A-Amazur - Euskaltzaindia

Orotariko Euskal Hiztegia 1. lib.: a-amazur
Gauza alferra da eta probetxu gabea, etorkizunekoez atsekabe edo atsegin hartzea. Ib. 30, 2. Eta horrela eztuzu
denbora galduko desir alferretan. SP Phil 390. Ihes egiozute solas alferrei. Ch III 53, 1. Solas banoak, bisita
alferrak. Ch I 20, 1. Lenengo mandamentuak agintzen digu [...]. Bigarrenak, juramentu alferrik ez dezagula
egin. OA 4 (Legaz 6 juramentu alferrik ez egitea, CatBurg 6 ez juramentu alperrik egitea, Ub 169, AA II 28,
CatLlo 7 juramentu alperrik ez egitea, Ur CatArrig 80 juremintu arpelik ez egiteko; v. tbn. Cap 44 Nok
juramentu alperrik egiten dau?, Añ CatAN 36 Nork juramentu alferrik egiten dute?, Iraz 30 Pekatu da
juramentu alferra egitea?; salvo en el caso de Irazusta, en los ejs. del resto de los autores, cabría la posibilidad
de interpretar tbn. alferrik como adv. en lugar de adj.). Zergatik oriek diraden berriketak, txorakeriak eta erausi
alperrak. Lar SAgust 13. Onegatik ezpaliz, hitz alferra lizake euskaraz, libruaren asieran [...] ezarri dudana. Mb
JBDev (ed. Dogson), 4. Hurak untsa eta ezinago untsa kontent dira, gizonek balekie kontent izaten, eta bere elhe
aurherren apaisatzen. Mst III 58, 8. Orhoit zaite Jinkoaren yuiamenduan hitz alfer batez kontu eman beharko
duzula. Mih 64 (v. tbn. en contexto similar CatLan 50 elhe auher). Khozüta ezkiniro gure bizitze eskelia mila
gogomen auherrez. Egiat 251. Ürrhats auherrez denbora galdü zian. Ib. 219.
(s. XIX). Zelan bada bildurtuten eztira pekatariak ta bizitza alper ta epela daroienak? CrIc 33. Neke alperra,
arbola igartuari simaurra edo ongarria botatzea. Mg CC 138. Alperrak izan dira nere penitenzia ta orazio
luzeak. Ib. 138. Or konpon eginda, biar alper edo kaltegarri baten sarija artuta, zuaz zeure etxera. Mg PAb 51.
Egon zaree luzaro barriketan milla berba alper egiten. Ib. 55. Gastu alper larregijak. Mg CO 164. Damu
alperra, mundukua ta Judasen modukua. Ib. 60. Au ala da; baña itz alperrak dira onelakoak zuretzat. VMg IIs.
Egia iduki zazu gauza alpertzat / Gaizto asmodun ta asto jakiñentzat. Ib. 2. Eta burlaturik bere esperanza alper
orrekin arkitu oi dira eriotzako orduan. Gco I 473. Gastu alper erabageak. Gco II 89. Alperrak dira emaztearen
negarrak; alperra umeen arloteria; ez dira onelako gizonak lanari jarraitzera oituko. AA I 588. Eman dizkitzut
ainbeste ateleka konfesoreen, predikadoreen eta liburuen bidez, baña guzia izan da alferra. AA III 575. Zenbat
hizketa alfer eta funts gabe? Dh 140. Ez solas, ez gogoeta alfer eta inutil bakhar bat. Ib. 263. Alperrak ta utsak
ziran gizonaren alegin guztijak. JJMg BasEsc 34. Lan alferra. It Fab 16. Modu txar, berba alper, apaindurija
ero [...]. Ur MarIl 94. Ze bildur alper ta erua! Ib. 57. Zertako guk gibelean / Karga alfer hori dilindan? Gy 69.
Yauna, dio, iragan da / Nigarretako denbora / Eta dolua alferra da. Ib. 214. Garbitasuna ez da beraz gauza bat
alferra. Dv Lab 215. Lan alferra eta kaltekorra. Ib. 24. Horren gainean eman gogo darotzut xehetasun bat,
laborarientzat alferra ez dena. Ib. 181. Ethorri zenean berriz, egorri zuen oraino urrunago. [...] Khexatzen hasi
zen eta galdetu zion yakinari noiz arte eginarazi nahi ziotzan pasaieta alferrak. Hb Egia 1. Munduan zenbat
urhats, oi! dudan egiten! Ez ahal dira oro alferrak izanen! ChantP 222. Itz alper ta balio eztuanik ez dedilla zuen
artian aditu. Bv AsL 165. Ez baitzen denborarik galtzeko solas alferretan. Elzb PAd 62. Moja bat, zenbait itz
alper koruan esan zituelako, joan zan [purgatoriora]. Arr May 110. Bere oneratzeko egiten zituen egiñal guziak
alperrak izan ziran. Arr GB 97. Baña alegin guztiak alferrak izan ituan. Apaol 98. Baña zer esan nai duk
ainbeste itz alferrekin, Mitxel? Ib. 99. Utz ditzagun ele alferrak, eta jo aitzina. HU Zez 52 (v. tbn. 76). Txoriari
begira / dagoan mirua / alperra da, ezpadauko / ziskuan dirua: / sarri egon bearko dau / kartzelan loturik /
juezentzat ezpadau / topetan dirurik. Azc PB 111.
(s. XX). Etzaretea leporaino aseak ondoriorik deus ez dakarketen solas lizun alfer hoitaz? JE Bur 111. Hots,
elhe alfer guti! Barb Sup 6. Nik zure ordez enuke oinbeste ibilli alper egiñen. Or Mi 92. Ori egin ez bitartean,
eskubide berririk eskatzea yardun alperra. Ldi IL 64. Eztabai alperra sortu omen det. Ib. 58. Ez zuen lagunik, ez
zuen gerorik --amets bat baizik ez, gerorako laguntzat, eta amets alferra... Mde HaurB 109. Denek hantu ziotela
gogoa sineste huts bezain alferrez. Lf in JE Bur (ed. 1980), 9. Alaka alperretan xautuko al dut nere bizialdia?
Txill Let 91. Eta irtenbide oker eta gezur zuri alperrok sasi-iakitun batentzat egokiagoak lirakela deritzakezu,
antza. Zait Plat 103. Lan alferra egin. Vill Jaink 44. Eztugu il nai, beti bizi nai dugu. Eta joera au izadiak berak
emana da. Beraz ezta posible utsa izatea, alperra izatea. Asetzeko modukoa bear du izan. Ib. 114. Elhe alferrik
gabe dio, garbi garbia: [...]. Ardoy SFran 141. Gerta zitekeenaz eta ez zitekeenaz mintzatzea ez da gehienetan
berriketa alferra besterik izaten. MIH 339. Jakite soila hitz-jario alferretatik bereizten. Ib. 49. Negar alferrik eta
errenkurarik gabe lanean iharduteko. Ib. 41. Ez zait galdera alferra iruditzen. MEIG VI 191.
v. tbn. Monho 94. Alper: Añ LoraS 163. Markiegi in Ldi IL 12s. Gazt MusIx 117. Ibiñ Virgil 109.
(Uso predicativo). "Cassare, [...] alfer egiñ, [...] errendatu" Urt IV 271. (Algunos ejs. de alfer izan, alfer
gertatu... podrían tbn. corresponder a la 3.ª acepción). Gogua gabe hura baitan hitzak oro afer tuzu. E 45.
Halako othoitzak alfer dirade eta bano, zeren ezpaitirade ezein ere promesen gainean fundatuak. Lç Ins E 3r.
Hitza fede gabe alfer. Lç He 4, tít. Orainoko alfer dire erran eta egiñak, / Prezatzen ez baditutzu presenteko hitz
fiñak. EZ Man I 53. Alfer gertha eztakigun orañoko nekerik. EZ Man II 137. Hek guztiak alfer dituk / baldin eta
arima galtzen baduk. EZ Eliç 83. Hain handia, non bertze guztiak alfer baitira, deliberamendu hura gabe. Ax
370 (V 244). Zuregatik bizia eman zuenak, hanbat pena eta trabaillu iragan zuenak, eztu ez, hek guztiak, alfer
gertha ditezin nahiko, etzaitu galtzera utziko. Ib. 136s (V 89). Hauk guziok alfer dira, / Ezpadigu grazia. Hm
142. Iainkoa gabeko enseiu guztiak alfer dira. Ib. 141. Trabailluak alfer dire, / Debotak, mundu huntan, / Baldiñ
eta ezpadire / Gure salbamendutan. Arg DevB 98. Halakoen obra[k] hilak dira, alferrak eta inutilak. Tt Onsa 77
(37 aurher). Ezen zu zare bakharra zure maitatzailleentzat asko zarena, eta zu gabe alfer dire bertze guziak. Ch
III 23, 9. Ezen instrukzionea gabe berze zuen egindura guziak alfer eta fruiturik gabe gelditzen dire. CatLav A
Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten
mende.
1073