeren bertzela sor liteke bihi hura, buztan liteke, belhar bihur liteke; eta gero handik harat, alfer-lan
gertha lekidikaio bere leheneko zuhurtzia guztia. Ax 36s (V 22). Bardin da alfer egoitea, eta alfer lan egitea.
"C'est chose équipollente, de demeurer oisif, ou bien de faire une besogne inutile". O Pr 552. Ezi egitenbadiré
ganarik ta fadorikgábe, dire alfér lán, ta kaskill ta azál mamirikgábe. LE Urt ms. 83r. Ez badet nik urtutzen /
egun oro jana, / zuen neke guztia / dala alfer lana? It Fab 98. Milesker. Orai itzuli bearko ditugu tresna ok
beren yabeari. Barkatu, eman dazagun alfer lanengatik. Izeta DirG 93. Alper-lan onen erremienta aserre biziz
urrutira jaurtitzen. Vill Jaink 123. Ez dugu alfer-lanetarako astirik ez gogorik. MIH 282. Iraunerazten saiatzea
alferlana litzake. Ib. 113. Alfer lanean abiatzea litzateke hemen berriz agertzea. MEIG IX 63.
- ALFER ONGARRI. "Vago de solemnidad (L; Darric)" DRA. v. ALFER GOROTZ.
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1077