A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
2v (V 3). Alferrak izain dira orien alegiñak. Mb IArg I 97. Alferrak dire oraiño zure obra guziak. He Gudu 126.
Dabitek ikhusi zuenean bere egin-ahalak alfer zituela. Lg I 305. Ordean alfer izan ziren haren alderako hitz
dorphe eta dixidu guziak. Lg II 215. Eta ene ustez horren kapitulu jende komunaren probetxosoenak hautatu
tizit, bai eta heendako auher zauzkidan kapitulu heen parte zunbait utzi. AR 6s. Hetzaz lotsa ükheitia auherrago
lizateke. Egiat 249.
(s. XIX). Egin ditian guziak alfer gertha-arazi dituk beraz hire bihotz-gogortasunaz! Dh 149. Nere
barrunbera datorrena, ez da guzia bertan gelditzen, neretzat bear dedana gorde, alper dana bota, ta [...]. VMg
60. Eta alper dozu; orrei lekuoi betiko agurra egin bagarik, etzara zeure bizian ondo konfesauko. Añ EL 2 144.
Ez ditzaguntzat alfer bilhaka Salbatzailearen xede onak. Jaur 179. Gaitzari denean eziñ itzuria, / Alfer dela luze
negar isuria. Gy 11. Hartako egiten ditu alegiñak: / Baiña alfer ditu guziak. Ib. 129. Zuk jasaiten dituzu gure
bekhatuak. Ez bekigu alferrera bihur zure sakrifizioa. Dv LEd 16. Garbiki ageri da ezen galtzerik baizen ez dela
onbor utzietarik heldu. [...] Huts-arteak non-nahi eginen dira eta lur zathi ederrak alfer dagozke. Dv Lab 370
(cf. infra ALFER EGON). Handik haren altxatzeko alfer ziren fedearen mehatxuak, alfer adixkidetasunaren
botza, alfer othoitzik kharsuenak. Laph 118s. Iñazioren erranak egundaino baino alferrago; Franzizko bethi
bere hartan. Ib. 125. Ene iduriz, ez da alfer eta debalde izanen. Lap 353 (V 162). Alper dira gizonen / munduko
aleginak. Azc PB 334. Neure berbaak eztira / utsak, ez alperrak. Ib. 157. Hori zauku gertatu guri Eskualdunei,
arrotzak baino areagoko frantses herritar batzuk nahi ukan daukutenean kendu ahotik eskuara, eta guhauren
sakelan sarturik, han atxiki gordea, preso, alfer. HU Aurp 205.
(s. XX). Alper izan zirean ama-arrebaren alegiñak Bilbo-rako burubidea aldatu eragitteko. Echta Jos 235.
Bainan soak, lasterrak, ikhertzeak alfer. Ox 130. Au egin ezik, beste gauzak alper dia. Enb 50. Alper-alperrik
ixango dozulako arrenka eragotia; almaixian ura jo ta austu gura ixatia baño be alperrago. Otx 90. Herri batek
bere folklorea egiten du; gauza argia da, nere ustez, eta alper iduri zait lehengoaren, aitzinaren maitale esteta
eta intelektual batzuen gandik inposatu nahi izatea. Mde Pr 44.
v. tbn. SP Phil 25. Hb Egia 24. Monho 94. Alper: Zav Fab RIEV 1907, 540. AB AmaE 244. VMg 23. Etxde JJ
83.
(Antepuesto al sust.). "Alper-lan, alper-biaje, alper-neke, alper-ibillera" Elexp Berg. "Alfer solas. [...] Palabra
sin fundamento. Oiek alfer solasak dire. Alfer solas ergelak" Izeta BHizt2. v. infra ALFER-BIAJE, ALFER-
LAN. Eta hala urrikalkizun da bekhatorea, bere alfer trabailluagatik ere: zeren bekhatutan dagoenean,
anhitz obra on egiten duelarik, [...], ezpaitzaika kasi deus baliatzen. Ax 542 (V 348). Oi! indar makhurraren /
lege latz gogorrak! / Galduez zuzendunen / alfer heiagorak. Zby RIEV 1909, 397. Guk aldiz oraiko alfer idurizko
urrats hauk oro hatzemanen ditugu egun batez gaineko harentzat eginak, ba eta saristatuak. HU Aurp 103.
Lurrean ezta batere gudarik biar; guda-gizonak alper-gizonak dira. Ag G 354. Irurogei ta amarreko orri
gaiñean zenbat erantsi, ez luke itzetik ortzera esaten asmatuko; ezta buruari alper-neke geiegirik eman gabe ere.
Mok 5. Alper-uste ori bidegurutze ez-ezaguna da; bidez doanak ez baitio errez igerriko nondik artu. Or QA 143.
Alper-lur aiek oiandu ta baso biurtzeko asmoa artu zun. Munita 116. Au ere, oarturik zen Engraziren
ausarkeriaz eta bera ere pentsatzen asia zegon, alper damutan ibilli gabe, erabaki estu bat artzeko garaia zela.
Etxde JJ 201. Ez niok alfer solasetako. Erantzun zak bear den bezala. Izeta DirG 47. Baiña utzi zatzu alper-itzak
eta esan zazu pekatua. And AUzta 82. Baserri danok artu Goiz-Argi, / gai guziak ikasteko, / alper-nekerik egin
gaberik / txanponak irabazteko. Ib. 130. Baiñan ajola duana, guziok anaitasun ziñezko bat egin dugula. Alper
itzik gabekoa. Zergatik ez diogu elkarri ika itzegingo? Lab SuEm 213.
+ alper (V, G, AN ap. A; Mic 5v, Lar DVC 154, H). (Ref. a plantas, tierras, etc.). "Baldío, alperra" Mic 5v.
"Lur alferra, terre qui ne rapporte rien, inculte. Zuhaitz alferra, hutsa (Ax), arbre infécond, vide de fruits.
Heltzaur alferra, noix vide" H. "Árbol infructífero" A. Cf. VocNav: "Alferra. [...] Aplicado a árboles,
infructífero, estéril". v. antzu, agor, LUR ALFER. Kanaberak, nola baita zuhaitz alferra, fruiturik iasaiten
eztuena, eta barrenean ere hutsa, signifikatzen du presuna alferra. Ax 39 (V 25). Nola zuhaitza baita zuhaitz
alferra, fauna, idorra eta agorra, hostoaren eta lorearen ondoan fruiturik iasaiten eztuena. Ib. 191 (V 129).
Zeren ni naiz lur hutsa eta alferra, argi nazazun artean. SP Imit III 23, 5. Morroi zabarraren eta piko alferraren
hipui edo paraboletan. AA III 357. Gipuzkoako nekazaritza arkitzen dala goienengo mallara igoa. [...] Beraren
mugape guztian ez da arkituko oña bete leku, alper dagoanik. Edozein aldetara begiratu eta ikusten da ederki
apaindua [Gipuzkoa]. Izt C 26. Hauta zazu xerthoa arbola gaztean eta ez zaharkituan, arbola fruitu-ekharlean
eta ez alferrean. Dv Lab 381. Xertho-gaia behar da fruitua markatzen duena, bertzenaz arbola alferra ethorriko
da. Ib. 381. Arbolei, adar alferrak eta marmultza-ohantzeak khentzea. Ib. 205. Xitxuri mota hori ezin jasan
dezakeen lurra, arras da larrutua eta luzez alfer utzi beharra. Ib. 35. Ez liro gauza handirik / Eman alhor
alferrak. Zby RIEV 1909, 108. Behazak bada zer lezaken / hiriko jaunxikilen indarrak, / langilerik ez izanez alfer
/ gelditzen balire lurrak! Ox 137 (142 alfer eta lo gelditzen balire lurrak). Aitek erainik, badu aspaldi-aspaldi, /
Hazi ona ez dauke alfer bethi geldi. Ib. 175. Baita arbola-orpotik sortzen dan altxuma alperrarekin ori bera egin
bazeneza lur zabalera aldatuz. Ibiñ Virgil 83.
Libre, sin utilizar. Ihardetsi zioten: --Ez dugu lastaki alferrik. [...] -Nola? diotet egiten, ez duzue guzien
artean lastaki bat eni gauaren iraganarazteko? Ez diat eremanen; bihurtuko darotzuet bihar. Prop 1896, 155.
3. + alper (Lar, Añ). (Adv.). En vano, en balde, inútilmente. "(Trabajar en) balde con alguno, que no tiene
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1074